پرسش:

از منظر آموزه‌های وحیانی اسلام دفاع مشروع چیست و شاخص‌های آن کدام است؟

پاسخ:

ماهیت جهاد در اسلام

از منظر آموزه‌های وحیانی اسلام ماهیت جهاد، دفاع است. در این جهت اختلافی میان محققین نیست و کسی تردید ندارد که جهاد و هر نوع جنگ و قتالی به عنوان جذب و تصرف سرزمین، مال و ثروت طرف مقابل و یا سایر نیروهای آن طرف، و در یک کلام جنگ برای استخدام نیروهای اقتصادی یا انسانی سرزمین و قومی دیگر از نظر اسلام نوعی ظلم و تجاوز به حساب می‌آید. بنابراین جهاد فقط به عنوان دفاع و در واقع مبارزه با یک نوع تجاوز است که می‌تواند به عنوان دفاع مشروع تلقی شود.

شاخص‌های دفاع مشروع

1- دفاع از جان، مال و ناموس

هرگاه انسان چه به عنوان یک فرد و چه به عنوان یک قوم و ملت، بخواهد از خودش و از حیات و استقلال خودش دفاع کند، این جهاد و دفاع مشروع است. به بیان دیگر اگر یک قومی، یا یک ملتی، حیاتش از ناحیه دیگران در معرض خطر قرار گرفت و یا اگر مال و ثروت و مالکیتش مورد تهاجم واقع شد، در اینجا از نظر حقوق انسانی حق دارد که از حقوق خود دفاع مشروع کند. دفاع از ناموس هم‌ مانند دفاع از مال و جان بلکه بالاتر دفاع از شرافت است. بنابراین در صورتی که یک قوم بخواهد، استقلال قوم  دیگری را بگیرند و آنها راتحت قیمومت خودشان قرار بدهند، و این ملت بخواهد از استقلال خودش دفاع کند و دست به اسلحه ببرد، کاری مشروع و بلکه ممدوح و قابل تحسین انجام داده است. پس دفاع از حیات، دفاع از مال و ثروت و سرزمین، دفاع از استقلال، دفاع از ناموس همه اینها دفاع‌هایی مشروع هستند. از این جهت سخن برخی مسیحیان که می‌گویند: دین باید طرفدار صلح باشد نه طرفدار جنگ، و جنگ مطلقا بد است و صلح مطلقاً خوب است، حرف بی‌موردی است، جنگی که به عنوان دفاع باشد و ماهیت دفاع مشروع داشته باشد نه تنها بد نیست بلکه بسیار هم خوب و جزء لاینفک حیات فردی و اجتماعی بشر است. قرآن کریم هم در دو جای قرآن به این مطلب تصریح کرده و می‌فرماید: «و اگر خداوند بعضی از مردم را به وسیله بعضی دیگر دفع نمی‌کرد، زمین را فساد فرا می‌گرفت: (بقره251) و در آیه دیگر می‌فرماید: «اگر خداوند بعضی از مردم را به وسیله بعضی دیگر دفع نکند، دیرها و صومعه‌ها  و معابد یهود و نصاری و مساجدی که نام خدا در آن بسیار برده می‌شود ویران می‌گردد» (حج-40)

2- دفاع از حقوق انسانیت

برخی از امور جزء حقوق فرد یا حقوق یک ملت خاص نیست، بلکه جزء حقوق انسانیت است. پس اگر حق انسانیت در یک موردی مورد تهاجم قرار بگیرد، در اینجا هم جنگیدن به عنوان دفاع از حقوق انسانیت که مشروع است واجب می‌گردد. ملاک تقدس دفاع مشروع تنها این نیست که انسان باید از خود و مال و سرزمین و قوم خود دفاع کند، بلکه ملاک این است که باید از حق دفاع کند. وقتی که ملاک حق است چه فرقی است میان حق فردی و حق عمومی و حق انسانی، بلکه دفاع از حقوق انسانی مقدس‌تر است، مانند آزادی که آن را از مقدسات بشری به حساب آورده‌اند.

حال اگر آزادی در جایی مورد تهاجم قرار گرفت، اما نه آ‌زادی من و نه آزادی ملت من، بلکه در یک گوشه‌ای از جهان که جزء حقوق عمومی همه انسان‌ها است، دفاع کردن از این حق انسانیت مشروع است. پس منحصر به ‌آن فردی که آزادی او مورد تهاجم قرار گرفته نیست، افراد دیگر و ملت‌های دیگر نیز می‌توانند بلکه باید به کمک آزادی و حقوق انسانی بشتابند و به جنگ سلب آزادی و سلطه و اختناق بروند. به عنوان نمونه در مدتی که الجزایری‌ها با استعمار فرانسه می‌جنگیدند، افرادی از اروپایی‌ها در این جنگ به صورت سرباز و غیرسرباز به نفع الجزایری‌ها می‌جنگیدند، نمونه زنده دیگر ماجرای غمبار اشغال فلسطین توسط اشغالگران صهیونیست است که تمامی حقوق فردی، اجتماعی، سرزمینی و انسانی مردم مظلوم و مقتدر فلسطین را زیر پا گذاشتند و هم‌اکنون نیز در پاسخ به دفاع مشروع فلسطینی‌های مسلمانان غزه،  وحشیانه و بی‌هدف و کور مناطق مسکونی غزه را بمباران می‌کنند و ده‌ها هزار نفر زن و کودک و پیر و جوان و انسان‌های مظلوم و بی‌دفاع را به خاک و خون می‌کشند، و مورد حمایت اروپا و آمریکا و سلطه جهانی مستکبرین هم قرار می‌گیرند. اما در این آزمون جهانی انسان‌های آزادی‌خواه و مدافعان حقوق واقعی انسانی در تمامی کشورهای دنیا در دفاع از حقوق مشروع فلسطینی‌ها به‌پاخاسته‌اند و همه روزه نفرت و انزجار خود را از جنایات وحشیانه اسرائیلی‌ها و دفاع از آزادی فلسطین و نابودی اسرائیل اعلام می‌کنند. به امید نابودی هر چه سریع‌تر اشغالگران غاصب صهیونیست (ان‌شاءالله).