تأمین سلامت دهان و دندان با آگاهی و رفع چالش هزینه‌ها- بخش پایانی
سهل‌انگاری در ربوده شدن پیش از موعد مـرواریدهـای دهـان
گالیا توانگر
بعید است کسی را پیدا کنید که هیچ عادت بدی نداشته باشد. این عادت بد می‌تواند نمود بیرونی داشته باشد یا نداشته باشد، اما هرچه باشد به‌هرحال عادت خوبی نیست. برخی از این عادت‌ها هم به‌خودی‌خود شاید بد نباشند، اما وقتی بخش خاصی از بدن هدف آنها باشد، آن‌وقت ماجرا تفاوت خواهد کرد. عادت‌هایی وجود دارند که می‌توانند برای دهان و دندان‌های شما به‌شدت مضر باشند.
اگر شما هم چنین عادت‌هایی دارید، بهتر است هر چه زودتر آنها را کنار بگذارید تا آسیب بیشتری به دندانهایتان وارد نشود: جویدن یخ، ورزش بدون حفاظ دندان، ساییدن دندان‌ها، خوردن آب‌نبات، خوردن پاستیل، نوشیدن نوشابه‌های گازدار، بریدن با دندان، نوشیدن نوشابه‌های انرژی‌زا و ورزشی، چیپس خوردن، تخمه شکستن و مداد جویدن.
سیگار و قلیان ممنوع!
یکی از بدترین عادت‌ها که به تخریب کلی دندان‌ها می‌انجامد، مصرف دخانیات از جمله سیگار و قلیان است. بررسی‌های علمی در زمینه قلیان نشان می‌دهد که در مقایسه با کشیدن یک عدد سیگار، کشیدن یک قلیان حدوداً ۱۲۵ برابر بیشتر دود، ۲۵ برابر بیشتر قیر، ۲. ۵ برابر بیشتر نیکوتین و ۱۰ برابر بیشتر منوکسید کربن وارد بدن می‌کند.
محسن دارابی یک دندانپزشک به گزارشگر کیهان می‌گوید: «با توجه به افزایش مصرف قلیان در یک تا دو دهه آینده با افزایش سرطان دهان رو‌به‌رو خواهیم شد، علاوه‌بر آن توجه نکردن نسل جوان امروز به بهداشت دهان و دندان و انجام ندادن معاینات سالیانه دندانپزشکی می‌تواند در بروز این نوع سرطان تأثیر بگذارد.
درصورتی‌که مواد دارای اسانس در قلیان وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به سرطان دهان و تحریک مخاط این ناحیه را بیشتر می‌کند که احتمال بروز این بیماری بر اثر مصرف قلیان میوه بیشتر خواهد بود.»
این دندانپزشک هشدار می‌دهد: «با هر پک به سیگار، ۴۷۰۰ ماده شیمیایی مختلف وارد بدن خود می‌کنید که می‌توانند باعث زشتی و فرسودگی لبخند شما شوند.
مطالعات نشان می‌دهد مصرف روزانه یک پاکت سیگار باعث می‌شود تا طی هر ده سال، حداقل دو دندان سالم خود را از دست بدهید.
سیگار باعث خشکی دهان و توقف جریان بزاق شده و همین بزاق دهان است که به شستن خرده‌های غذا از روی دهان کمک می‌کند و دهان را تمیز نگه می‌دارد. پس اگر بزاق نباشد، باکتری‌ها در بین دندان‌ها رشد و داخل پرزها و شیارهای زبان خانه می‌کنند. همین امر باعث عفونت و تورم لثه‌ها و بوی بد دهان می‌شود، علاوه‌بر این، سیگار و دود ناشی از آن، باعث باد کردن و سیاه شدن لثه‌ها می‌شوند. اما با ترک سیگار و روش‌های دندانپزشکی می‌توانید بافت مُرده لثه‌ها را برداشته و با رشد بافت جدید، لثه خوب و سالمی داشته باشید.»
پیش‌شرط‌های لازم برای رفتن به دندانپزشکی
وقتی پای صحبت دوست و آشنا درباره تجربه مراجعه به دندانپزشکی می‌نشینید، بعضی‌ها از خاطرات تلخ و عذاب‌آور خود هنگام نشستن زیر دست دندانپزشک می‌گویند. اما برخی تجربه خوشایندی از درمان‌های خود دارند و حتی با خوشحالی از میلشان برای مراجعه مجدد به دندانپزشکی می‌گویند! کیفیت این تجربه به عوامل مختلفی بستگی دارد. از شخصیت درونی خود فرد و خلق‌وخوی دندانپزشک گرفته تا زمان و مکان مراجعه به دندانپزشکی. بدون شک تجربه درمان دندانپزشکی برای کسی که بهداشت دهان خود را رعایت می‌کند، پیش از جدی شدن مشکل دندان‌ها پیگیر درمانشان می‌شود و یک دندانپزشک آشنا و خانوادگی دارد با کسی که تنها به‌زور درد به اولین و در دسترس‌ترین مرکز دندانپزشکی مراجعه می‌کند، متفاوت خواهد بود. جان کلام اینکه رفتن به یک مرکز دندانپزشکی برای خود پیش‌شرط‌هایی دارد که رعایت دقیق آنها می‌تواند تجربه خوشایندی از دریافت خدمات دندانپزشکی برای شما رقم بزند:
دندانپزشک‌تان را انتخاب کنید. آرامش داشته باشید. مسواک بزنید. دارو‌ها و سابقه پزشکی‌تان را همراه داشته باشید. در صورت تشخیص پزشک، دارو مصرف کنید. عکس‌های قبلی و پرونده دندانپزشکی خود را همراه ببرید. تشنه و گرسنه نباشید. پیش از رسیدن وقت درمان در مطب حاضر شوید. در صورت لزوم فرد همراه داشته باشید.
مراحل مختلف برای انجام صحیح مسواک
در آخرین لحظات شب که حسابی خوابتان می‌آید، تازه یاد مسواک زدن می‌افتید. خیلی هول‌هولکی سراغ مسواک می‌روید و در عرض یک دقیقه دندانهایتان را مسواک می‌زنید، ولی آیا روش درست مسواک زدن همین است؟
لیلا برزگر یک کارشناس بهداشت دهان و دندان در مدارس درباره مراحل درست مسواک زدن توضیح می‌دهد: «ابتدا دهان را با آب بشویید، سپس به اندازه یک نخود خمیردندان روی مسواک قرار داده و خمیردندان را به داخل موهای مسواک فروکنید.
دندان‌های بالا و پایین باید جداگانه مسواک شود. مسواک کردن از قسمت عقب یک سمت دهان شروع می‌شود و به ترتیب کلیه سطوح خارجی، داخلی و جونده کلیه دندان‌ها مسواک زده می‌شود. هنگام مسواک کردن باید موهای مسواک با زاویه ۴۵ درجه نسبت به محور طولی دندان در محل اتصال لثه و دندان قرار گیرد.
بعد از قرار دادن مسواک روی دندان و لثه، ابتدا حرکت لرزشی (حرکات سریع و کوتاه) در محل باید صورت بگیرد و سپس با حرکت مچ دست، موهای مسواک روی سطح دندان از سمت لثه به‌طرف سطوح جونده چرخانده شود این حرکت حدود ۱۵ تا ۲۰ بار برای هر دندان باید انجام گیرد.
تمیز کردن سطوح داخلی دندان‌ها هم مانند مسواک کردن سطوح خارجی آن صورت می‌گیرد؛ ولی برای سطوح داخلی دندان‌های جلو، مسواک را باید به صورت عمود بر روی سطح داخلی دندان‌ها قرار داد و با حرکات بالا و پایین این سطوح را تمیز کرد.»
وی در تکمیل توضیحاتش ادامه می‌دهد: «برای مسواک کردن سطح جونده، موهای مسواک را در تماس با سطوح جونده قرار داده و کمی فشار دهید تا موهای مسواک به‌خوبی به داخل شیارهای سطح جونده وارد شود. سپس چند بار مسواک را به جلو و عقب بکشید تا به‌خوبی تمیز شود.
چون خرده‌های مواد غذایی و میکروب‌ها روی سطح زبان جمع می‌شوند، بهتر است هر چند روز یک‌بار روی زبان را هم با مسواک تمیز کرد. برای این کار مسواک در عقب زبان قرار می‌گیرد و به‌طرف جلو کشیده می‌شود.
تمیز کردن زبان نقش مهمی در از بین بردن بوی بد دهان دارد.
پس از مسواک‌کردن دندان‌ها و زبان باید دهان چندین بار با آب شسته شود. وقتی مسواک کردن دندان‌ها تمام شد، مسواک را خوب بشویید و در جایی دور از آلودگی نگهداری کنید. توجه کنید که هیچ‌گاه مسواک خیس را در جعبه سربسته نگذارید؛ چون رطوبت هوای داخل جعبه زیاد شده و رشد میکروب‌ها را تسریع می‌کند.»
وی به چند نکته مهم درباره استفاده از نخ دندان اشاره کرده و می‌گوید: «بهتر است قبل از مسواک زدن، اول با نخ دندان بین دندان‌ها را خوب تمیز کنید و بعد مسواک بزنید.
پشت آخرین دندان هر فک را نیز مثل دندان‌های دیگر نخ بکشید. درصورتی‌که نخ دندان هنگام استفاده در بین دندان‌ها، رشته، رشته یا پاره شود، احتمالاً دو مشکل وجود دارد: یکی پوسیدگی بین دو دندان. دوم وجود جرم در آن قسمت از دندان. البته پرکردگی نامناسب دندان هم باعث پاره شدن نخ خواهد شد که در هر سه صورت باید به دندانپزشک مراجعه کنید و نسبت به رفع مشکل اقدام کنید.
اگر دچار پوسیدگی دندان یا پُرکردگی نامناسب یا بیماری لثه باشید، استفاده از مسواک و نخ دندان مشکل شما را حل نخواهد کرد و باید حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید تا سلامتی دندانهایتان مطمئن شوید.»
عصب‌کِشی یا عصب‌کُشی؟!
آنچه در گفته‌های عموم، تحت عنوان عصب‌کِشی یا عصب‌کُشی مطرح می‌شود، اصطلاح درستی نیست و در حقیقت نه عصب کشیده می‌شود و نه کُشته! اصطلاح درستش درمان ریشه، روت‌کانال تراپی(RCT)، اِندو(endo) است.
دکتر آرش منتظری دندانپزشک ضمن بیان مطالب بالا در ادامه می‌گوید: «داستان از این‌جا شروع می‌شود که دندان اگر در برابر مواد قندی و اسیدی و همراه با باکتری‌ها قرار بگیرد، به سمت پوسیدگی می‌رود.
پوسیدگی اگر در سطح مینای دندان (بافت بسیار سخت و بدون حس و سطحی‌ترین لایه دندان) باشد، خب علامتی جز تغییر رنگ ندارد و از درد هم خبری نیست. اگر پوسیدگی به سمت عاج (بافت زنده و دارای رشته‌های حسی عصبی) پیش برود، آرام، آرام علایم حساسیت و درد هنگام جویدن و یا نسبت به شیرینی بروز می‌کند. تا این‌جای داستان، مشکل با ترمیم دندان قابل حل است و نیازی به کشت و کشتار نیست.»
این دندانپزشک در ادامه با شوخ‌طبعی می‌گوید: «اما اگر دندان را به امان خدا رها کنیم (که خیلی هم برای جیب بنده و امثال بنده خوب خواهد بود) پوسیدگی به سمت پالپ دندان پیشرفت کرده و با ایجاد التهاب در بافت عروقی و عصبی مربوط به پالپ دندان، کم‌کم حساسیت کوتاه‌مدت (چند ثانیه) نسبت به آب سرد و هوا بروز می‌کند که به آن التهاب پالپ برگشت‌پذیر گفته می‌شود. در این مرحله ممکن است با یک تراش بسیار دقیق و ظریف، باز هم مشکل با یک ترمیم حل شود. این قسمت کار خیلی به مهارت دندانپزشک و البته شانس شما بستگی دارد.
اگر دیدید موقع نوشیدن آب سرد دنیا برایتان تیره‌وتار می‌شود و تا چند دقیقه باید جسم سختی مانند زمین را گاز بگیرید یا به هر دلیل نسبت به نوشیدن مایعات گرم مثل چای یا قهوه، درد احساس می‌کنید یا اینکه شب‌ها از شدت درد نمی‌توانید بخوابید و یا اینکه همیشه باید یک بطری آب سرد برای تسکین درد همراه داشته باشید و... دندانتان نیاز به عصب‌کشی دارد.»
نکات بهداشتی دندانپزشکی برای بیماران دیابتی
افراد مبتلا به دیابت در معرض ابتلا به عفونت‌های دهان، به‌ویژه بیماری پریودنتال (لثه) هستند. بیماری پریودنتال می‌تواند به لثه و استخوان آسیب برساند و به مشکلات دردناک در جویدن منجر شود. برخی از افراد با بیماری جدی لثه مواجه می‌شوند و دندان‌های خود را از دست می‌دهند.
کاهش حجم یا میزان اثر هورمون انسولین سبب افزایش قند خون بدن می‌شود. افزایش میزان قند خون می‌تواند به قسمت‌های مختلف بدن نظیر قلب، عروق، کلیه و چشم صدماتی وارد کند. همچنین می‌تواند سلامت دهان و دندان را به مخاطره بیندازد و آنها را مستعد صدمات و بیماری‌های مختلفی کند.
یک لایه نازک چسبناک با میکروب‌های زیاد، به نام پلاک، روی سطح دندان‌ها ساخته می‌شود. قند خون بالا به رشد میکروب‌ها کمک بیشتری می‌کند، و به دنبال آن لثه‌ها قرمز، ملتهب و متورم می‌شوند. قرمزی و خون‌ریزی لثه‌ها حین مسواک زدن یکی از اولین نشانه‌های بیماری لثه‌ها است. بیماری لثه می‌تواند منجر به عفونت لثه و استخوان‌های نگهدارنده دندان شود.
با پیشرفت التهاب لثه از سطح دندان دور می‌شود و دندان‌ها سست می‌شوند.
راه‌های حفظ سلامت دهان و دندان: تا آن‌جا که ممکن است سطح قند خون را در حد طبیعی نگه دارید. به‌صورت مستمر به دندانپزشک مراجعه کنید؛ حتی اگر مشکلی در دهانتان ندارید. او را در جریان بیماری خود قرار دهید و از او بخواهید توصیه‌های بهداشتی لازم را به شما داشته باشد.
شیوه درست مسواک‌زدن و نخ کشیدن دندان‌ها را از دندانپزشک بیاموزید و آنها را هر روز به کار ببندید. اگر در دهانتان زخم، قرمزی، خون‌ریزی یا تحلیل لثه، زخم عفونی یا زخم ناشی از دندان‌مصنوعی مشاهده کردید، به دندانپزشک مراجعه کنید و تا بهبود کامل مسئله را پیگیری کنید. سیگار کشیدن را ترک کنید، مگر اینکه بخواهید دندان‌ها را زودتر از موقع از دست بدهید.