سرویس خارجی-

هجدهمین اجلاس رهبران گروه ۲۰ از روز شنبه در شهر دهلی‌نو با شعار «یک زمین، یک خانواده، یک آینده» آغاز شد؛ اما عدمِ حضورِ رؤسای‌جمهور روسیه و چین باعث شد تا شکاف بین غرب و شرق در این نشست نیز هویدا شود و این اجلاس را تحت شعاع خود قرار دهد.

«نارندرا مودی»، نخست‌وزیر هند، دیروز (شنبه؛ 18 شهریور برابر با 9 سپتامبر) به‌دنبال ورود رهبران جهان به دهلی‌نو در اولین روز برگزاری هجدهمین اجلاس سران گروه ۲۰ که به میزبانی کشورش برگزار می‌شود، از آنها استقبال کرد و با آنها در مقابل دوربین عکاسان ایستاد. این اجلاس دو روزه در محل مرکز کنفرانس «پراگاتی میدان» واقع در کریدور فرهنگی «بهارات مانداپام» که به تازگی افتتاح شده، برگزار می‌شود. رهبران گروه ۲۰ در غیاب «شی جین ‌پینگ»، رئیس‌جمهور چین و «ولادیمیر پوتین»، همتای روسی او، در قالب سه نشست در بازه زمانی نهم تا یازدهم سپتامبر به تبادل‌نظر پرداخته و امیدوار هستند که در قبال مسائل جهانی از جمله تجارت و آب و هوا پیشرفت حاصل کنند.

غیبت‌های مهم!

«سوبرهمانیام جایشانکار»، وزیر امور خارجه هند، چند روز پیش گفته بود که رؤسای‌‌جمهور چین و روسیه در اجلاس سران گروه 20 در دهلی‌نو غایب خواهند بود و این موضوع هیچ ارتباطی با هند ندارد. اما این غیبت‌ها مهم است. البته باید توجه داشت که مشخص بود ولادیمیر پوتین در اجلاس سران جی-20 شرکت نخواهد کرد. این موضوع چندان تعجب‌برانگیز نبود و نیست چون پوتین نه در اجلاس سران بریکس که اخیراً در ژوهانسبورگ، آفریقای جنوبی برگزار شده بود و نه در آخرین نشست سران گروه 20 در بالی، اندونزی حضور داشت. این غیبت از این حیث محل توجه است که ظهور دیگری از جنگِ همه‌جانبه روسیه و غرب است و بالاخره می‌دانیم که چند وقتی است که کاملاً مشغول جنگ است. اما چرا رئیس‌جمهور چین تصمیم گرفته در اجلاس گروه 20 شرکت نکند؟ شاید شی جین‌ پینگ می‌خواهد هند و به‌ویژه نخست‌وزیر، نارندرا مودی را که از ریاست هند بر گروه 20 برای نمایش میراث فرهنگی غنی، تنوع پرجنب‌وجوش، پویایی اقتصادی و نشاط جوانان این کشور استفاده کرده است، شرمنده کند. شاید هم او نمی‌خواهد بخشی از پازل افزودن بر اعتبار هند برای میزبانی از نشست سران گروه 20 باشد. بعید نیست که شی جین پینگ به این فکر کند که غیبت او به مثابه انزجار از هند تلقی خواهد شد و ممکن است بخشی از زرق و برق و درخشش آن رویداد را از بین ببرد. غیبت شی در اجلاس سران گروه 20 دهلی‌نو همچنین می‌تواند به این معنا تعبیر شود که وی از دیدار با برخی از همتایان خود، به‌ویژه جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا درپی بدتر شدن روابط بین چین و آمریکا مطمئن نیست. البته پرهیز از دیدار با نخست‌وزیر هند هم می‌تواند انگیزه قوی برای رئیس‌جمهور چین باشد. رابطه پکن و دهلی‌نو از آوریل 2020 به‌دلیل برهم خوردن صلح و آرامش در خط مرزی شکراب است. با این حال، غیبت رئیس‌جمهور چین این پیام قوی را مخابره می‌کند که شی به‌عنوان رهبر یک قدرت مهم که برای کسب مقام یک قدرت بزرگ رقابت می‌کند، در مورد قبول مسئولیت‌های جهانی خود از طریق مشارکت در مذاکرات و تصمیمات در اجلاس سران جدی نیست. همچنین باید توجه داشت که هند متحدی برای آمریکا و کمابیش در بلوک غرب تعریف می‌شود، لذا این رویارویی را نیز می‌توان ذیل شکاف غرب و شرق تعریف کرد.

آیا هند از غیبت شی ناراحت خواهد بود؟

به نظر می‌رسد برخلاف موضع‌گیری‌های رسمی مقامات هند، از منظر هند، اگر شی جین ‌پینگ از اجلاس سران دور بماند، چندان هم بد نخواهد بود. در چنین شرایطی برای مودی غیبت رئیس‌جمهور چین حتی می‌تواند یک موهبت باشد. شاید اگر شی جین ‌پینگ در این اجلاس شرکت می‌کرد، توجه میزبانان و رسانه‌های ملی و جهانی به فعالیت‌ها و جلسات و... او معطوف می‌شد، رسانه‌ها سرگرم احتمال دیدار مستقیم رؤسای‌جمهور چین و آمریکا یا گمانه‌زنی درباره دیدار رئیس‌جمهور چین با نخست‌وزیر کشور میزبان می‌شدند. اما حالا همه‌چیز برای هند مهیا است.

نام هند عوض می‌شود؟

در این شرایط و با استفاده از همین موقعیت نخست‌وزیر هند در اقدامی بحث‌برانگیز طی سخنرانی آغازینش در نشست جی۲۰ برای نامیدن کشورش به جای هند (India به انگلیسی) از عنوان «بهارات» استفاده کرد. نخست‌وزیر هند در سخنرانی آغازین نشست جی‌۲۰ که در دهلی‌نو در حال برگزاری است، از عنوان «بهارات» به جای «هند» برای نام بردن از کشورش استفاده کرد که گمانه‌زنی‌ها درباره تغییر نام این کشور در جنوب آسیا را افزایش داد. از هند به‌عنوان «بهارات»، «بهاراتا» و «هندوستان»، نام‌های این کشور پیش از دوران استعمار آن توسط اروپاییان، نیز در زبان هندی یاد می‌شود که مردم و مقامات رسمی آن به‌طور جایگزین آن را به کار می‌برند.

مودی به زبان هندی که زبان اکثریت مردم هند است، گفت که «بهارات به‌عنوان ریاست جی‌۲۰ به هیئت‌ها خوش‌آمد می‌گوید.» در حالی که برخی حامیان نام بهارات می‌گویند «ایندیا» نامی بود که از سوی استعمارگران انگلیسی پیشنهاد شد، تاریخ‌دانان معتقدند که پیشینه این نام به قرن‌ها پیش از سلطه استعمارگران برمی‌گردد. سازمان داوطلبی شبه‌نظامی راشتریه سویم سیوک سنگه (آراس‌اس) که سرچشمه ایدئولوژیک حزب ملی‌گرای هندو بهاراتیا جاناتا (بی‌جی‌پی) محسوب می‌شود، همواره بر استفاده نام بهارات برای این کشور پافشاری کرده است.

جزئیاتی از هجدهمین اجلاس

سه نشستی که برای کلیت این اجلاس سه‌روزه برنامه‌ریزی شده مطابق با سه بخش شعار این اجلاس نامگذاری شده‌اند. اولین نشست تحت عنوان «یک زمین» و نشست دوم تحت عنوان «یک خانواده» با حضور شرکت‌کنندگان برگزار می‌شود. سران گروه ۲۰ امروز (یکشنبه) در محل مقبره «مهاتما گاندی»، رهبر سیاسی و معنوی استقلال هند در شهر دهلی‌نو حلقه گل گذاشته و سپس در مراسم درختکاری شرکت خواهند کرد. انتظار می‌رود در پایان نشست سوم با نام «یک آینده» رهبران گروه ۲۰ اعلامیه رهبران دهلی‌نو با مضمون تعهد به اولویت‌هایی که در جریان نشست‌های کارگروهی و وزیران مربوطه مورد بحث و موافقت قرار گرفته‌اند را تصویب کنند.

تحولاتی در اعضای گروه 20

در جدیدترین تحول مربوط به اجلاس سران گروه ۲۰، نارندرا مودی دیروز در اجلاس این بلوک در دهلی‌نو اعلام کرد اتحادیه آفریقا که متشکل از ۵۵ کشور عضو است، تبدیل به یکی از اعضای دائم گروه ۲۰ شده است. گفتنی است، گروه ۲۰ اساساً یک مجمع بین دولتی با تمرکز عمده بر مسائل اقتصادی و متشکل از ۲۰ اقتصاد بزرگ جهان- ۱۹ کشور به همراه اتحادیه اروپا- است. این گروه نقشی مهم را در شکل‌دهی و تقویت معماری و حاکمیت جهانی بر مبنای تمامی مسائل اقتصادی بین‌المللی مهم ایفا می‌کند.

کشورهایی که عضو گروه ۲۰ هستند شامل آرژانتین، استرالیا، برزیل، کانادا، چین،‌ فرانسه، آلمان، هند، اندونزی، ایتالیا، ژاپن، کره‌جنوبی، مکزیک، روسیه، عربستان، آفریقای جنوبی، ترکیه، انگلیس و آمریکا هستند. هند که ریاست دوره‌ای گروه ۲۰ را برعهده دارد علاوه‌بر کشورهای عضو، از رهبران بنگلادش، هلند، نیجریه، مصر، جمهوری موریس، عمان، سنگاپور، اسپانیا و امارات هم برای شرکت در این اجلاس دعوت کرده است.

همچنین آنطور که رادیو فردا گزارش کرده است به دنبال اختلافات زیاد اعضا در بیانیه این اجلاس برای محکومیت روسیه اجماعی صورت نگرفت.