اتحـاد اسـلامی؛ اقتداری در برابر استکبار - بخش نخست
گروه گزارش
ما باید ... به این مسئله «اتّحاد بین مسلمین» فکر کنیم؛ امروز دشمن درست نقطه مقابل این را می‌خواهد. یک بذرِ فاسدِ سلّولِ سرطانی‌ای را در این منطقه به‌وجود آوردند به نام رژیم صهیونیستی که این‌جا پایگاهِ غربِ دشمنِ اسلام باشد؛ ... دارند کاری می‌کنند که این وجود مضر، این سلّولِ سرطانیِ رشدیافته، از عنوان «دشمنی» خارج بشود و بیشتر بین کشورهای منطقه را اختلاف بیندازد. همه جا دارند تصرّف می‌کنند؛ این عادّی‌سازی‌ها یکی از بزرگ‌ترین خیانت‌هایی است که به اسلام و مسلمین دارد می‌شود؛ ... ما باید از روز ولادت، این‌جور استفاده‌ای بکنیم: لَقَد کانَ لَکُم فی رَسولِ اللَهِ اُسوَه حَسَنَه؛ ... و لذاست که ما در جمهوری اسلامی این روز را روز عید قرار دادیم، روز وحدت قرار دادیم؛ یعنی از دوازدهم ربیع‌الاوّل که روایت اهل سنّت برای ولادت پیغمبر است تا هفدهم ربیع‌الاوّل که روایت شیعه است، بین این دو را ما یک هفته جشنی قرار دادیم، و اسمش را هم گذاشتیم «هفته وحدت.»
(رهبر معظم انقلاب – 22 مهر 1401)
همان‌طور که می دانید فاصله میان ۱۲ ربیع‌الاول، ولادت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بنا بر روایات اهل سنت تا روز ۱۷ ربیع‌الاول که بنا بر روایات موجود در شیعه است هفته وحدت نامیده شده است. روشن است که وحدت میان مسلمانان و اتحاد بین فرقه‌های اسلامی امری لازم و ضروری است. وحدت میان شیعه و سنی باعث می شود تا جهان اسلام مقابل قدرت‌های استکباری پیروز شود.
روایت وحدت
به ابتکار امام خمینی(ره) هر سال در این ایام در ایران و بسیاری از کشورهای اسلامی هفته وحدت گرامی داشته می‌شود. امام خمینی(ره) با نامگذاری این ایام به نام هفته وحدت بر لزوم وحدت بیش از پیش جهان اسلام صحه می‌گذارد.
مسلمانان در تاریخ پر فراز و نشیب اسلام، بارها شاهد تلاش دشمنان قسم خورده برای برهم زدن وحدت اسلامی مسلمانان بوده‌اند. دشمنان بارها با حربه‌های گوناگون سعی در از بین بردن اسلام و اندیشه‌های ناب محمدی(ص) از پهنه جهان هستی داشته‌اند. می‌توان دلیل ناکامی آنها را وحدت و بصیرت مسلمانان نامید. از این رو هرگاه دشمنان توانسته‌اند در این وحدت خللی وارد کرده و یا با فتنه‌انگیزی طیفی از مسلمین را از بصیرت بر امور و فهم حقیقت بازدارند زندگی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مسلمانان دستخوش ناملایمات بسیاری شده است.
بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران همواره به منظور تحقق وحدت اسلامی در جامعه تلاش نموده است. یکی از آثار و برکات وحدت اسلامی پیروزی انقلاب اسلامی ایران است که مردم با صرف فعل خواستن و دست در دست یکدیگر توانستند دست طاغوتیان و کشورهای سلطه‌گر را از کشور عزیزمان کوتاه کنند. هم اکنون نیز نتیجه این وحدت و همدلی را در الگو قرار گرفتن انقلاب ما و حرکت مردم کشورهای مختلف و وحدت آنها با هر نوع دین و مذهب در برابر سطله و ستم مستکبران شاهد هستیم.
روایتی که می‌خوانید گوشه‌ای دیگر از داستان نامگذاری این ایام است؛
«از همان روزهای اولِ تبعید، آقای خامنه‌ای با جریانی مواجه شد که کارشان، دمیدن بر اختلافات مذهبی منطقه بود. پول می‌گرفتند و کارهایی می‌کردند تا سُنی را پیش شیعه منفور کنند و شیعه را پیش سنی. آقای خامنه‌ای برای مقابله با دسیسه‌های تفرقه‌افکنان، ابتدا راهِ دوستی با علمای اهل‌سنت منطقه را در پیش گرفت و برای مولوی‌های منطقه، پیام اتحاد فرستاد. بعد، کار از پیام و مکاتبه فراتر رفت. آقای خامنه‌ای به دیدار مولوی‌ها می‌رفت و آنها به مهمانیِ این روحانیِ تبعیدی می آمدند.
قدم بعدی، عملی کردن پیشنهادی بکر و وحدت‌آفرین در راستای زدودن اختلافات بود؛ پیشنهاد نام‌گذاریِ هفته‌ای به نام «هفتۀ وحدت» و برگزاری جشن‌هایی به مناسبت میلاد حضرت رسول. «قبل از انقلاب، اولین بار این هفتۀ وحدتی را که امروز معمول شده، ما در ایرانشهر راه انداختیم. ایام ربیع‌الاول شد. من به مسجد نور، مسجدِ رفیق قدیمی، آقای مولوی قمرالدین رفتم و به ایشان گفتم روز دوازدهم، روایت شماست؛ روز هفدهم، روایت ماست. بین اینها فاصلۀ کمی است؛ بیایید از دوازدهم تا هفدهم را جشن بگیریم. و من به عنوان حسن نیت، روز دوازدهم را در مسجد آل‌رسول جشن می‌گیرم و همین کار را هم کردم.» (بخشی از خاطرات رهبر انقلاب در کتاب بر تبعید)
رهبر کبیر انقلاب، امام خمینی(ره) در یکی از سخنرانی‌های خود پیرامون اهمیت وحدت می‌فرمایند: «ما فریاد می‌زنیم که باید همه با هم باشیم، هفته وحدت داشته باشیم. دین ما یکی است، قرآن ما یکی است، پیغمبر ما یکی است.»
چرا وحدت؟
در حقیقت نامگذاری این ایام به عنوان هفته وحدت متضمن حکمت‌ها و نکاتی ظریف است که توجه و التفات به آنها برکات مضاعفی را در بهره‌مندی از میلاد دردانه هستی، نبی الرحمه و رحمه للعالمین، نصیب مسلمانان و جهان اسلام خواهد کرد.
میزان در این باره می‌نویسد: «با وجود تحقیق و بررسی‌های عالمانه و موشکافانه در شناسایی زادروز پیامبر اسلام(ص) توسط مورخان و پژوهشگران در تاریخ اسلام ضروری و کاری بایسته محسوب می‌شود، اما آنچه در حال حاضر ضرورت دارد، به نظر می‌رسد این است که پیامبر اسلام (ص) از همان آغاز خلقت، چون خورشیدی تابان و به تعبیر قرآن کریم چراغ روشنگر تاریخ بشریت را منور به نور هدایت خود ساخته و با تولد آن مکرم خدای متعال اراده فرمود، مقام کرامت را به دست ایشان و با کتاب کریم خود تحقق ببخشد. هفته وحدت در حقیقت نگاهی وحدت‌آفرین در همه مشترکات موجود در جهان اسلام و مسلمانان دارد.»
نگاهی که به تعبیر امام علی(ع) سبب شده تا دست قدرت و توانای پروردگار در جمعیت و جماعت اسلام تجلی کرده و اختلاف و تک‌روی در جهان اسلام زدوده شود.امام علی(ع) نیز در این خصوص می‌فرمایند: «با اکثریت هم داستان شوید که دست خدا همراه جماعت است و از تفرقه بپرهیزید که موجب آفت است. آن که از جمع مسلمانان به یک سو شود، بهره شیطان است، چنان‌که گوسفند، چون از گله دور ماند، نصیب گرگ بیابان است.»
هفته وحدت را می‌توان هفته عزم و اراده در گام برداشتن به سوی بهترین‌ها دانست که لازمه باقی ماندن در این مقام، تن دادن به فرمانِ «همچنانی که به تو دستور دادیم، در این راه ایستادگی کن، استقامت کن و صبر نشان بده.» می‌باشد.
نگاه پیامبر(ص) به موضوع وحدت
تعمق و بررسی‌های متفاوتی در منابع اسلامی در طول سده‌ها و اعصار توسط محدثین و رجال حدیثی فریقین در دسترس همگان قرار گرفته است و طبق آن اتحاد و وحدت مسلمانان در آن از جایگاه رفیع و باعظمتی برخوردار است؛ و رفتار و گفتار رسول اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) نیز گواه بر این ادعاست.
به گفته کارشناسان دینی؛ وحدت امت اسلامی از اصول و ارزش‌های مورد تاکید پیامبر اعظم(ص) محسوب می‌شود و از دیدگاه آن حضرت(ص) عزت و اقتدار همه‌جانبه مسلمانان در پرتو وحدت و همبستگی در برابر دشمنان مشترک است. حضرت محمد(ص)، وحدت امت اسلامی را از جمله راهبردهای اقتدار امت اسلامی در همه دوران‌ها دانسته و برای تحقق آن تلاش فراوانی کرده‌اند، به گونه‌ای که شکوه جامعه اسلامی در عصر رسول خدا (ص) بازخورد راهکارهای ارائه شده آن بزرگوار بوده است. از نخستین اقدامات پیامبر اکرم(ص) پس از تشکیل حکومت اسلامی در مدینه به منظور تقویت بنیه آن، ایجاد روحیه وحدت و یگانگی میان مسلمانان بود و پیامبر(ص) در این برهه از زمان با اجرای برنامه عقد اخوت و برادری میان مسلمانان برای تحقق این مهم اقدام کردند و هر مسلمانی با مسلمان دیگر پیمان برادری بستند و بدین ترتیب، بنیان اتحاد مستحکم شد.
محور وحدت
وحدت اسلامی آن است که مسلمانان در روابط اجتماعی، سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی خود تابع مصالح عالیه اسلام و امت اسلامی باشند و امت اسلامی در مقابل دشمنان اسلام به صورت «ید واحده» عمل کند.
دکتر محمدعلی فتح‌اللهی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به مطلب فوق در یادداشتی می‌نویسد: «نقش تعیین‌کننده رهبری در جامعه اسلامی برای جهت‌دهی به حرکت‌های مردمی روشن است و لذا ارتباط عمیق و معنوی میان رهبری و آحاد مردم از عوامل اصلی موفقیت است. همچنین بیداری اسلامی و معرفی صحیح اسلام ناب و راستین نبوی باعث می‌شود که آینده جامعه اسلامی روشن شود و امت اسلامی به اهداف اسلامی و انسانی خود برسد. برعکس سرسپردگی به دولت‌های استکبار مانعی در راه اتحاد امت اسلامی خواهد بود. دوری از اسلام آمریکایی مسیری است که وحدت اسلامی را ایجاد می‌کند. وحدت اسلامی با سرنوشت قدس شریف و مبارزه با سلطه جهانی استکبار معنی پیدا می‌کند و در فضای وحدت اسلامی است که می‌توان سرنوشت مستضعفین عالم را یکی تلقی کرد.»
او ادامه می‌دهد: «وحدت اسلامی شکل‌گیری وحدت برپایه و بنیان‌های اسلامی است که به آرمان‌های اسلامی تعلق دارد؛ نه اینکه صرفاً متعلق به مسلمانان باشد. وحدت اسلامی نقدی بر نظام سلطة جهانی است که ممکن است بعضی از کشورهای مسلمان، که در چارچوب سلطة جهانی عمل می‌کنند، با آن مخالفت کنند. برعکس ممکن است بعضی از کشورهای غیراسلامی، که اهداف ضدسلطه را قبول داشته باشند، بتوانند در آن مشارکت کنند. هر حرکت عدالت‌خواهانه‌ای را می‌توان حرکت اسلامی و تحت‌تأثیر اسلام و نوعی بیداری اسلامی دانست. کسانی که در قضیة بیداری اسلامی از تعبیر بیداری انسانی استفاده می‌کردند با این استدلال که آن را به حوزة غیراسلامی نیز تعمیم دهند نتوانستند درک کنند که بیداری جوامع غیراسلامی نیز تحت‌تأثیر بیداری اسلامی است.»
فتح‌اللهی توضیح می‌دهد: «وحدت اسلامی یک مفهوم سیاسی، حکومتی است که می‌تواند در سطح جهانی مورد بهره‌برداری قرار گیرد. انقلاب اسلامی درِ خانة دیانت را به روی جهانیان باز نموده است و نقش انقلاب اسلامی و رهبری آن برای بقای صلح جهانی واضح است. همان‌طور که مقاومت و بیداری اسلامی آن را بیشتر نشان داد. پیام اسلام آیندة بشریت است و آیندة بشریت عبارت است از درک حقیقت نبی گرامی اسلام.»
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی می‌افزاید: «تقریب مذاهب اسلامی هم یکی از بازوان راهبرد وحدت است. همچنین شعار اتحاد جماهیر اسلامی که امام خمینی(ره) آن را در ادامة سیاست نه شرقی و نه غربی مطرح کردند. سیاست نه شرقی و نه غربی نه انزواطلبانه و نه مبتنی بر اتحاد و ائتلاف با قدرت‌های جهانی و وابستگی به آنهاست. تحقق امت وسط و تشکیل نظام اسلامی است که از مسیر بیداری اسلامی و سپس اراده و قیام عمومی میسّر می گردد. امام (ره) به‌صراحت بیان می‌کنند؛ تا من هستم از اصول نه شرقی نه غربی عدول نخواهم کرد. تا من هستم دست ایادی آمریکا و شوروی را در تمام زمینه‌ها کوتاه می‌کنم.
امام خمینی (ره) این سیاست را تفسیر واقعی از سیاست عدم تعهد دانسته و الگویی برای همة کشورهای دیگر معرفی می‌کند و می‌فرماید: «آری شعار نه شرقی نه غربی ما شعار اصولی انقلاب اسلامی در جهان گرسنگان و مستضعفین بوده و ترسیم‌کنندة سیاست واقعی عدم تعهد کشورهای اسلامی و کشورهایی است که در آینده نزدیک و به یاری خدا اسلام را به عنوان تنها مکتب نجات‌بخش بشریت می‌پذیرند و ذره‌ای هم از این سیاست عدول نخواهد شد... و به طور قطع و یقین پشت کردن به این سیاست بین‌المللی اسلام پشت کردن به آرمان مکتب اسلام و خیانت به رسول خدا و ائمة هدی است و نهایتاً مرگ کشور و ملت ما و تمامی کشورهای اسلامی است و کسی گمان نکند که این شعار شعارِ مقطعی است که این سیاست ملاک ابدی مردم ما و جمهوری اسلامی ما و همة مسلمانان سرتاسر عالم است.» (صحیفة نور، ج 21، ص 114).
فتح‌اللهی تصریح می‌کند: «اصل نه شرقی و نه غربی قدرت مانور و توانمندی جامعة اسلامی را برای رشد و پیشرفت بالا می‌برد. با تمسک به این اصل می‌توان درعین‌حالی که دوستی واقعی با کشورهای گوناگون داشت، به‌هیچ‌وجه در سیاست‌های خلاف و غیراصولی آنها شریک و سهیم نشد و اصل وحدت اسلامی را زمینه‌سازی کرد.»