آیا از نظر قرآن و عقل، رعایت حجاب یا عدم رعایت آن، آثار و عواقبی دارد؟ 

برای حد پوشش و نگاه‌، به صورتی که در متون دینی برای مرد و بخصوص برای زن تعریف شده، حکمت‌ها و فواید چندانی را می‌توان با استفاده از قرآن، سنت و عقل ذکر کرد:

1. پاکیزگی معنوی و تقویت عفاف و حیا: با استفاده از آیات قرآن، اوّلین حکمت یا فایده‌ای که برای حکم حجاب و به همراه آن حفظ نگاه می‌توان شمرد، طهارت روح است. در سوره نور پس از دستور به حفظ نگاه و پوشاندن عورت می‌فرماید: «ذلكَ أَزْكَى لَهُمْ؛(1) این برای آنان پاکیزه‌تر است.»

در مورد پیرزنان و توصیه به مراعات پوشش و ترک زینت حتی برای آنان می‌گوید: «وَأَنْ يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَهُنَّ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ؛(2) و اگر خود را بپوشانند، برای آنان بهتر است؛ و خداوند شنوا و داناست.»

عفاف (که از ریشه عفت و به معنای منع و حفظ از غیرحلال و موارد قبیح است)(3) در حقیقت ریشه درونی برای حجاب بیرونی است و پوشش ظاهر به تقویت روحیه عفاف و خویشتنداری کمک می‌کند. 

در جای دیگر می‌فرماید: «... و هرگاه از زنان رسول، کالایی می‌طلبید، از پس پرده بطلبید، که حجاب برای آنکه دل‌های شما و آنها پاک و پاکیزه بماند، بهتر است.»(4)

حضرت علی(ع) می‌فرماید: «صیانهًْ المرأهًْ أنعم لحالها و أدوم لجمالها؛(5) حجاب و محفوظ بودن زن برای حال و وضع او بهتر و مفیدتر و موجب پایدارتر بودن زیبایی است.»

2. شناخته شدن انسان به ایمان و عفاف و سالم ماندن از طمع دیگران: از آیه 59 سوره احزاب استفاده می‌شود چادر به سر کردن و پوشاندن زن موجب می‌شود بینندگان بفهمند این زن، مسلمان و مؤمن و پاک است و بازیچۀ دست هوسرانان نمی‌باشد: «این کار(حجاب داشتن) برای اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است؛ (و اگر تاکنون خطا و کوتاهی از آنها سر زده توبه کنند) خداوند همواره آمرزنده رحیم است.»

در نهج‌البلاغه آمده: «فانّ شدّهًْ الحجاب ابقی علیهنّ؛(6) حجاب و پوشش بیشتر زنان موجب بقا و پایداری بیشتر آنها خواهد بود.

3. جلوگیری از فحشا و ایجاد آرامش روحی زنان و مردان: در کلامی از امام رضا(ع) آمده:  «... وَ حُرِّمَ النَّظَرُ إِلَى شُعُورِ النِّسَاءِ الْمَحْجُوبَاتِ بِالْأَزْوَاجِ وَ إِلَى غَیرِهِنَّ مِنَ النِّسَاءِ لِمَا فِیهِ مِنْ تَهْییجِ الرِّجَالِ وَ مَا یدْعُو التَّهْییجُ إِلَیهِ مِنَ الْفَسَادِ وَ الدُّخُولِ فِیمَا لَا یحِلُّ وَ لَا یجْمُل...‏؛(7) نگاه به موهای زنان با حجاب، زنان ازدواج کرده و غیر آنها، از آن رو حرام شده که نگاه، مردان را برمی‌انگیزد و آنان را به فساد دعوت می‌کند و انجام آنچه که نه حلال است و نه شایسته.

پوشش لازم و مناسب بانوان به همراه کنترل نگاه از سوی آقایان، موجب سلامتی محیط خانواده و جامعه و کاهش تحریکات جنسی و به دنبال آن فحشا، تجاوز، جرم و جنایت می‌شود. نبودن حریم میان زن و مرد و آزادی معاشرت‌های بی‌بندوبار، هیجان‌ها و التهاب‌های جنسی را فزونی می‌بخشد و تقاضای جنسی را یک عطش روحی و یک خواست سیرناشدنی تبدیل می‌کند. 

غریزه جنسی مانند برخی صفات دیگر روحی، غریزه‌ای نیرومند، عمیق و دریاصفت است، هرچه بیشتر اطاعت شود، سرکش‌تر می‌شود. وجود صاحبان حرمسراها مانند خسروپرویز و ‌هارون الرشید در کنار قارون‌ها و فرعون‌ها در طول تاریخ و بالا رفتن میزان فحشا و تجاوزات جنسی در جوامع متمدن و آزاد امروزی، شاهد این گفتار است.

اسلام به قدرت شگرف این غریزه سرکش توجه کامل کرده است. روایات زیادی درباره خطرناک بودن «نگاه به نامحرم» و «خلوت با نامحرم» و «غریزه جنسی» وارد شده است.(8) به همین دلیل اسلام تدابیر متعددی برای تعدیل این غریزه اندیشیده مانند احکام نگاه، پوشش، محرم و نامحرم و روابط زن و مرد.

شهوت جنسی همانند شهوت مال و مقام سیری ناپذیر است. خیال خام و دروغ بزرگی است اگر کسی فکر کند مردی از نگاه و تصاحب زیبارویان سیر می‌شود یا با روابط آزاد و فراوانی اسباب تحریک شهوت، کم کم مرد و زن از هم سیر خواهند شد. وقتی میل و تقاضا نامحدود شد، قهراً دست نیافتنی می‌شود و این محرومیت، موجب اختلالات روانی و عصیان می‌‌شود.

در جبهه مقابل، عدم مراعات حجاب قهراً زمینه‌های بی‌قراری فساد را فراهم می‌کند. بی‌حجابی، مردان را در جوامع مختلف خصوصاً جامعه اسلامی و مقید به قوانین ازدواج شرعی و قانونی دچار آثار سوء روانی مانند عقده‌دار شدن می‌کند. چرا که وقتی انسان چیز مورد علاقه خود را نبیند، به آن میل پیدا نمی‌کند یا میل اندکی دارد و در نتیجه تعادل روانی دارد؛ و اگر ببیند و به آن دست پیدا کند، باز تعادل روحی دارد، اما اگر ببیند و میل او تحریک شود و به آن دست نیابد، دچار ناآرامی می‌شود و در صورت تکرار و استمرار، به عقده روانی تبدیل می‌شود. عقده‌های روانی به صورت ناهنجاری‌های مختلف مانند تجاوز بروز پیدا می‌کند.

4. ارزش و احترام زن(9): حریم نگه داشتن زن میان خود و مرد یکی از وسایل مرموزی بوده که زن از ابتدا برای حفظ مقام و جایگاه خود در برابر مرد و احتمالاً برای جبران ضعف در بُعد جسمی و سایر زمینه‌ها، از آن استفاده کرده است. اسلام مخصوصاً تأکید کرده زن هر اندازه متین‌تر و باوقارتر حرکت کند و خود را در معرض نمایش و تماس و شناسایی برای مرد نگذارد، بر احترامش افزوده‌تر می‌شود.

از سوی دیگر حجاب برای زنان نیز آرامش خاطر فراهم می‌آورد چرا که نه دغدغه پوشیدن لباس رنگارنگ و متنوع و تهیه مداوم آن را دارند و نه نگران اندام غیرموزون و نارسایی‌های دیگر هستند. چادر و لباس‌های بلند و آزاد کمک بسیار خوبی برای برقراری وضع نسبتاً آرام برای خانم‌ها است. هم مانع غرور زیبارویان می‌شود و هم حافظ شرم و خودکم‌بینی دیگران.

5. استحکام پیوند خانوادگی(10): هر چیزی که موجب تحکیم پیوند خانوادگی و صمیمیت رابطه زوجین شود، برای کانون خانواده مفید است و در ایجاد یا حفظ آن باید حداکثر تلاش انجام شود. اما هرچه موجب سستی این کانون گردد، باید با آن مبارزه کرد. 

مسلّم است اختصاص یافتن کامجویی و التذاذهای جنسی به محیط خانوادگی و در چارچوب ازدواج، پیوند زناشویی را محکم می‌کند. زن و شوهر در یک جامعه آلوده به بی‌حجابی، خواه‌ ناخواه با افراد دیگری مواجه خواهد شد که مظاهر جنسی جذاب‌تری خواهند داشت و از این جهت بر همسر او ترجیح دارند. افراد چنین جامعه‌ای چندان پایبند به ارزش‌ها نخواهند بود. 

در نتیجه هر یک از زن و شوهر ممکن است در اثر جاذبه‌های جنسی، کانون گرم خانواده را با بی‌مهری رها کرده و پایبند به حفظ این کانون و تأمین همسر خود نباشد. به این ترتیب موجی از خانواده‌های فروپاشیده و مشکلات بعدی آنان جامعه را به قهقرا خواهد برد. 

مردی که همه روزه زنان بسیاری را با آرایش‌های مختلف و لباس‌های رنگارنگ و جلوه‌های مختلف می‌بیند که قطعاً برخی از آنها زیباتر و جوان‌تر از همسر او هستند، به طور طبیعی تمایل کمتری به زن خود نشان می‌دهد و چه بسا با بی‌توجهی به نیازهای جنسی او مشکلاتی را پیش راهش قرار دهد. 

همچنین ممکن است با طلاق و جدایی، او را در کنج عزلت و تنهائی رها کند. یکی از ثمرات حجاب، تحکیم روابط زناشویی و حفظ حریم خانواده و جلوگیری از طلاق و پیشگیری از پیامدهای عدم توجه به همسر است. بر این اساس می‌توان گفت رعایت حجاب در انظار عمومی مانعی مستحکم برای وقوع چنین مشکلاتی و سدی استوار برای پیامدهای ناگوار ناشی از مشکلات خواهد بود.

6. کمک به شکل‌گیری کانون خانواده: معاشرت‌های آزاد و بی‌بندوبار پسران و دختران، ازدواج را به صورت یک تکلیف و محدودیت ناگوار در می‌آورد که با نصیحت یا زور باید بر جوانان تحمیل کرد. در سیستم روابط آزاد جنسی، پیمان ازدواج به عنوان عامل پایان دهنده دوران آزادی دختر و پسر تلقی می‌شود که آنان را به وفاداری به همسر مجبور می‌کند. به این ترتیب ازدواج برای دختران و پسران ناخوشایند خواهد بود. فراهم بودن شرائط برای بهره‌گیری و لذت از طریق نگاه، سخن گفتن، خندیدن، لمس کردن و مانند اینها نسبت به جنس مخالف، انسان را نسبت به انتخاب همسر قانونی دلسرد می‌کند و عطشی در روح ایجاد می‌کند که تشکیل خانواده در برابر آن پاسخگو نخواهد بود. در حالی که یکی از کارکردهای رعایت حجاب آن است که وضعی را فراهم می‌آورد که جوانان را به تشکیل خانواده ترغیب‌ می‌کند.

7. کمک به رشد بانوان و جامعه(11): کشاندن کامجویی‌های جنسی از محیط خانه به اجتماع، نیروی کار و فعالیت در جامعه را ضعیف می‌کند. برعکس ادعای مخالفان حجاب زن مبنی بر اینکه «حجاب موجب استفاده نکردن از نیروی نیمی از افراد اجتماع است»، بی‌حجابی و روابط آزاد جنسی، در طولانی مدت موجب فرسایش و کاهش نیروی کل اجتماع است. 

حجاب اسلامی نیروی مرد و زن را هدایت و بیمه می‌کند و با کمک آن‌، از هر کدام در امور مربوط به خود نهایت استفاده خواهد شد؛ بدون اینکه این همه هزینه و نیرو و وقت از دو طرف پایمال شود. اسلام با اصل بیرون رفتن زن از خانه و تحصیل و فعالیت اجتماعی و سیاسی و اقتصادی مخالف نیست بلکه حتی بر مواردی همچون علم‌آموزی تاکید می‌کند، اما همه این امور باید در چارچوب دستورات و معیارهای اسلامی باشد.

در صورت ناهمگونی بین برخی فعالیت‌ها در بیرون منزل با اهداف و تکالیف دینی مثل همسرداری، تربیت کودکان و آلوده نکردن محیط و ترک گناه در هر شکلی، باید بر رعایت احکام و اهداف الهی پای فشاری کرد. 

آنچه مانع تحرک جامعه و فعالیت‌های سازنده در ابعاد مختلف اجتماعی می‌شود، ستر زنان نیست، بلکه مانع حقیقی، پوشش نامناسب و اندام نیمه عریان و آرایش کردن و جلب جنس مخالف و گفت‌وگو و خندیدن و اختلاط محیط کار و درس و بازار است.

علاوه ‌بر این، حجاب عاملی برای رشد استعدادهای فکری و عملی بانوان است. زیرا در وضعی که حجاب رعایت می‌شود و عموم بانوان زیبایی‌ها و زنانگی خود را جز بر محارم خویش ابراز نمی‌کنند، این مظاهر در به کارگیری زنان بی‌تاثیر خواهد بود و آنچه بیشترین تاثیر را در به کارگیری ایشان دارد، جز استعدادها و توانمندی‌های فکری و عملی ایشان نخواهد بود.

به این ترتیب با رعایت عمومی حجاب، زنان به عنوان نیمی از جامعه، تمام توان عملی و استعدادهای فکری خود را برای رشد خود به کار خواهند گرفت و در این راستا جامعه نیز پیشرفت بسزایی خواهد کرد.

__________________

1. نور:30.

2. نور: 60.

3. ر. ک: راغب، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، ص573.

4. احزاب: 53.

5. تميمى آمدى، عبدالواحد بن محمد، غررالحکم و دررالکلم، ص418، فصل 44، حدیث10؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج74، ص214.

6. نهج‌البلاغه، ترجمه: حسین انصاریان، نامه 31.

7. ابن بابويه، محمد بن على، عیون اخبار الرضا، ج2، ص 97.

8. حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعهًْ، ج 20، باب 104، 106 و 132 از ابواب مقدمات النکاح و آدابه.

9. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (مسئله حجاب)، ج‏19، ص 441.

10. همان، ص 437.

11. همان، ص439.