کیهان حوادث و خطرات چهارشنبه سوری را بررسی می‌کند
جان و جــوانی من از تو سوختن و نابــودی تو از مــن!
مهدی برازنده
همزمان با فرا رسیدن چهارشنبه‌سوری، خاطرات تلخ و اخبار و تصاویر ناگوار سال‌های گذشته در پی انفجارهای عجیب و غریب خیابانی در ذهن مرور می‌شود؛ به همین مناسبت پویش «نه به چهارشنبه‌سوری خطرناک» امسال هم در کشور اجرا می‌شود.
در سال‌های اخیر، آن چیزی که همراه با چهارشنبه‌سوری در ذهن‌ها تداعی می‌شود، نه دید و بازدید و صله ارحام خانوادگی، بلکه صدای وحشتناک و پیاپی انفجار مواد محترقه و البته دیدن و شنیدن تصاویر و اخبار تلخ سوختگی، قطع عضو و حتی فوت جوانان و نوجوانان به واسطه انفجار همین مواد منفجره است.
آماری که فقط عدد و رقم نیستند
متاسفانه طبق آمار رئیس سازمان اورژانس کشور در سال گذشته، ۲۶ نفر در حوادث شب چهارشنبه‌سوری به دلیل همین آتش‌بازی‌ها و انفجار مواد محترقه جان خود را از دست دادند در حالی که آمار مصدومان و فوتی‌ها نسبت به سال قبل از آن، ۲۲ درصد افزایش یافته بود و بدین ترتیب تعداد مصدومان حوادث به چهار هزار 368 نفر در سطح کشور رسید.
این درحالی است که گاهی فقط اعداد و ارقام مصدومان و فوتی‌های این آمارها دیده می‌شود، اما داغدار شدن 26 خانواده و یا درگیر بیمارستان و اورژانس شدن بیش از چهار هزار خانواده دیگر، فقط عدد و رقم نیستند و هرکدام اعضای خانواده‌ای هستند که لحظه تحویل سال نو را به جای سرور و حال خوب، باید با تلخی و ناراحتی سپری کنند و چه پیامدهای تلخی همچون قطع عضو یا از دست دادن بینایی و... که تا آخر عمر‌گریبانگیر افراد و خانواده‌ها می‌شود آن هم به خاطر یک لحظه اشتباه یا قربانی شدن به خاطر اشتباه دیگران، چراکه طبق اعلام مسئولان آتش‌نشانی و اورژانس، هرساله بخش زیادی از مصدومان یا قربانیان چهارشنبه‌سوری افراد رهگذری هستند که دخالت یا حضوری در کارهای خطرناک و حادثه‌ساز این شب نداشته‌اند و ناخواسته گرفتار اشتباه دیگران شده‌اند.
امسال نیز تا چند روز گذشته و تا پیش از رسیدن چهارشنبه‌سوری در چند شهر حداقل ۷ نفر جان خود را بر اثر انفجار مواد محترقه در منازل و محل‌های تولید این نارنجک‌های دست‌ساز از دست داده‌اند و ده‌ها نفر مجروح شده‌اند.
حساسیت پدر و مادرها بیشتر شود
از آنجا که شور و هیجان کودکان و نوجوانان نسبت به ترقه‌بازی و شنیدن صدای انفجار بیشتر است، توصیه می‌شود که پدر و مادرها قدری ملاحظه بیشتری بر اعمال فرزندان خود داشته باشند. جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران در این رابطه توصیه می‌کند: «پدر و مادرها اگر می‌بینند فرزندشان گوشه‌گیر شده، مرتب به بالکن یا انباری می‌رود و در حال پنهان کردن چیزی است، با یکی از دوستان خود بیش از پیش در ارتباط است و یا یک دوست جدید به دایره دوستانش در این ایام اضافه شده، در چنین شرایطی باید مداخله کنند و پیش از آنکه دیر شود، موضوع را پیگیری کنند و اقدامات لازم برای پیشگیری از بروز هرگونه حادثه‌ای را به عمل بیاورند.»
دور نگه داشتن مواد محترقه مثل کبریت و فندک از کودکان همیشه توصیه است، اما برای چهارشنبه‌سوری این توصیه بیشتر تاکید می‌شود. ملکی در این مورد می‌گوید: «ما با موارد مشابه بسیاری در این زمینه سر و کار داشتیم؛ نوجوانی بود که ترقه را چند روز در جیب لباس خود مخفی کرده بود و سرانجامِ این پنهانکاری به انفجار آن ماده از طریق گرمای بدن شخص منجر شد. بچه‌ها این مسائل را نمی‌دانند، وظیفه پدر و مادرهاست که این موارد را کنترل کنند.»
موارد مشکوک را اطلاع دهید
سخنگوی آتش‌نشانی تهران توصیه می‌کند که بهتر است در ایام چهارشنبه‌سوری، پنجره‌ها را بسته نگه دارید، چرا که احتمال پرتاب مواد محترقه به داخل منزل و یا تماس با پرده و بروز اشتعال وجود دارد. ترجیحاً بالکن خانه یا پشت‌بام خالی از لباس و کارتن و روزنامه باشد که حداقل در صورت آتش‌سوزی، خسارات ناشی از آن کمتر و قابل جبران باشد.
وی اضافه می‌کند: «انفجار ۲۵۰ گرم از این مواد می‌تواند فضائی به مساحت ۱۰ الی ۱۵ متر را به کل تخریب کند. گزارش‌هایی داشتیم که در یک زیرزمین کوچک، ۱۰ کیلوگرم از این مواد تولید می‌شد که در صورت انفجار می‌توانست یک محله را به آتش بکشد. پس اگر مطلع هستید که یکی از همسایه‌ها در انباری خانه مشغول این قبیل فعالیت‌هاست، به مسئولان مربوطه اطلاع دهید تا اتفاق ناگواری نیفتد. متأسفانه پیش آمده که پس از بروز حادثه و حتی فوت شخص، همسایه‌ها به ما اعلام کردند که ما از مدت‌ها قبل می‌دانستیم آن شخص مشغول چنین کاری است اما دخالت نکردیم تا کدورتی پیش نیاید.»
بالن ضد آرزوها!
در سال‌های اخیر، علاوه بر روشن کردن آتش، ترقه‌بازی و بروز رفتارهای خطرناک دیگر، بالن‌هایی به نام بالن آرزوها! در شب چهارشنبه سوری استفاده می‌شود؛ حال آنکه همین بالن آرزو ممکن است آرزوی بسیاری از خانواده‌ها را نابود کند!
ملکی درباره خطر این بالن‌ها نیز می‌گوید: «بالن آرزوها، موردی است که طی چند سال اخیر باب شد، در یک بالن کاغذی آتشی روشن می‌کنند و آن را در آسمان رها می‌کنند، بدون اینکه بدانند به کجا خواهد رفت. چند سال قبل همین بالن به ظاهر ساده و بی‌خطر به یک شاخه درخت گیر کرد و علاوه بر اینکه کل درخت را سوزاند، آتش این حادثه به بالکن یکی از ساکنان محله هم رسید و حادثه دیگری را رقم زد. این بالن‌ها ممکن است حتی به سیم‌کشی‌های برق گیر کنند و آتش‌سوزی گسترده‌ای را به بار آورند. روشن کردن بالن آرزوها مربوط به آسیای شرقی است و هیچ ارتباطی به چهارشنبه‌سوری ما ایرانیان ندارد.»
سخنگوی آتش‌نشانی همچنین توصیه‌ای در مورد «نپریدن از روی آتش» در شب چهارشنبه سوری دارد و در این مورد توضیح می‌دهد: «به صورت همزمان و چندنفره از روی آتش نپرید. از ایستادن و بودن در کنار آتش، آن هم با لباس‌های بلند و گشاد به طور جدی اجتناب کنید و نزدیک آتش‌هایی که خودتان روشن نکرده‌اید، به هیچ وجه قرار نگیرید و از روی آن نپرید. ممکن است در آتش‌های ناامن، کپسول قابل اشتعال یا اسپری خوشبوکننده انداخته باشند که هر لحظه احتمال انفجار آن وجود دارد.»
تأثیر آلودگی صوتی بر سلامت انسان
و محیط زیست
صدای مهیب و پی‌در‌پی انفجار ترقه، نارنجک و سایر مواد منفجره، نه‌تنها آسیب‌های جسمی و روانی در پی دارد، که برای محیط زیست نیز مضر است. سیدمحمدمهدی میرزایی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در 24 اسفندماه سال گذشته از تشدید آلودگی صوتی پایتخت در شامگاه آخرین سه‌شنبه سال خبر داده و ضمن اعلام اینکه آلودگی صوتی، علاوه‌بر تأثیر روی شنوایی، باعث افزایش استرس، بی‌خوابی، عدم تمرکز، عصبانیت و بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود، گفته بود: «تراز متوسط استاندارد روزانه آلودگی صوتی بین ساعت ۷ تا ۲۲ در پهنه‌های مسکونی ۵۵ دسی‌بل و تراز متوسط استاندار شبانه آن بین ساعت ۲۲ تا ۷ صبح، ۴۵ دسی‌بل است، این درحالی است که در شب چهارشنبه‌سوری سال 1401 تراز صوتی تهران به عدد «111» دسی بل رسید!»
وی با تأکید بر اینکه آستانه تحمل افراد نسبت به سطح صدا متفاوت است و بسیاری از افراد حساس جامعه مانند سالمندان، بیماران قلبی و کودکان در مواجهه با این سطح از آلودگی در معرض آسیب‌های جدی از لحاظ سلامت روحی و جسمی قرار می‌گیرند، اظهار داشت: «صدای ناگهانی و با شدت بالا در بیماران قلبی و افراد حساس، باعث ایجاد شوک و سایر عوارض می‌شود و می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر سلامت افراد برجای بگذارد.»
آماده‌باش هزاران نفر
در پراضطراب‌ترین شب سال!
اما، درست زمانی که بسیاری افراد در کنار خانواده، منتظر آمدن بهار و مشغول خانه‌تکانی هستند و برنامه‌های سال جدید را تنظیم می‌کنند، افراد زیادی هم در آتش‌نشانی، اورژانس و کادر درمان، نیروی انتظامی و... موظفند شامگاه آخرین سه‌شنبه سال را هم سر کار و در حالت آماده‌باش باشند و آخر شب و یا روز بعد به منزل بازگردند، درحالی که در این مدت خانواده‌شان اضطراب زیادی را تجربه می‌کنند.
به گفته سعید مهرسروش، معاون اورژانس تهران، مرخصی برای همه همکاران اورژانس در روز چهارشنبه سوری لغو شده و بالگرد، موتور آمبولانس و دستگاه‌های آمبولانس در این روز آماده‌باش هستند و یا به گفته قدرت‌الله محمدی، رئیس سازمان آتش‌نشانی تهران، هزار و 800 آتش‌نشان در هزار نقطه از شهر تهران به صورت آماده‌باش هستند.
علاوه‌بر اینها، هزاران نیروی امنیتی و انتظامی و هزاران نفر از کادر درمان بیمارستان‌ها به دلیل احتمال خطرات حاصل از حوادث چهارشنبه‌سوری، به جای شب‌نشینی و آماده شدن برای سال جدید، باید در محل کار خود مستقر باشند.
نیازمند رویکردی بلندمدت و فرهنگی برای چهارشنبه‌سوری هستیم
طبیعتا هشدار و توصیه اکثر رسانه‌ها و مسئولان ذی‌ربط در ایام نزدیک به چهارشنبه‌سوری، منحصر به خطرات احتمالی اتفاقات این شب می‌شود که شاید به عنوان مُسکن عمل کند؛ بنابراین لازم است نگاهی عمیق‌تر و جدی‌تر نسبت به حوادث تلخ این شب داشت. سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران در این باره می‌گوید: «برای حل مشکلات و جلوگیری از بروز حوادث و خسارات ناشی از چهارشنبه آخر سال دو رویکرد داریم؛ یکی از آنها بلندمدت است و مدد و همراهی مسئولان در حوزه آموزش و امور فرهنگی را می‌طلبد. در طی این رویکرد، نهادهای آموزشی مانند مدارس و حتی رسانه‌ها باید از چهارشنبه‌سوری امسال تا چهارشنبه‌سوری سال بعد برنامه‌ریزی کنند و نکات لازم را برای کاهش حوادث و خسارات بیاموزند. این یک سرمایه‌گذاری بلندمدت است که با به‌کارگیری آن در یک چشم‌انداز چندساله می‌توان وضعیت حوادث و سوانح چهارشنبه‌سوری را به یک وضعیت پایدار و کم‌خطر تبدیل کرد. پریدن از روی آتش ارتباطی به آیین دیرینه چهارشنبه‌سوری ندارد. چهارشنبه‌سوری بهانه‌ای است برای شادی و دور هم بودن در روزهای آخر سال. حواس‌مان باشد به قیمت شادی کوتاه‌مدت ما اتفاق ناگواری برای عزیزانمان نیفتد.»
کمپین «نه به چهارشنبه سوری خطرناک»
برای چهارشنبه‌سوری امسال، پویشی تحت عنوان «نه به چهارشنبه‌سوری خطرناک» اجرا می‌شود. البته این پویش یا کمپین برای هفتمین سال متوالی اجرا می‌شود و آغاز این پویش، نخستین‌بار بعد از شهادت ۱۶ آتش‌نشان در حادثه حریق و ریزش ساختمان پلاسکو به اجرا در آمد و به گفته مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران، قرار است از امسال به مشارکت آتش‌نشانی‌های تمام شهرها در سراسر کشور و با تاکید بر خانواده محوری مراسم چهارشنبه‌سوری به اجرا در بیاید.
هشدار پلیس به هنجارشکنان
از سوی دیگر سرهنگ علی همه‌خانی، معاون فرهنگی و اجتماعی پلیس پایتخت نیز 16 اسفندماه با اشاره به درپیش بودن چهارشنبه‌سوری گفته است: «در ایام منتهی به چهارشنبه آخر سال پلیس با هنجارشکنان و برهم‌زنندگان آرامش مردم و جامعه برخورد قانونی خواهد کرد. خرید، نگهداری، حمل، توزیع و فروش مواد منفجره و مواد محترقه جرم است و متخلفان مطابق قانون مجازات خواهند شد و در صورت فروش مواد محترقه غیرمجاز برای استفاده در چهارشنبه پایانی سال در مراکز تجاری، پلیس از ادامه فعالیت تجاری آنها جلوگیری و نسبت به پلمب این مراکز اقدام خواهد کرد.»
وی همچنین با تاکید بر اینکه جوانان و نوجوانان عزیز با کنترل و مدیریت هیجانات آنی هم از خطرات احتمالی پیشگیری کنند و هم پلیس را یاری کنند، اضافه کرده است: «والدین از نگهداری مواد محترقه، تهیه و ساخت وسایل آتش‌بازی دستی توسط فرزندان جلوگیری کنند تا آنها سرود شاد زندگی را در صدای مهیب نارنجک و مواد محترقه به سکوت و غم تبدیل نکنند.»
نکته پایانی اینکه باید توجه کرد رسم‌هایی مانند چهارشنبه‌سوری، عید نوروز و...، بهانه‌ای است برای بیشتر با هم بودن و با هم اندیشیدن، چرا که به قول کارشناسان علوم اجتماعی، «انسان، موجودی اجتماعی است». خوب است که فرصت با هم بودن را با وقوع اتفاقاتی ناگوار، تلخ نکنیم و از یکدیگر بیشتر مراقبت کنیم.