به گزارش فارس، «اگر با خوش خیالی، دوستان دوران سختی را در سراب طمع سرازیر شدن شرکت‌های غربی از خود نرنجانده بودیم، دوستان‌مان (در تحریم) رهایمان نمی‌کردند.» این جمله بخشی از آخرین گزارش برجام به کمیسیون امنیت مجلس در ماه پایانی دولت دوازدهم بوده که در آن محمدجواد ظریف، تلویحا به اشتباه رویکرد سیاست خارجی دولت وقت در تخریب روابط با چین اذعان می‌کند.

آمار مؤسسات ردیابی نفتکش‌ها نیز نشان می‌دهد که دولت چین پس از خروج ترامپ از برجام دیگر حاضر نشد که با دولت ایران همکاری کرده و ریسک تجارت نفتی با ایران را همانند دوره اول تحریم‌ها بپذیرد.

 هرچند چین همچنان تنها مسیر تنفس نفتی ایران باقی ماند اما با کاهش سطح همکاری‌ها، ایران درآمدی معادل 14 میلیارد دلار را از دست داد.

اما روند صادرات نفت ایران بعد از امضای سند همکاری 25 ساله با چین صعودی شده است. طبق آمار کپلر و اوپک از میزان فروش و قیمت نفت ایران، «درآمد نفتی ایران از چین طی سه سال اخیر 30 میلیارد دلار رشد کرده است» و از سه میلیارد و 700 میلیون دلار به حدود 33 میلیارد دلار خواهد رسید.

این درآمد نفتی درحالی نصیب کشور می‌شود که میانگین صادرات نفت ایران به چین حدود 500 هزار بشکه در روز بیش از دوران اجرای برجام است و ایران با گذر از عربستان سعودی و روسیه به بزرگ‌ترین تامین‌کننده نفت دریایی چین تبدیل شده است.

 تحریم نفتکش‌ها سخت‌تر شده است

تقویت روابط با چین، سیاستی بود که در دولت دهم نیز در مواجهه با تحریم‌های فلج‌کننده اجرائی شد. رستم قاسمی وزیر اسبق نفت دراین باره توضیح داده بود: در سال‌های 90-91 ایران توانسته بود 158 میلیارد دلار نفت بفروشد. یعنی بالاترین رقم فروش نفت در تاریخ صد ساله ایران. در آن دوران شرکت‌های چینی نیز سرمایه‌گذاری در میادین مشترک غرب کارون را آغاز کرده بودند.

طبق گزارش اکونومیست، از 102 نفتکش فوق‌العاده بزرگی که نفت ایران را در سال 2023 به چین حمل کرده‌اند، 42 نفتکش تازه به ناوگان ایران اضافه شده‌اند و 27 نفتکش هیچ‌گونه سابقه حمل نفت خام را نداشته‌اند. این موضوع شبکه قاچاق نفت ایران را پیچیده کرده و امکان تحریم را کاهش داده است.

 تهاتر نفت با پروژه‌های کلان

همزمان با افزایش فروش نفت ایران به چین، همکاری اقتصادی دو کشور در تامین مالی پروژه‌های راهبردی با مدل «تهاتر نفت» نیز آغاز شده است.

 یک نمونه از همکاری، قرارداد دو میلیارد و 500 میلیون یورویی توسعه فاز دوم فرودگاه امام توسط شرکت‌ هاکان انرژی چین و قرارگاه خاتم‌الانبیاست. همچنین ساخت 791 واگن مترو نیز از دیگر قراردادهایی است که عملیات اجرائی آن شروع شده است.

مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین اخیرا گفت: در حال حاضر سطح مذاکرات اقتصادی دو کشور از زمان اجرای برجام نیز بالاتر رفته و همه محورهای صنعتی، کشاورزی، سرمایه‌گذاری و حمل‌ونقل را شامل شده ولی اثرگذاری آن در اقتصاد ایران نیازمند زمان است.