سال تحصیلی جدید را چگونه آغاز کنیم؟-بخش نخست
شـروع دوباره مدرسـه با برنامه‌ریزی، جدیت و مثبت‌اندیشی
گالیا‌توانگر
موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان از موضوعات مهمی است که تحت‌تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. نشاط و شادکامی باعث می‌شود ذهن انسان پویا، زبانش گویا و استعدادش شکوفا گردد. در مدارس پویا، امید به زندگی، موفقیت و کنجکاوی، شادی و طراوت تحصیلی، برانگیزنده و تحقق دهنده استعدادها و نیازهای فطری و مقتضیات آتی دانش‌آموزان است. درگذشته هدف آموزش و پرورش تربیت عده‌ای فارغ‌التحصیل بوده که فقط بتوانند امرار معاش کنند، ولی در قرن جدید آموزش‌وپرورش به این نتیجه رسیده است که سرلوحه تعلیم‌وتربیت در یک جمله خلاصه شده است: «شوق زندگی‌کردن را به دانش‌آموزان بیاموزیم.»
علت زدگی برخی از دانش‌آموزان از مدرسه، سلسله مراتب غلط آشنایی آنها با مفاهیم مختلف است. به‌جای اینکه ابتدا به دانش‌آموزان مفاهیم انتزاعی فیزیک و ریاضی و شیمی درس بدهیم و بعد فقط دانشگاه مهندسی را معرفی کنیم، بهتر است با مهندسی شروع کنیم؛ یعنی دانش‌آموزان ابتدا با کاربرد این مفاهیم به طور عملی آشنا شوند و در نتیجه هنگام مطالعه مباحث انتزاعی‌تر بتوانند ارتباطی بین دروس جدید و تجربه‌هایشان برقرار کنند.
با آموزش پروژه محور، دانش‌آموزان نه‌تنها محتواهای معنادار و مرتبط را یاد می‌گیرند، بلکه مهارت‌های لازم برای حضور در محل کار را نیز به دست می‌آورند که آنها را برای موفقیت در زندگی آماده می‌کند. برای مثال دانش‌آموزان می‌توانند با مشاهده الگوهای رشد گیاه همه چیز را بیاموزند. آنها می‌توانند در مورد قسمت‌هایی از گیاه، آنچه گیاهان برای رشد نیاز دارند و عملکردهای گیاه بیاموزند. دانش‌آموزان همچنین می‌توانند با واردکردن مشاهده‌های خود در هر روز هفته، پیشرفت رشد گیاه خود را دنبال کنند.
برنامه‌ریزی را جدی بگیرید
برنامه‌ریزی بسیار مفید است، اگرچه اغلب دست‌کم گرفته می‌شود و نادیده‌گرفتن مرحله برنامه‌ریزی یک اشتباه اساسی محسوب می‌شود. می‌توانید بررسی کنید که چگونه بهره‌وری و دستاوردهای شما به برنامه‌ریزی بستگی دارد. برنامه‌ریزی هفتگی قانون خوبی است که باید رعایت شود.
امیر حبیب‌اللهی یک مشاور تحصیلی برایمان با ذکر یک نمونه آزمایش عملی برای پی‌بردن به اهمیت برنامه‌ریزی تحصیلی می‌گوید: «این روش را طی دو هفته امتحان کنید؛ در طول هفته اول هیچ‌چیزی را برنامه‌ریزی نکنید و همه چیز را به حال خود بگذارید تا سپری شود و هفته بعد، برنامه روزانه خود را از قبل برنامه‌ریزی کنید، اولویت‌بندی کنید و زمان تعیین کنید. تفاوت را می‌بینید.»
وی ادامه می‌دهد: «یک سال جدید، یک شمای جدید. آیا صبح‌های روزهای هفته در سال گذشته تا حدودی آشفته بودید؟ یک بازبینه(چک‌لیست) برای جایگزینی هر عادت بدی که ممکن است ایجاد کرده‌اید با مجموعه‌ای کاملاً جدید از عادات خوب ایجاد کنید.
به‌عنوان‌مثال، ممکن است عادت داشته باشید ده دقیقه قبل از خروج از خانه کیف مدرسه خود را ببندید، حال تصور کنید که ده دقیقه تا شروع کلاس ورزش مانده و شما لباس ورزشی خود را فراموش کرده‌اید و فرصت برگشتن ندارید. از آنجایی‌که سال تحصیلی جدید است، عادت کنید شب قبل کیف خود را ببندید. لباس فرم مدرسه را بیرون بیاورید و آن را در جایی آماده و مرتب در دسترس بگذارید.
یا ممکن است در طول تعطیلات شب‌ها دیر می‌خوابیدید و سرگرم فضای مجازی می‌بودید. سعی کنید زودتر بخوابید تا بتوانید روز بعد با ذهنی آرام به مدرسه بروید. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که خواب باکیفیت و الگوی خواب منظم به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا در مدرسه عملکرد بهتری داشته باشند. چند روز وقت بگذارید تا به‌تدریج چرخه خواب خود را تنظیم کنید، به‌طوری‌که عادت کنید قبل از روز اول کلاس زود بیدار شوید.»
این مشاور در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «در محیط یادگیری رقابتی امروزی، معلمان ممکن است شروع به دادن تکالیف در هفته اول مدرسه کنند، یا از هفته دوم شروع کنند. به‌هرحال سعی کنید تکالیف خود را بموقع انجام دهید، نه اینکه همه چیز را به‌روز قبل از موعد تحویل تکلیف بسپارید. شاید یک لیست کارها همه چیز را در مسیر درست قرار دهد!
همچنین ممکن است بخواهید خودتان را متعهد به اهداف کنید و قبل از اینکه معلمتان در کلاس مطالب را درس دهد، زمان مشخصی را برای خواندن مطالب از پیش در نظر بگیرید. زمان‌های منظمی را برای انجام تکالیف خود در نظر بگیرید. در روزهایی که هیچ تکلیفی ندارید، برای تقویت درک خود، مدتی را صرف انجام سؤالات تمرینی اضافی کنید. همچنین ممکن است بخواهید بعد از مدرسه به فعالیت‌های جدیدی بپردازید، مانند ورزش‌هایی که می‌توانند شما را از نظر بدنی سالم نگه دارند. ایجاد یک برنامه هفتگی مناسب به شما کمک می‌کند سال بهتری در پیش داشته باشید.»
آسان‌کردن مسیر بازگشت به مدرسه
برای من اواخر شهریور حس و حال قشنگی دارد، چون یادآور خاطرات قدیمی‌ام در مورد بازگشایی مدارس است. شاید بگویید اینکه بعد از مدت طولانی تفریح و استراحت‌کردن، دوباره صبح‌ها ساعت 7 بیدار شویم و هر روز با درس‌های مختلف سروکله بزنیم چه احساس خوشایندی دارد.
فاطمه فرهودی یک فرهنگی ضمن بیان مطالب بالا در ادامه می‌گوید: «باور کنید اوضاع آن‌قدرها هم بد نیست، بعد از یک دوران استراحت مطلق، قرار است دوباره سرشار از انگیزه شوید و برای فعالیت‌های مختلف برنامه‌ریزی کنید. بیایید ببینیم چرا بازگشت به مدرسه بعد از تابستان در ما احساسات منفی ایجاد می‌کند؟ و چه‌کارهایی می‌توانیم انجام دهیم تا این احساسات را به حداقل برسانیم؟»
وی در ادامه می‌گوید: «اگر منصفانه قضاوت کنید مدرسه همیشه هم بد نبوده، باعث شده شما دوستان جدیدی پیدا کنید، باسواد شوید، روابط اجتماعی یاد بگیرید و لحظات مفیدی را سپری کنید. به‌علاوه در آینده قرار است وارد دانشگاه و بعد بازار کار شوید، آن وقت متوجه می‌شوید تجربیات دوران مدرسه چقدر به دادتان می‌رسند. راهکارهای زیر کمک می‌کنند تا شروع سال تحصیلی برایتان جذاب‌تر شود:
روی کاغذ برخی خاطرات خوش مدرسه را بنویسید.
به دیدن دوباره دوستانتان فکر کنید.
روی کاغذ چند نمونه از فواید مدرسه رفتن را یادداشت کنید.
هدف‌هایتان را بنویسید، برای سال جدید چه هدفی دارید؟
در مورد اهدافتان برای آینده دور فکر کنید، بعد از اتمام مدرسه چه شغلی را انتخاب می‌کنید.
یک فهرست از اتفاقات خوب مدرسه که انتظارشان را می‌کشید تهیه کنید.
فهرستی از خوراکی‌هایی که دوست دارید در مدرسه یا وعده صبحانه مصرف کنید بنویسید.
لوازم‌التحریر نو و جذاب تهیه کنید.»
غلبه بر اضطراب شروع مدرسه
آزاده مشهدی فراهانی یک روان‌شناس در مورد اضطراب شروع مدرسه برایمان توضیح می‌دهد:«ذهن همه ما آدم‌ها استراحت و حتی تنبلی‌کردن را به هر چیزی ترجیح می‌دهد، حتی افراد فعال و سخت‌کوشی که در اطرافتان وجود دارند هم ذهنشان همین‌طوری کار می‌کند و اگر از آنها بپرسید متوجه می‌شوید که تلاش زیادی کرده‌اند تا به این ویژگی ذاتی‌شان غلبه کنند.
از طرفی ما معمولاً بعد از مدتی به یک شرایط خاص عادت می‌کنیم و بعد از آن تغییردادن این عادت برایمان سخت خواهد بود، مخصوصاً اگر آن عادت برای ما لذت‌بخش باشد. پس این کاملاً طبیعی است که بازگشت به مدرسه به نظرتان سخت بیاید؛ اما توصیه می‌کنم یاد بگیرید که سال تحصیلی جدید را باانرژی خوبی شروع کنید.»
این روان‌شناس در ادامه می‌گوید: « قطعاً یک مقدار اضطراب برای شروع سال تحصیلی طبیعی است و اصلاً جای نگرانی ندارد، اما برای کنترل همین مقدار کم هم راهکارهای خوبی وجود دارد که یکی از آنها تجسم ذهنی و مثبت‌اندیشی نسبت به ارتباط با معلمان و دوستان در فضای مدرسه است.»
درس‌هایی را که علاقه نداریم چرا بخوانیم؟!
یک بزرگی می‌گوید: «دلیل بسیار خوبی وجود دارد که چرا هیچ‌کس تاریخ نمی‌خواند؛ علتش این است که تاریخ بیش از اندازه درس برای آموختن دارد.»
بسیاری مواقع به این پرسش (از سوی دانش‌آموزان) برمی‌خوریم که می‌گویند: تاریخ و فلسفه و یا ادبیات و هنر به چه درد ما می‌خورد؟ یا چرا باید وقت خود را صرف مطالعه زندگی و فکر و اندیشه مردگان بکنیم؟ و یا اینکه تاریخ و فلسفه و ادبیات برای ما آب و نان نمی‌شود و نباید وقت خود را صرف این امور کرد.
در مواجهه با چنین پرسش‌هایی باید به‌خاطر داشته باشیم که:
انسان تنها حیوان دارای تاریخ است و همین تاریخ‌مندی است که یکی از پایه‌های اساسی تفاوت انسان با سایر جانداران را شکل می‌دهد. از نحوه سخن‌گفتن تا راه‌رفتن و شیوه غذاخوردن و در کل همه رفتارهای ریز و درشت ما محصول تاریخ است و کسی که دنبال ساخت جهان بهتری است، اما تأثیر تاریخ در مسائل فرهنگی و سیاسی و اجتماعی را نمی‌داند یا نادیده می‌گیرد، در بهترین حالت انسان نادانی است و نباید چندان جدی گرفته شود.
اینکه می‌گوید تاریخ و ادبیات و فلسفه برای ما آب و نان نمی‌شود، برای این است که آب و نان را در جایی دور از فلسفه و تاریخ و ادبیات جست‌وجو کرده است. جامعه‌ای که اندیشه و فکر و هنر و تاریخ را نادیده می‌گیرد، محال است که به آب و نان و رفاه دست یابد. تمام بدبختی ما در این است که تصور کردیم رفاه فقط در راه‌آهن و مترو و هواپیما و کارخانه است و فراموش کردیم که بدون هنر و فکر و اندیشه هیچ چیز حتی ساخت یک سوزن هم ممکن نیست.
صرف وقت برای یادگیری و شناخت بهتر هنر و فلسفه و تاریخ و اتلاف وقت نیست، بلکه تلاش برای ساخت جامعه و زندگی بهتر و زیباتر است.
ایجاد یک روال
ساعت خواب را تنظیم کنید: برای داشتن یک عملکرد خوب، یک استراحت خوب هم لازم است. اگر در طول تعطیلات تابستانی شب‌ها تا دیرهنگام بیدار بودید، بیدار شدن صبح زود برای شما سخت خواهد بود. از آنجا که خواب شما در میزان آموزش شما تأثیرگذار خواهد بود، تنظیم ساعت خواب بسیار مهم است. پس شب‌ها زود بخوابید تا ساعت خواب شما تنظیم شود.
در زمان‌های مشخص مطالعه کنید: اگر می‌توانید در زمان‌های مشخصی درس بخوانید و الگوی خاصی هم دارید، می‌توانید از زمان خود به طور بهینه استفاده کنید. مثلاً اگر یک روز شما تکلیفی برای انجام دادن نداشتید، برای روتین ماندن برنامه مطالعاتی یک مطلب دیگر را شروع به مطالعه کنید. افرادی که از برنامه و الگوهای خاص مطالعاتی پیروی می‌کنند در طول سال تحصیلی موفق‌تر خواهند بود.
زمان‌بندی برای صبح‌ها: بعضی اوقات برای آنکه بموقع به کلاس برسیم عجله می‌کنیم و ممکن است یا وسیله‌ای را جا بگذاریم و یا صبحانه نخوریم که بدترین ایراد کار همین‌جاست. از شب قبل کتاب‌ها، لباس و وسایل موردنیاز خود را آماده کنید و حتماً صبحانه را میل کنید اصلی‌ترین وعده غذایی صبحانه است که سهم بسیار زیاد در یادگیری در کلاس دارد.
شاید یکی از تلخ‌ترین وداع‌ها، وداع با تابستان و شروع سال تحصیلی است، چراکه در طول تعطیلات به فکر بازگشت به مدرسه نبودیم و در لبه پرتگاه شهریور به یاد مهرماه افتادیم. اما دیدیم که با برنامه‌ریزی و ایجاد یک پلن ساده می‌توان خود را برای آغاز یک سال تحصیلی جدید و پرنشاط آماده کرد، به‌شرط آنکه روی برنامه خود پایبند باشیم.