نگهداری حیوانات خانگی در دهه‌های اخیر در زندگی شهری تبدیل به موضوعی نسبتا پر تکرار شده‌ است. هرچند انسان قدیم همواره همزیستی با حیوانات اهلی را تجربه کرده است، اما ورود حیوانات خانگی به حریم داخلی زندگی افراد و برقراری ارتباط صمیمی و عاطفی با آنها که گاه به جایگزینی با اعضای خانواده منجر شده، در سال‌های اخیر روند رو به رشد داشته است. همچنین در سال‌های اخیر این پیش‌فرض در اذهان برخی از افراد جامعه فراگیر شده است که نگهداری از حیوانات خانگی مثل سگ و گربه برای بهبود سلامت روانی افراد و اجتماعی‌سازی کودکان مفید است. اما داده‌های علمی و پژوهشی متعددی این فرض‌ها را زیر سؤال برده‌اند.

چنانچه مایلید از زاویه جدیدی به این امر نگاه کنید حتما نگاهی به آمار و داده‌های زیر بیندازید.

مجله روان‌شناسی PsyPost در گزارشی که در سپتامبر 2022 راجع به عوارض مثبت و منفی نگهداری از سگ در بین آمریکایی‌ها منتشر کرد 

(https://www.psypost.org/2022/09/new-study-sheds-light-on-the-positive-and-negative-impacts-of-dog-ownership-on-psychological-wellbeing-63908)این‌طور می‌نویسد:

«محققان دریافتند افرادی که پیوندهای قوی‌تری با سگ خود داشتند، نتایجی از جمله حمایت عاطفی و همراهی بیشتری را گزارش می‌کنند، اما نتایج منفی نیز مشاهده شدند. افرادی که تعامل بیشتری با سگ‌های خود داشتند، افسردگی بیشتر و سطوح بالاتری از اضطراب را نشان می‌دهند.»

در ادامه این گزارش آمده است: « اگرچه بسیاری از مردم می‌گویند که داشتن یک سگ به آنها کمک می‌کند تا برخی از علائم سلامت روانی خود را مدیریت کنند؛ مانند فرار از افکار منفی و ایجاد انگیزه از طریق عهده‌دار شدن مسئولیت مراقبت و محبت به یک موجود زنده، اما مراقبت از سگ می‌تواند به همان ‌اندازه طاقت‌فرسا نیز باشد و مالکان را از معاشرت با افراد دیگر باز دارد. همچنین این راه‌حل برای کسانی که از افسردگی و اضطراب رنج می‌برند مناسب نیست و درواقع ممکن است در برخی زمینه‌ها آن را بدتر کند.» 

بر اساس گزارش دیگری که در سال 2021 در وبسایت رسمی مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی ایالات متحده (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8705563) منتشر شد رابطه مالکیت حیوان خانگی و کیفیت زندگی مورد بررسی قرار گرفت. در این گزارش تخمین زده شده است که تقریبا 67درصد از خانه‌های آمریکایی حداقل یک حیوان خانگی دارند. به عبارت دقیق‌تر 63 میلیون خانه در آمریکا حداقل یک سگ و 42 میلیون خانه حداقل یک گربه دارند. 

این گزارش عنوان می‌کند از 54 پژوهش انجام شده با موضوع تاثیر حیوانات خانگی بر سلامت روان افراد، 17 پژوهش عدم تاثیر، پنج پژوهش تاثیر مختلط (منفی و مثبت باهم)، 13 پژوهش تاثیر منفی و 19 پژوهش تاثیر مثبت را گزارش می‌کنند. 

15 مطالعه که در آنها فقط شرکت‌کنندگان سالخورده مورد بررسی قرار گرفته بودند، هیچ تاثیر مثبتی را گزارش نکردند. همچنین پژوهش‌ها با نتایج مختلط (مثبت و منفی) نشان دادند مردان مجردی که با حیوان خانگی زندگی می‌کنند علایم افسردگی بیشتر و زنان مجرد دارای حیوان خانگی علایم افسردگی کمتری را نشان می‌دهند. 

مطالعه دیگری که تاثیر حیوانات همراه بر بیماران سرطانی را بررسی کرد نشان داد کسانی که علائم پیشرفته‌تر بیماری را تجربه می‌کنند سلامت روان ضعیف‌تری را با حیوان خانگی تجربه می‌کنند و افراد با علائم ضعیف‌تر، نشانه‌های سلامت روانی بهتری را گزارش می‌کنند. در این گزارش انتقادی ذکر شده است در حالی‌که ادبیات و رسانه‌های عامه‌پسند به‌طور مداوم جنبه‌های مثبت نگهداری از حیوانات خانگی را گزارش می‌کنند، گزارش‌هایی شامل جنبه‌های منفی به‌ندرت منتشر شده و پژوهشگران عمدتا از نشر عمومی گزارش‌ها منفی صرف‌نظر می‌کنند. 

از سوی دیگر، مجله خبری مدیکال نیوز تودی در گزارش خود راجع به بیماریهای قابل انتقال به انسان از طریق حیوانات خانگی

(https://www.medicalnewstoday.com/articles/292829) این‌طور می‌نویسد: شکی نیست که آمریکا کشوری دوستدار حیوانات است. در سال 2012، بیش از 62 درصد از خانواده‌های آمریکایی حداقل یک حیوان خانگی داشتند. اما در حالی که بیشتر ما از مزایای بی‌شمار نگهداری از حیوانات خانگی آگاه هستیم، آیا از خطرات آن برای سلامتی انسان آگاه هستید؟ برخی از بیماری‌های قابل انتقال از طریق حیوانات خانگی به انسان از این قرارند:

کمپیلوباکتریوز

این بیماری یکی از شایع‌ترین علل اسهال در ایالات متحده است که تخمین زده می‌شود سالانه بیش از 1.3 میلیون نفر را مبتلا می‌کند. علاوه‌بر اسهال، عفونت با کمپیلوباکتر می‌تواند در عرض 2 تا 5 روز پس از قرار گرفتن در معرض باکتری باعث گرفتگی، درد شکم و تب شود.

به گفته PetMD، این باکتری می‌تواند از طریق قرار گرفتن در معرض مدفوع یک حیوان آلوده- از جمله سگ و گربه- به انسان انتقال یابد و بیشتر در توله‌سگ‌ها و بچه گربه‌های کوچک‌تر از 6 ماه دیده می‌شود.

دیپیلیدیوم کنیوم(Dipylidium caninum) 

رایج‌ترین کرم نواری در سگ‌ها و گربه‌ها در ایالات متحده است. این بیماری در اثر بلع کک‌های حامل لارو کرم نواری ایجاد می‌شود. این آلودگی ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که حیوان موهای خودش را با زبان تمیز می‌کند و می‌تواند به انسان منتقل شود و بیشتر در کودکان خردسال دیده شده است.

عفونت کرم قلابدار

در انسان بیشتر باعث ایجاد یک بیماری پوستی به نام لارو مهاجر پوستی می‌شود که در آن لارو کرم قلابدار به پوست نفوذ می‌کند و باعث ایجاد بثورات قرمز، خارش‌دار و گاهی دردناک می‌شود. در موارد نادر، سویه‌های خاصی از کرم قلابدار می‌تواند روده انسان را آلوده کرده و باعث درد شکم و اسهال شود.

Ancylostoma brazilense‌، A. caninum‌، A. ceylanicum و Uncinaria stenocephala تنها برخی از گونه‌های کرم قلابدار هستند که می‌توانند گربه‌ها و سگ‌ها را آلوده کنند و در اثر تماس با مدفوع آلوده یا خاک و شن و ماسه آلوده در جایی که چنین مدفوعی وجود داشته است، به انسان منتقل شوند.

توکسوکاریازیس

این بیماری ناشی از انتقال توکسوکارا – کرم‌های گرد انگلی – از سگ و گربه به انسان است. بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماریهای مسری در آمریکا

 (CDC (Center for Disease Control and Prevention تقریباً 14 درصد از آمریکایی‌ها دارای آنتی‌بادی Toxocara هستند که نشان می‌دهد میلیون‌ها نفر از آنها در معرض این انگل قرار گرفته‌اند.

در سگ‌ها و گربه‌های آلوده به توکسوکارا‌، تخم‌های انگل در مدفوع آنها وجود دارد که در اثر ورود مدفوع آلوده به محیط زیست انسانی قابل انتقال به انسان نیز هست. در موارد نادر این بیماری ممکن است باعث التهاب و از دست دادن بینایی در یک چشم (توکسوکاریازیس چشمی) یا درد شکم، تب، خستگی و سرفه به دلیل آسیب به‌ اندام‌های مختلف گوارشی شود (توکسوکاریازیس احشایی).

هاری

هاری یکی از شدیدترین بیماری‌هایی است که انسان می‌تواند از طریق سگ‌ها و گربه‌ها و همچنین حیوانات کوچک‌تر مانند فرت به آن مبتلا شود. مطالعه اخیر گزارش شده توسط (MNT (Medical NewsToday نشان داد که این بیماری سالانه حدود 59 هزار نفر را در سراسر جهان به کام مرگ می‌فرستد.

هاری بیماری‌ای  است که سیستم عصبی مرکزی (CNS) را درگیر می‌کند. این بیماری که در اثر گاز گرفتن حیوان آلوده به ویروس ‌هاری ایجاد می‌شود، قبل از پیشرفت علائم شدیدتر- از جمله توهم، فلج کامل یا جزئی- علائمی مانند اضطراب و مشکل در بلع‌، تب‌، سردرد و ضعف را ایجاد می‌کند. مرگ معمولاً طی چند روز پس از ظهور علائم جدی‌تر اتفاق می‌افتد.

در حیوانات آلوده معمولا علائم 1 تا 3 روز پس از عفونت رخ می‌دهد و شامل ترشح بیش از حد بزاق، فلج و کمرویی یا پرخاشگری غیر معمول است.

توکسوپلاسموز

توکسوپلاسموز نوعی بیماری است که توسط انگلی تک سلولی به نام Toxoplasma gondii ایجاد می‌شود. معمولا گربه‌ها ناقل این بیماری هستند و انسان‌ها می‌توانند با تماس با مدفوع گربه یا هر ناحیه یا شیء آلوده به مدفوع گربه به آن آلوده شوند.

در صورت آلودگی شدید، علائم بیماری ممکن است شامل غدد متورم و درد عضلانی باشد. در موارد بسیار شدید، عفونت T. gondii ممکن است باعث آسیب به مغز و سایر ‌اندام‌ها یا آسیب چشم شود. زنان باردار، افراد مسن، کودکان خردسال و افراد با سیستم ایمنی ضعیف در معرض بالاترین خطر ابتلا به علائم عفونت T. gondii هستند.

بیماری گربه خراش

اگرچه بچه گربه‌های کوچک و بامزه ما به ندرت قصد دارند ما را خراش دهند، اما گاهی این اتفاق می‌افتد و ممکن است به نوعی عفونت ختم شود.

بیماری خراش گربه (CSD) توسط یک باکتری به نام Bartonella henselae ایجاد می‌شود که حدود 40 درصد از گربه‌ها آن را در مقطعی از زندگی خود حمل می‌کنند، اگرچه بیشتر آنها هیچ نشانه‌ای از بیماری را نشان نمی‌دهند. 

B. henselae بیشتر در بچه گربه‌های زیر یک سال دیده می‌شود، و از آنجایی که بچه گربه‌ها در طول بازی با پنجه‌های خود خراش ایجاد می‌کنند، احتمال دارد که باکتری را به انسان منتقل کنند.

علائم اولیه عفونت با CSD می‌تواند حدود 

3-14 روز پس از ایجاد خراش با تورم، درد و حساسیت بروز کند. سردرد، تب، از دست دادن ‌اشتها و خستگی نیز از سایر نشانه‌های ابتلا به این باکتری است. در موارد نادر،CSD می‌تواند بر مغز، قلب و سایر‌ اندام‌ها تأثیر بگذارد.کودکان زیر 5 سال و افراد با سیستم ایمنی ضعیف به احتمال زیاد علائم شدید CSD را تجربه می‌کنند.

نتیجه‌گیری

چنان‌که دیدیم نگهداری از حیوانات خانگی، پیامدهای منفی متعددی دارد که عمدتاً در گزارش‌ها رسانه‌ای عامه‌پسند یا در افکار عمومی از نظر دور مانده‌اند. بدیهی است شناخت صحیح ابعاد متعدد همزیستی با حیوانات به عنوان یک پدیده در حال رشد در جامعه ایرانی، با بررسی جامع آن قابل دستیابی است.

نکته پایانی اینکه، این تحقیقات که از سوی مراکز تحقیقاتی غربی و رسانه‌های آنها منتشر شده است یک بار دیگر فلسفه و حقانیت و عاقلانه بودن آنچه دین اسلام در تعیین حدود و بیان احکام و توصیه‌ها و دستورات مربوط به ارتباط انسان و حیواناتی مانند سگ، گربه و... ترسیم کرده را تأیید می‌کند.