رهاورد توسعه‌ای اربعیـــن
علی فکری*
مراسم امسال اربعین در مقایسه با سال‌های گذشته در هوایی نه گرم‌تر بلکه سوزان‌تر برگزار شد. دمای ۴۸ درجه در سایه واقعا شوخی نیست. جلوه‌های عشق و ایثار و ازخودگذشتگی در سراسر مسیر دیده می‌شود و آنچه از این پس در باب اقتصاد اربعینی خواهم نوشت؛ نه فقط ذره‌ای از جلوه‌های این حرکت عاشقانه را نمی‌کاهد بلکه درصدد است واقعیت دوطرفه بودن این عشق بازی را به نمایش بگذارد و نشان دهد که هر کس؛ فردی یا جمعی قدمی در راه عشق بازی اهل بیت بردارد با پاسخی چند برابر عاشقانه مواجه می‌شود.
در ادبیات توسعه و پیشرفت اقتصادی؛ ایجاد انگیزه برای تجمیع منابع و به‌کارگیری آن در موتورهای محرک توسعه یک اصل اساسی است. توزیع پراکنده منابع و انجام سرمایه‌گذاری‌های غیر هدفمند و پراکنده یکی از آفت‌های همیشگی توسعه است.
فرمول نظام‌های غیرارزشی برای رفع این مشکل ایجاد یک سیستم اقتدارگرا مبتنی بر اقتدار نظامی یا تبانی و تجمیع مراکز قدرت اقتصادی نظیر شرکت‌های چندملیتی یا یکسان‌‌سازی برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاری‌های اقتصادی از طریق تعریف و در بسیاری موارد تحمیل خط‌مشی‌های اقتصادی توسط نهادهای بین‌المللی اقتصادی و مالی نظیر بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول و... است.
روی دیگر سکه اربعین
در توصیف زیبایی‌های اربعین که در بسیاری از سال‌ها خود توفیق مشاهده از نزدیک آن را داشته‌ام؛ صرفا به ایثار و ازخودگذشتگی و عشق‌بازی عاشقان اباعبدالله برای به صحنه آوردن هر آنچه در چنته دارند اشاره می‌شود اما روی دیگر سکه کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
اربعین حداقل یکی از محورهای اصلی توسعه عراق شده و با تعریف یک نظام انگیزشی بی‌نظیر که نه زور نظامیگری است و نه تحمیل سیاست‌های اقتصادی؛ متکی بر نیروی لایزال عشق معنوی؛ سرمایه‌گذاری‌های توسعه‌ای عراق را هدفمند کرده است.
معمولا کانون‌های قدرت در کشورها اجازه نمی‌دهند با توجه به محدودیت‌ها؛ منابع در اختیار کشور؛ حول موتورهای محرک توسعه و پروژه‌های اولویت‌دار به صورت متمرکز سرمایه‌گذاری شوند. هر صاحب یا کانون قدرتی سعی می‌کند بخشی از منابع را به سمت خود جلب کند. به عنوان مثال با فشار و کشمکش صاحبان قدرت محلی حتی تجمیع منابع برای اتمام یک پروژه خط ریلی راهبردی بسیار دشوار است و هرکس مبتنی بر منافع منطقه‌ای و گروهی خود سعی می‌کند بخشی از منابع محدود کشور را به سمت خود بکشاند. نتیجه اینکه کشورها بسیار سخت می‌توانند حتی یک پروژه راهبردی خود را به ثمر نشاند.
اما اربعین از چنان قدرتی برخوردار است که هیچ قدرتی نمی‌تواند مانع تمرکز منابع در پروژه‌های مرتبط با آن شود. اربعین در حال نو‌سازی و بهسازی سریع تمامی اجزای صنعت حمل‌ونقل در عراق است. اربعین مدل جذب کلان گردشگر با حداقل دریافتی؛ اما تعریف اقتصادی عظیم پیرامون آن را؛ در عراق پیاده کرده و زیرساختهای گردشگری را به سرعت توسعه داده است. فرودگاه‌ها؛ خطوط ریلی؛ جاده‌های شریانی عراق به سرعت با انگیزه اربعینی در حال توسعه هستند. ایجاد سیستم‌های بهینه‌سازی زنجیره تامین؛ نگهداری؛ فرآوری و توزیع مواد غذایی و در ادامه زنجیره سیستم جمع‌آوری مکانیزه و اقتصادی زباله به انگیزه اربعینی در حال ورود و نشستن در عراق است و...
این تجمیع منابع برای توسعه و پیشرفت متمرکز نه با زور و اقتدار افرادی همچون ژنرال پارک چونگ هی کره جنوبی و یا حزب کمونیست چین؛ و نه با تعریف دام‌ها و تله‌های سیاستی پولی و مالی جهانی؛ بلکه مبتنی بر عشق و انگیزه درونی افراد حول یک محور یعنی اربعین حسینی ایجاد شده است.
دقیق که نگاه کنیم اگرچه هر فرد عراقی به عشق اباعبدالله سعی می‌کند هر آنچه در چنته دارد به میدان بیاورد و ایثار کند اما در آن روی سکه حضرت اباعبدالله هدیه‌ای بزرگ را به صورت متقابل به این مجموعه عطا کرده است تا بتوانند بدون مقاومت موثر صاحبان قدرت منابع محدود خود برای توسعه را در پیرامون این عشق درونی بزرگ متمرکز کنند. چنین موتور محرکه‌ای برای تجمیع منابع واقعا بی‌نظیر است.
باید باور کرد پیوستن به این زنجیره هزینه نیست بلکه ایجاد یک زنجیره ارزش زاینده است که حول یک محور ارزشی؛ ظرفیت عظیمی برای متولد ساختن اقتصادی به هم پیوسته و پیشرفته را در مسیر باورمندان به این اندیشه والا؛ تعریف می‌کند. اربعین و پروژه‌های اربعینی ظرفیت کمک جدی به متولد ساختن محور مقاومت اقتصادی را دارد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* معاون وزیر اقتصاد و رئیس‌کل سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران