طب سنتی ایران حاصل صدها سال علم و تجربه است که در جای خود می‌تواند مفید باشد اما انبوه مراکز غیرمجاز طب سنتی که بدون هیچ نظارتی فعالیت می‌کنند و ادعای درمان هر بیماری را دارند، کار را به جایی رسانده که پرونده‌های زیادی از آسیب و حتی مرگ بیمار در پزشکی قانونی تشکیل شده است.
به گزارش ایرنا، طب سنتی ایران با پیشینه طولانی و دانش ارزشمند آن مظهر خدمات تندرستی و سلامت است که با استفاده از علوم قدیم و بهره‌گیری از توصیه‌های پیشگیرانه می‌تواند انسان را به سمت زندگی سالم هدایت کند. اقداماتی مانند توصیه به تغذیه سالم، طبیعت‌گردی، خواب مناسب، پرهیز از خشونت و اضطراب و البته اصلاح مزاج که با کمترین آسیب هدایتگر انسان به زندگی سالم است.
خدمات طب سنتی ایران به همین علت مورد استقبال مردم است. صف‌های طولانی مردم در مراجعه به مراکز طب سنتی نشان می‌دهد که این علم قدیمی هنوز خواهان و متقاضی زیادی دارد. مشکل از آنجا شروع می‌شود که استقبال و تقاضای گسترده خدمات طب سنتی افرادی را به سمت کسب سود و منفعت از این بازار بزرگ سوق می‌دهد.
افرادی که با دانش اندک خود بدون هیچ‌گونه مجوز و نظارتی در همه امور درمانی دخالت می‌کنند، ادعاهای بزرگ و غیرواقعی دارند و در مواردی بیماران را از مراجعه به مراکز طب نوین باز می‌دارند، در این میان افراد زیادی به علت تاخیر در درمان یا اقدامات آسیب‌زا دچار عوارض و ناتوانی‌های جبران‌ناپذیر و گاه مرگ می‌شوند.
وزارت بهداشت در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای گسترش خدمات طب سنتی در ایران و ساماندهی این بازار مکاره انجام داده است.
چه کسانی مجاز به ارائه خدمات طب سنتی هستند؟
«نفیسه حسینی یکتا» مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌گوید: از نظر وزارت بهداشت فقط افراد دارای مدرک دکترای طب سنتی و پزشکان عمومی که دوره‌های آموزشی مورد تایید وزارت بهداشت را در حوزه طب سنتی گذرانده و مجوز گرفته‌اند، مجاز به ارائه خدمات طب سنتی هستند و بقیه افراد و مراکز مدعی این خدمات غیرمجاز هستند.
با این تعریف معلوم است که تعداد مراکز مجاز در مقابل انبوه بی‌شمار مراکز و افراد بدون مجوز سهم کوچکی هستند. این است که بازار خدمات طب سنتی در ایران به بازار مکاره‌ای تبدیل شده است که افراد و مراکز غیرمجاز آن ده‌ها و صدها برابر مراکز مجاز در اقصی‌نقاط کشور گسترده‌اند و بدون هیچ ترس و نگرانی و نظارتی به کار خود ادامه می‌دهند.
مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت در گفت‌و‌گو با ایرنا بیان داشت: آماری از تعداد مراکز غیرمجاز خدمات طب سنتی نداریم و در مورد میزان مرگ‌های ناشی از خدمات غیرمجاز طب سنتی نیز آمار در اختیار سازمان پزشکی قانونی است و وزارت بهداشت در این مورد اطلاعاتی ندارد.
آموزش طب سنتی به پزشکان عمومی
حسینی یکتا در پاسخ به پرسشی درباره تعداد مراکز مجاز و غیرمجاز طب سنتی در ایران گفت: اکنون ۴۷ سلامتکده طب سنتی در کشور مشغول ارائه خدمات تخصصی طب سنتی به مردم هستند. در این مراکز متخصصان طب سنتی ایرانی ارائه خدمت می‌دهند. ۵۰۰ فارغ‌التحصیل در حوزه طب سنتی در کشور داریم و ۲۴۰ دانشجو نیز در رشته طب سنتی در کشور مشغول تحصیل هستند.
برای تحقق اهداف ملی و ادغام طب سنتی در نظام شبکه بهداشت و درمان کشور نیازمند نیروهای تخصصی بیشتری در حوزه طب سنتی هستیم بنابراین توسعه دانشکده‌ها و گروه‌های آموزشی طب سنتی جزو سیاست‌های وزارت بهداشت است.
او درباره تعداد مراکز غیرمجاز ارائه خدمات طب سنتی افزود: آمار دقیقی از افرادی که بدون مجوز و بدون داشتن صلاحیت در کشور خدمات طب سنتی ارائه می‌کنند نداریم. اما تعدادشان خیلی زیاد است. نگاهی به فضای مجازی و تبلیغات طب سنتی نشان می‌دهد، افراد خیلی زیادی در کشور مشغول فعالیت در زمینه طب سنتی هستند. آنچه مسلم است، این است که خدمات طب سنتی مورد علاقه و مطالبه مردم است و اگر بتوانیم این تقاضا را با تعداد مراکز کافی و عرضه مناسب پاسخ و این خدمات را به شکل مناسب در اختیار مردم قرار دهیم. قاعدتا توسط افراد غیرمجاز پاسخ داده نمی‌شود.
مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت ادامه داد: قبول داریم، تعداد متخصصان طب سنتی در کشور کافی نیست. بنابراین دوره‌های آموزش کوتاه مدت طب سنتی را برای پزشکان عمومی و متخصصان سایر رشته‌ها در معاونت آموزشی وزارت بهداشت تصویب کردیم و اکنون بالغ بر هزار و 500 پزشک نیز برای ارائه خدمات طب سنتی آموزش دیده‌اند. اقدامات متعددی برای ساماندهی طب سنتی در کشور انجام شده و یکی از زوایای آن ارزشیابی و نظارت بر کار فعالان این حوزه و یکی دیگر از زوایای آن نیز تقویت اقدامات سلبی برای جلوگیری از فعالیت افراد غیرمجاز است.
حسینی یکتا در پاسخ به این پرسش که چرا با افراد و مراکز غیر مجاز برخورد نمی‌شود و این مراکز تعطیل نمی‌شوند، گفت: با افراد غیرمجاز برخورد می‌شود. این طور نیست که برخوردی نباشد. حتی تعدادی از مراکز غیرمجاز تعطیل شده‌اند. این طور نیست که «پلمب» و تعطیل مراکز طب سنتی غیر مجاز در کشور انجام نشده باشد. نظارت بر مراکز خدمات طب سنتی به عهده واحدهای نظارت بر درمان در دانشگاه‌های علوم پزشکی است. هر روز هم تعدادی از این مراکز در کشور مورد نظارت قرار می‌گیرند.
قوانین بازدارنده نیست
وی افزود: یکی از نکاتی که وزارت بهداشت به آن قائل است این است که قوانین تعزیراتی کنونی کشور برای جلوگیری از فعالیت مراکز غیرمجاز طب سنتی بازدارنده نیست و نیازمند بازبینی است. این مسئله باعث شده وقتی فرد متخلف شناسایی می‌شود مجازات برای او بازدارنده نباشد. این بازبینی اکنون در وزارت بهداشت در حال انجام است.
مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت درباره آمار مراکز غیرمجاز طب سنتی که تعطیل شده‌اند، گفت: تعداد مراکز غیرمجاز طب سنتی که با آنها برخورد شده،‌ بسیار زیاد است اما چون این اقدام در سطح کشور انجام می‌شود آمار دقیق آن را نداریم.
حسینی یکتا در مورد عوارض فعالیت مراکز غیرمجاز طب سنتی اظهار داشت: در مورد خدمات متخصصان طب سنتی و پزشکانی که دوره‌های مجاز طب سنتی را گذرانده‌اند هیچ‌گونه گزارشی مبنی براینکه اقدامات آنها منجر به آسیب جسمی در حد ناتوانی یا بیماری باشد، نداشته‌ایم. ولی از مداخله‌گران در امر درمان و طب سنتی چنین آسیب‌هایی گزارش شده است و در سازمان پزشکی قانونی در این زمینه پرونده‌های زیادی وجود دارد. آمار آن را ما در وزارت بهداشت نداریم. این خدمات متاسفانه عواقب زیادی برای مراجعه‌کنندگان داشته است که در حد ناتوانی و حتی فوت هم بوده است و آمار موارد فوت ناشی از خدمات طب سنتی ایرانی در سازمان پزشکی قانونی است.
وی افزود: این نکته را بارها در رسانه‌ها اطلاع‌رسانی کرده‌ایم که علاقه‌مندان به خدمات طب سنتی به افراد و مراکز درمانی مطمئن مراجعه کنند چون کسی که در این مراکز مجاز خدمت‌رسانی می‌کند، پزشکی است که دانش طب سنتی را هم می‌داند. چنین فردی می‌تواند تصمیم درستی بگیرد که از کدام خدمت طب سنتی و به چه شکلی استفاده کند. فهرست این مراکز در سایت وزارت بهداشت وجود دارد.
خدمات طب سنتی به گردشگران خارجی
وی در پاسخ به این پرسش که آیا وزارت بهداشت برنامه‌ای برای ارائه خدمات طب سنتی مانند حجامت و ماساژ درمانی به گردشگران خارجی و توریست‌های درمانی دارد، گفت: ما برنامه‌ای برای اینکه گردشگران خارجی به ایران بیایند و به آنها حجامت بدهند نداریم اما برنامه گردشگری طب ایرانی داریم. طب ایرانی ظرفیت‌های مختلفی دارد که از سبک زندگی تا ارائه خدمات طب سنتی اعم از بادکش و حجامت یا هر اقدام دیگری را در این حوزه شامل می‌شود.
مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت ادامه داد: در حوزه طب مدرن بیماری که به طور مثال برای دریافت خدمات جراحی به مراکز پزشکی ایران مراجعه می‌کند با تشخیص پزشک خدمات لازم را دریافت می‌کند. در حوزه طب سنتی ایرانی هم همین طور است.
توریستی که به مراکز طب سنتی و سلامتکده‌ها در ایران مراجعه می‌کند. در صورتی که این پزشک تشخیص دهد، بیمار باید گیاه دارویی مصرف کند یا لازم است، ماساژ بگیرد یا حجامت کند، می‌تواند این خدمات را دریافت کند. البته خدمات طب سنتی ایرانی به توریست‌های خارجی تعرفه‌گذاری نشده است اما با همکاری معاونت درمان وزارت بهداشت در حال پیگیری است.
فعالیت دفتر طب ایرانی در زمان کرونا
مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت همچنین در گفت‌و‌گو با ایسنا در تشریح طرح‌های تحقیقاتی مرتبط با درمان کرونا‌، گفت: در دوران پاندمی کرونا، دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت بیش از ۱۲۰ طرح پژوهشی مرتبط با درمان کرونا را بررسی کرد که از این تعداد ۲۰ طرح منجر به تولید دارو برای کمک به درمان کرونا شد و داروهای تولید شده در سبد دارویی کشور قرار گرفتند.
نفیسه حسینی یکتا با اشاره به طرح‌های تحقیقاتی مرتبط با کرونا اظهار داشت: تجربه انجام طرح‌های پژوهشی در دوران پاندمی کرونا بیانگر این است که استفاده از ظرفیت طب سنتی می‌تواند کمک‌کننده باشد.
حسینی یکتا با بیان اینکه ادعاهای عجیب و غریبی در دوران پاندمی کرونا در ارتباط با استفاده از ظرفیت طب سنتی برای درمان کرونا مطرح شد، افزود: برخی از ادعاها مطرح می‌کردند نیاز به استفاده از ظرفیت طب رایج نیست یا یک داروی گیاهی خاص به عنوان راه‌حل و درمان قطعی کرونا محسوب می‌شود. مادامی که ادعاهای عجیب و غریب در خصوص طب سنتی مطرح شد، اعلام کردیم که طب سنتی و طب رایج مکمل یکدیگر هستند و در کنار یکدیگر می‌توانند با توجه به گزاره‌های مستندی که در زمان پاندمی کرونا اعلام شد، به درمان کرونا کمک کنند.
وی درباره تعداد دانشکده‌های طب سنتی دانشگاه‌های علوم‌ پزشکی بیان داشت: ۸ دانشکده طب سنتی در دانشگاه‌های علوم ‌پزشکی خدمات آموزشی و پژوهشی را ارائه می‌دهند. متخصصان «داروسازی سنتی»، «طب سنتی» و «تاریخ پزشکی» در دانشکده‌های طب سنتی دانشگاه‌های علوم‌ پزشکی تربیت می‌شوند. همچنین متخصصان «طب سوزنی» و «اخلاق پزشکی» در برخی از دانشکده‌های طب سنتی تربیت می‌شوند. بیش از ۵۰۰ متخصص طب سنتی به صورت هیئت‌علمی و درمانی در کشور فعالیت می‌کنند. همچنین ۲۳۸ دانشجو در دانشکده‌های طب سنتی دانشگاه‌های علوم‌ پزشکی تحصیل می‌کنند.
مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت درباره ساماندهی فعالیت عطاری‌ها نیز توضیح داد: مجوز فعالیت عطاری‌ها توسط وزارت صمت صادر می‌شود. اما دایره فعالیت عطاری‌ها با وزارت بهداشت مرتبط است؛ به همین دلیل مذاکرات گسترده‌ای به منظور ساماندهی عطاری‌ها با محوریت شورای عالی سلامت شکل گرفته و ساماندهی عطاری‌ها در دست اقدام است.