مهار تصادفات و ضرورت کاهش آمار تلفات در فصل سرما-بخش نخست
لغزش به سوی مـرگ با رانندگی ناایمن در جاده‌های زمستانی
گالیا توانگر
وارد زمستان که می‌شویم با بروز برف و کولاک در جاده‌های زمستانی شبی نیست که زنگ ایستگاه امداد و نجات به صدا در نیاید. اغلب این زنگ‌ها خبر از یک تصادف هولناک و منجر به فوت می‌دهند؛ اما گاهی اوقات خبر مفقود شدن فرد یا راننده‌ای در جاده کوهستانی اعلام می‌شود.
یکی از موارد اخیر خبر گم شدن جوان سرابی در کوهستان به‌واسطه تماس خانواده او است. جوانی که با خانواده خود اختلاف پیدا کرده، با اعلام دروغ محل خود به خانواده، باعث اتلاف انرژی امدادگران جمعیت هلال‌احمر شهرستان سراب می‌شود.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی جمعیت هلال‌احمر آذربایجان شرقی، طبق اعلام سامانه مدیریت حوادث و سوانح (شماره ۱۱۲)، امروز (جمعه، ۲۴ آذر 1402 )، خبر یک مفقودی در ارتفاعات روستای سقزچی شهرستان سراب اعلام شد.
بر اساس این گزارش، خانواده این جوان با اعلام مفقودی وی به جمعیت هلال‌احمر موجب اعزام تیم‌های امدادی این جمعیت به محل حادثه شدند.
پس از چند ساعت جست‌وجو مشخص شد که این جوان در ترمینال شهرستان سراب حضور دارد.
بر اساس بررسی‌های انجام شده مشخص شد که این جوان با خانواده خود اختلاف پیدا کرده و با ترک خانه، محل خود را به خانواده به غلط جاده کوهستانی اعلام کرده بود.
این اقدام جوان، موجب اتلاف انرژی امدادگران و همچنین گزارش اشتباه خانواده وی شده بود.
همین‌جا اکیداً تقاضا داریم در زمستان وقتی برای امداد و نجات تماس می‌گیرید، دقیق و با آگاهی باشد. تنها یک مورد تماس اشتباهی ممکن است جان دیگری را در نقطه دیگری از کوهستان و یا جاده زمستانی به خطر بیندازد. فرصت طلایی نجات را با ناآگاهی نسوزانید.
نکات رانندگی در جاده کوهستانی
حمید منجم، مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر آذربایجان شرقی می‌گوید: «بنا بر گزارش اولیه بر اثر برخورد رخ‌به‌رخ یک دستگاه تریلی و یک دستگاه پیکان در جاده مشکین‌شهر- اهر، سه نفر جان خود را از دست دادند و یک نفر دیگر مصدوم شد.»
وی ادامه می‌دهد: «نجاتگران پایگاه امداد و نجات نقدوز (شهدای ارسباران) جمعیت هلال‌احمر شهرستان اهر پس از اطلاع از این حادثه، در محل حاضر شدند و عملیات رهاسازی را آغاز کردند.
نجاتگران پس از تلاش، موفق به رهاسازی دو نفر از آنها شدند که یکی از آنها به بیمارستان منتقل شد و دیگری که فوت کرده بود، تحویل مراجع ذی‌صلاح شد.»
اکبر رفیعی، راننده وانت‌بار در جاده‌های کوهستانی درباره چگونگی رانندگی ایمن در این جاده‌ها به گزارشگر کیهان توضیح می‌دهد: «کلیه سربالایی و سرپایینی‌ها باید با دنده‌ای طی شوند که خودرو تمام آن را بدون تعویض دنده طی کند. راننده باید قبل از رسیدن به سربالایی‌ها با دور مناسب حرکت کند تا بتواند آن را به‌راحتی بالا ببرد و یا اگر سربالایی بیشتر باشد، ممکن است که از دنده معکوس استفاده کند تا با کشش مداوم و با حداکثر قدرت خودرو را از تپه عبور بدهد. گرچه هر سربالایی و سرپایینی را با همان دنده‌ای که درگیر شده، باید طی کرد و در سراشیبی نباید اقدام به تعویض دنده کرد، پس باید در این مواقع بسیار احتیاط کرده و سرعت خودرو را کنترل کنید. سرعت خودرو در سراشیبی‌ها نباید از دو سوم سرعتی که در کاتالوگ خودرو برای هر دنده معین نوشته شده است، تجاوز کند.»
وی در ادامه می‌افزاید: «جاده‌های کوهستانی، معمولاً جاده‌هایی پرپیچ‌وخم هستند که شیبی بیشتر از اندازه معمول دارند. در این جاده‌ها، چگونگی ادامه جاده و همین‌طور نحوه رانندگی، قابل پیش‌بینی نیست. برخی جاده‌های کوهستانی در دل مسیرهای خشک نیز جزو همین دسته قرار می‌گیرند. راندن در این جاده‌ها نیازمند مهارت بالا، توجه به برخی نکات فنی و نحوه راندن خودرو است. برای آنکه هنگام عبور از چنین مسیرهایی با حداقل خطر مواجه شوید باید نکات رانندگی در کوهستان را مدنظر قرار دهید.»
مهار تلفات و کمک به قانون جوانی جمعیت
بی‌احتیاطی بسیاری از رانندگان را به عنوان یکی از عوامل تصادفات قبول داریم، اما دو علت مهم دیگر این حوادث تلخ را هم نباید کوچک شمرد؛ چرا که قطعاً تفاوت عمده در استانداردهای خودرویی و جاده‌ای، علت مهمی است که آمار تلفات جاده‌ای همچنان بالا باشد. نقص فنی خودروها، بارها فریاد پلیس راهور را هم درآورده و گفته شده سومین عامل مرگ‌ومیر مربوط به تصادفات است.
اما در میان کشاکش پلیس، استاندارد و خودروسازان، گاهی یک عامل مهم دیگر، یعنی جاده‌های ناایمن را فراموش می‌کنیم. طول راه‌های برون‌شهری کشور اعم از آزادراه، بزرگراه، راه اصلی، فرعی و روستایی حدود 293 هزار کیلومتر است که 44 درصد این شریان‌های حملونقل دارای خرابی متوسط تا شدید هستند، ضمن آنکه سالانه حدود 13 درصد راه‌های شریانی و اصلی کشور وارد محدوده خرابی شدید و متوسط می‌شود.
سردار هادیانفر، رئیس پلیس راهنمایی‌ورانندگی فراجا، اعلام کرد؛ در ایران سالانه 17 هزار فوتی و حدود سیصد هزار نفر مجروح در حوادث رانندگی وجود دارد که این آمار باید طبق برنامه‌ریزی کاهش یابد. سه هزار کودک زیر 18 سال و افراد در سن رشد در تصادفات جان خود را از دست می‌دهند. در همین راستا نیز کمپین 18-18 از سوی پلیس راهور راه‌اندازی شده است. این کمپین بیانگر این است که 18 درصد از جانباختگان تصادفات رانندگی زیر 18 سال سن دارند. برای کاهش تلفات ناشی از حوادث رانندگی، 33 دستگاه نقش دارند که باید به وظایف خود عمل کنند.
در جلسه‌ای که درباره قانون جوانی جمعیت تشکیل شد، گفته‌اند که اگر بتوانیم همین موضوع جانباختگان حوادث رانندگی را مدیریت کنیم و هر سال آن را کاهش دهیم، بزرگ‌ترین خدمت را به بحث جمعیت کرده‌ایم.
البته همه جاده‌ها می‌توانند حادثه‌خیز باشند و لازم است در کاهش عوامل انسانی مانند سرعت و سبقت غیرمجاز، فرهنگ‌سازی بیشتری داشته باشیم.
لطمه ۷ درصدی تصادفات رانندگی
به تولید ناخالص ملی
سید کمال هادیانفر، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی فراجا با بیان اینکه تصادفات رانندگی هفت درصد به تولید ناخالص ملی لطمه می‌زند، می‌گوید: «میزان جانباختگان در کشور باید ۳۱ درصد کاهش یابد و در طول برنامه هفتم توسعه باید به کاهش ۵۰ درصدی برسد.»
وی در ادامه می‌افزاید: «امروز با ۸۵ میلیون نفر، جمعیت بیش از ۵۲ میلیون نفر دارای گواهینامه هستند. همچنین حدود ۴۰ میلیون وسیله نقلیه در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد که ۴۷ درصد این وسایل نقلیه در سن فرسودگی قرار دارند. سال گذشته ۳۵ میلیارد تردد در شهرها و هفت میلیارد در جاده‌ها داشتیم که میزان افزایش تردد در جاده‌های کشور حدود شش درصد بوده است.»
رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی فراجا تصریح می‌کند: «طبق قانون برنامه هفتم توسعه باید سالانه ۱۰ درصد آمار کشته‌شدگان سوانح رانندگی را کمتر کنیم؛ یعنی با توجه به اینکه سال ۱۴۰۳ اولین سال اجرای برنامه هفتم خواهد بود، هدفگذاری برای این سال، کاهش ۱۰ درصدی آمار جانباختگان تصادفات است. رسیدن به موفقیت در کاهش ۱۰ درصدی آمار جانباختگان تصادفات صرفاً با عملکرد پلیس راهور اتفاق نمی‌افتد و هلال‌احمر، اورژانس، بیمارستان‌ها، امدادخودروها، رسانه‌ها و ... نیز باید نقش خود را در این زمینه ایفا کنند.»
وی می‌افزاید: «با توجه به اینکه اکنون آمار مرگ‌ومیر سالانه تصادفات در کشورمان ۱۷ هزار نفر است، اگر بتوانیم تا پایان سال ۱۴۰۲ حداقل هزار و ۷۰۰ نفر از این آمار کم کنیم و متناسب با آن، تعداد مجروحان را نیز کاهش دهیم، در آن صورت توانسته‌ایم به هدف خودمان در ۱۴۰۲ برسیم. اگر همین روند در سال‌های بعد نیز ادامه پیدا کند، تا پایان برنامه هفتم تعداد جانباختگان تصادفات به زیر ۸۰۰۰ نفر در سال کاهش پیدا خواهد کرد.»
هادیانفر در ادامه می‌گوید: «مسائل مدیریتی، نقش زیادی در موفقیت برنامه‌های مدیریت ترافیک و کاهش سوانح دارند. یعنی برای رسیدن به موفقیت در کاهش ۱۰ درصدی آمار سالانه جانباختگان تصادفات، باید نوعی مدیریت و راهبری توسط شخص رئیس‌جمهور یا معاون اول او اعمال شود تا ظرفیت‌ها و تکالیف قانونی دستگاه‌های مختلف برای محقق شدن این هدفگذاری مطابق برنامه هفتم بسیج شوند.»
وی اظهار می‌دارد: «میزان جانباختگان در کشور باید ۳۱ درصد کاهش یابد و در طول برنامه هفتم توسعه باید به کاهش ۵۰ درصدی برسد که در این بخش تمامی دستگاه‌ها مکلف هستند. ۲۲ دستگاه در کاهش تصادفات نقش دارند و برخی از دستگاه‌ها در این بخش اهمیتی نمی‌دهند، اما هشت دستگاه نقش مستقیم دارند.»
هادیانفر با بیان اینکه کاهش تصادفات یکی از الزامات قانونی است، می‌افزاید: «سال ۱۳۸۳ حدود ۲۸ هزار کشته در تصادفات داشتیم که اگر با همان سرعت پیش می‌رفتیم امروز تعداد کشته‌ها باید حدود ۳۵ هزار نفر می‌شد، اما با شرایطی که در دولت‌های گذشته و دولت سیزدهم روی داد، تلفات ناشی از تصادفات کاهش‌یافته و اکنون به حدود ۱۹هزار کشته رسیده‌ایم.»
رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی کشور با بیان اینکه ۱۵ تا ۲۰ درصد مجروحان تصادفات رانندگی به قطع نخاع منجر می‌شود، اضافه می‌کند: «تصادفات 7 درصد به تولید ناخالص ملی لطمه می‌زند و ۹ تا ۱۱ درصد بودجه کشور را مصروف خود می‌کند. پنج عامل مدیریت، وسیله نقلیه، عامل انسانی، راه و قوانین و مقررات بازدارنده در کاهش تصادفات رانندگی مؤثر هستند و امیدواریم جدی‌ترین دغدغه کشور یعنی کاهش تصادفات رانندگی را رقم بزنیم.»
نسخه دانش‌بنیان‌ها برای تصادفات جاده‌ای
با امضای توافق‌نامه همکاری برنامه ملی راهکار دانش‌بنیان برای ایمنی حملونقل و کاهش آسیب‌های جاده‌ای، زمینه برای کاهش حوادث جاده‌ای فراهم شد؛ سالانه ۲۰ هزار کشته و ۸۰۰ هزار مجروح بر اثر تصادفات جاده‌ای، ضرورت استفاده از فناوری را افزایش می‌دهد.
توافق‌نامه همکاری سه‌جانبه میان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، وزارت راه و شهرسازی و پلیس راهنمایی و رانندگی فراجا با هدف اجرای برنامه ملی راهکار دانش‌بنیان برای ایمنی حملونقل جاده‌ای و کاهش سوانح و تلفات آن با نام عمومی کاج (کاهش آسیب‌های جاده‌ای) منعقد می‌شود.
این موافقت‌نامه با هدف نسبت به طرح‌ریزی و اجرای برنامه ملی راهکار دانش‌بنیان برای ایمنی حملونقل جاده‌ای و کاهش سوانح و تلفات آن به امضای روح‌الله دهقانی؛ معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور، مهرداد بذرپاش؛ وزیر راه و شهرسازی و سردار سید کمال هادیانفر؛ رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی فراجا و جواد مشایخ، معاون توسعه اقتصاد دانش‌بنیان معاونت علمی رسید.
از مهم‌ترین اهداف این توافق‌نامه کمک به انجام‌وظیفه حفظ از جان و مال مردم در راه‌ها و کاهش هزینه‌های کلان ناشی از خسارات جانی و مالی تصادفات جاده‌ای است.
گفتنی است طی 20 سال از سال 1382 تا سال 1401 بیش از 405 هزار نفر در حوادث جاده‌ای کشور کشته شده‌اند. علی‌رغم تصویب قوانین، اسناد و دستور‌العمل‌های مختلف و تشکیل شوراها، کارگروه‌ها و کمیته‌های متعدد این مشکل پابرجاست و حل آن در چارچوب ساختارهای اداری موجود دشوار است. همچنین سالانه حدود 20 هزار کشته و 800هزار مجروح بر اثر تصادفات و سوانح جاده‌ای، ضرورت استفاده از فناوری و نوآوری‌ها را دوچندان می‌کند.
راه‌حل‌های اصلی این معضل، نوعاً بلندمدت و نیازمند سرمایه‌گذاری قابل‌توجه هستند که با موانع متعدد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، اداری و غیره نیز مواجه‌اند. بااین‌حال فضای زیست‌بوم فناوری و نوآوری کشور این امکان را فراهم می‌کند که با طرح راه‌حل‌های مبتکرانه و نوآورانه که نسبتاً زودبازده‌تر و کم‌هزینه‌تر باشند، بتوان گام‌های مهمی در راستای حل این مشکل ملی برداشت.