ادله اعجاز قرآن (پرسش و پاسخ)
پرسش:
چگونه می‌توان ثابت کرد که قرآن کریم معجزه الهی است و کلام بشری نیست، ادله اثبات آن کدام است؟
پاسخ:
مخالفین و معاندین یکی از شبهاتی را که درباره اعجاز قرآن از دیرباز توسط مستشرقین و در ادامه آن در عصر حاضر به ویژه در فضای مجازی مطرح می‌کنند، بحث بشری بودن قرآن و کلام پیامبر(ص) و عدم ارتباط آن با عالم وحیانی و کلام خداوند می‌باشد. در واقع اعتقاد مسلمانان به اعجاز جاوید قرآن تا روز قیامت و وحیانی بودن آن از حیث لفظ و معنا را زیر سوال می‌برند. در اینجا به نحو اجمال به این شبهه پاسخ می‌دهیم:
1- آیات تحدی
قرآن کریم در عصر فصاحت و بلاغت جامعه آن روز ظهور کرد. فصحا و بلغای عرب مدعی بودند که می‌توانند مثل آیات قرآن را بیاورند و لذا خدای متعال هم برای اثبات معجزه بودن قرآن همه مخالفان را به تحدی(مبارزه‌طلبی) فراخواند، ابتدا با آوردن کل و مثل قرآن(اسراء- 88) و در مرحله بعد با ده سوره(هود- 13) و در مرحله پایانی با کلام و سخنی مثل قرآن(طور- 33 و 34) با مخاطبان و مدعیان، تحدی کرده و آنان را به عجز و ناتوانی خود واداشته است.
2- اخبار از نزول قرآن در بیان انبیا و کتاب‌های پیشین
در کتاب‌های آسمانی انبیای گذشته، نزول قرآن از سوی خدا بر پیامبر گرامی اسلام(ص) و ویژگی‌های آن حضرت ذکر شده است و دانشمندان اهل کتاب از آن مطلع بوده‌اند. به همین دلیل برخی از ایشان بر این امر گواهی داده و به پیامبر اکرم(ص) و معجزه آن قرآن ایمان آورده‌اند، ولی عده‌ای دیگر به عللی همانند: خودخواهی، تکبر، دنیاپرستی و هواپرستی از ایمان آوردن سرباز زدند. «و انه لفی زبرالاولین» قطعا (ذکر نام و نزول قرآن) در کتب پیشینیان آمده است.(الشعراء-192) آیا برای مشرکان یا اهل کتاب آگاهی دانشمندان بنی‌اسرائیل از آمدن قرآن، نشانه گویا و روشنی بر حقانیت قرآن نیست؟ (الشعراء- 197)
3- کفایت قرآن برای معجزه
مشرکان و بهانه‌جویان می‌گفتند: چرا بر حضرت محمد(ص) از جانب پروردگارش معجزاتی فرستاده نمی‌شود؟!(عنکبوت- 50) این سخن آنان علاوه بر آنکه نوعی استهزا بود، بیانگر دو مطلب پیش‌فرض است: اولا: مدعی نبوت باید دارای نیروی غیبی و الهی باشد تا بتواند هرچه را هر وقت اراده می‌کند پدید آورد. ثانیا: آنان قرآن را معجزه نمی‌شناختند، بلکه بهانه‌جویی می‌کردند و معجزاتی حسی نظیر اژدها شدن عصای موسی(ع) را می‌خواستند. خدای متعال در پاسخ آنان می‌فرماید: هیچ پیامبری از جانب خود نیرویی ندارد که هر زمان اراده کند معجزه‌ای را بیاورد، بلکه این تنها خداوند است که بر این کار توانا است. «انما الایات عندالله» در آیه بعد پاسخ به مطلب دوم است که قرآن برای اثبات نبوت پیامبر(ص) کافی است.
«اولم یکفهم انا انزلنا علیک الکتاب یتلی علیهم» آیا این کتابی که بر تو نازل کردیم و پیوسته بر آنان خوانده می‌شود، برای آنان کافی نبوده است(که خواهان معجزه دیگری هستند). (عنکبوت-51)
4- کفایت گواهی خداوند
کافران و بهانه‌جویان می‌گفتند: (ای پیامبر!) تو فرستاده خدا نیستی. (به آنان بگو ای پیامبر!) برای روشن شدن حقیقت کافی است که خدا میان من و شما گواهی باشد. او به رسالت(پیامبر) گواهی داده است و نیز کافی است آن کسی که دانش این کتاب(قرآن) نزد او است، به رسالت من گواهی دهد.(الرعد- 43) در واقع آن کس که علم قرآن نزد او است، به طور حتم و یقین می‌بیند حضرت ختمی مرتبت، رسول خدا است و بر رسالت ایشان به طور مستقیم گواهی می‌دهد و نیز می‌بیند این کتاب وحی الهی و سند رسالت است و به لحاظ محتوا و ساختار، دستاورد بشری نیست و هرگز بشر نمی‌تواند همانند آن را تولید کند. پس بر صدق رسالت پیامبر اکرم(ص) با واسطه سند قرآن گواهی می‌دهد. روایات فراوانی از اهل بیت(ع) و برخی از صحابه درباره معنای «من عنده علم‌الکتاب» به چشم می‌خورد که جز به امام علی(ع) و سایر اهل بیت(ع) معنا نشده است.(تفسیر کنزالدقایق، مشهدی قمی، ج 6، ص 480)
5- عدم اختلاف در قرآن
قرآن کریم به این وجه از اعجاز خودش در آیه 82 سوره نساء تصریح کرده است که: آیا در قرآن تدبر نمی‌کنند، تا دریابند که اگر از سوی غیرخدا می‌بود، اختلاف و ناهماهنگی بسیاری در آن می‌یافتند.
6- امی بودن پیامبر(ص)
پیامبر اکرم(ص) درس ناخوانده و به مکتب نرفته بود و قرآن با صراحت می‌فرماید: تو پیش از نزول قرآن نوشته‌ای را نمی‌خواندی و با دستانت چیزی را نمی‌نوشتی، در آن صورت یاوه‌گویان دودل می‌شدند.(عنکبوت- 48)