عارف می‌گوید: اولاً کشف حقیقت کمال انسان نیست، (بلکه) وصول به حقیقت کمال انسان است،‌ و ثانیاً وصول به حقیقت است نه حقایق، و حقیقت مطلق هم ذات خداوند است. پس کمال انسان در این است که حلقه هستی انسان متصل بشود به حلقه ربوبیت. یعنی این قطره به آن دریا متصل بشود... یعنی کمال مساوی است با حقیقت. انسان کامل یعنی انسان کاشف حقیقت و واصل به حقیقت که مجاز و باطل را پشت سر گذاشته است. راه رسیدن به مقام انسان کامل از نظر عارف سیر و سلوک است که در مراحل اولیه،‌ تخلیه،‌ تزکیه و تهذیب نفس نامیده می‌شود، و در مراحل بعد، تخلیه و تجلیه نامیده می‌شود. نیرویی که دل را در این سفر همراهی می‌کند و حرکت می‌دهد، نیروی عشق است.(1)

____________

1- کمال انسان و انسان کامل،‌شهید مرتضی مطهری(ره)، بینش مطهر، ج 30، ص 48 و 49