نیاز روز افزون به منابع انرژی و کاهش منابع سوخت فسیلی، ضرورت سالم نگهداشتن محیط زیست، کاهش آلودگی هوا، محدودیت‌های برق رسانی و... همه و همه از جمله چالشهای مهم صنعت برق هستند، به ویژه آنکه طی سال‌های اخیر، علاوه‌بر افزايش مصرف این نوع از انرژی، كه بار شبكه برق كشور را افزايش داده، گسترش پدیده‌ای با عنوان رمزارزهای غیر مجاز، در ابعاد وسیع (مزارع استخراج رمزارز) و نوع كوچك‌تر آن در خانه‌ها، تولیدی‌ها، زیرزمین کارگاه‌ها، پارکینگ‌ها و... معادلات تامین برق پايدار و مستمر برای مشترکان را به وي‍ژه در ايام اوج بار، با چالش روبه‌رو کرده است. 

همین‌طور، این راه‌اندازی و استخراج گسترده رمزارزها و استفاده غیرمجاز از این پدیده نوظهور و مشکل‌آفرین برای پایداری شبکه برق، طي يكي دو سال گذشته خسارات زيادي هم به صنعت برق كشور وارد كرده است كه از آن جمله مي‌توان به سوختن ترانس‌ها، پارگی سیم‌ها و آسیب رساندن به سایر تجهیزات برقی بر اثر افزایش ناگهانی بار شبکه اشاره كرد.

 برق خواری به نام رمزارز

هزینه ماینینگ بیتکوین، تخمینی از میانگین هزینه استخراج یک بیت کوین در روز است. این هزینه عمدتاً به هزینه‌های برقی که ماینرها برای راه‌اندازی ماشین‌های خود متحمل می‌شوند بستگی دارد که مهم‌ترین متغیر هزینه تولید رمز ارز است. «زک برادفورد» (Zach Bradford)، مدیرعامل شرکت استخراج بیت کوین کلین اسپارک (CleanSpark) تایید کرد که هزینه استخراج بیت کوین بر اساس نوع تجهیزات و هزینه برق، بسیار متفاوت است.

بر اساس اطلاعات و آمار در دسترس، متوسط انرژی مورد نیاز برای استخراج هر بیت‌کوین، به عنوان اولین رمزارز ساخته شده، حدود ۳۰۰ مگاوات ساعت برآورد می‌شود که این انرژی به‌صورت متوسط معادل مصرف برق بیش از ۳۵ هزار واحد مسکونی در یک روز است. به استناد تخمین مراجع بین‌المللی( Cambridge، ۲۰۲۱)، در حال حاضر متوسط مصرف برق سالانه کل شبکه جهانی بیت کوین بیش از ۹۶ میلیارد کیلووات ساعت برآورد شده که این مقدار از مصرف سالانه برق در کشورهایی مانند بلژیک، فنلاند و اتریش بیشتر است. گفته می‌شود از این میزان، بین هشت تا ۱۰ درصد مصرف برق، مربوط به ایران است؛ و چيزي حدود دو هزار مگاوات آن، مربوط به مصرف برق واحدهای استخراج رمزارز غیر مجاز مي شود.

بنا بر گفته کارشناسان، یک ماینر دو تا سه کیلوواتی به‌اندازه ۳۵ پنکه یا ۱۵ یخچال فریزر و برابر پنج کولر آبی يا یک کولر گازی برق مصرف می‌کند. برای تولید هر بیت‌کوین نیاز به ۷۲ هزار کیلووات ساعت برق است که این میزان معادل مصرف یک واحد مسکونی در طول ۲۴ سال است که مصرف متعارف (۳۰۰ مگاوات ساعت) در تهران دارد. این میزان بیشتر از برق مصرفی حدود ۳۵ هزار واحد مسکونی در یک شبانه‌روز است.

اضافه کنید که ایجاد مزرعه استخراج بیت کوین که با مصرف برق زیاد همراه است علاوه‌بر موضوع تامین برق پردازنده‌هایی که رمرزارز دیجیتال استخراج و از سیستمهای کامپیوتری پردازش مي‌شوند نیازمند فعالیت ۲۴ ساعته است كه به خودي خود گرمای شدیدي توليد مي‌كند و برای خنک نگهداشتن تهویه محیط بسته، بايد شبانه‌روزي از کولرهای گازی استفاده كرد که این موضوع ارتباط مستقیم با روند افزایش مصرف برق دارد. این در حالی است که اگر به ازای هر کیلووات برق حداقل ۵۰۰ تومان یارانه تعلق بگيرد با این حساب برای تولید هر واحد بیت‌کوین در ایران، حدود حداقل ۳۵ میلیون تومان یارانه دولتی مصرف می‌شود.

پراکنش فعالیت تولیدکنندگان غیرمجاز رمزارز

«برخلاف برآورد آمارهای جهانی، تولید غیرمجاز رمزارز در ایران روبه رشد است»، و بر خلاف برخي اظهار نظرها، ایران از زمره پنج کشور اول استخراج رمزارز خارج نشده و برآوردها چیز دیگری را نشان مي دهد چرا که با توجه به جهش نرخ دلار و افزایش قیمت رمزارزها نسبت به گذشته، فعالیت غیرمجاز در این عرصه در ایران رشد داشته است. درخصوص پراکنش فعالیت تولیدکنندگان غیرمجاز رمزارز نیز عنوان می‌شود، استان‌های صنعتی مثل تهران، خراسان رضوی، اصفهان و آذربایجان شرقی و همچنین شهرهای جنوبی به‌دلیل تعرفه پایین گرمسیری و توان بالای انشعابات خانگی، بیشترین میزان کشف تولیدات غیرمجاز رمزارز را به خود اختصاص داده‌اند. 

شرکت توانیر در گزارشی با عنوان «فعالیت غیرمجاز مراکز استخراج رمزارز: فراتر از بحران خاموشی»، میزان توان مصرف برق توسط مراکز استخراج رمزارزها در کشور را، طي اردیبهشت 1400 حدود دو هزار مگاوات برآورد کرد. این میزان توان (با فرض استفاده در طول یک سال) برابر با مجموع توان متوسط مصرفی سالانه سه کلان‌شهر مشهد، اصفهان و تبریز در سال 1399 است. همچنین از توان متوسط مصرفی سالانه استان‌هایی مانند اصفهان، خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، یزد، کرمان، مازندران، گیلان، آذربایجان غربی و شرقی در سال 1399 بیشتر است.

عناوین مجرمانه در استخراج رمزارز غیر قانونی

امروزه خدمات عمومی همچون آب، برق، گاز و... جزء ضروری و جدایی‌ناپذیر زندگی انسان‌ها می‌باشد. به نحوی که حتی زندگی بدون بهره‌مندی از این خدمات ناممکن به‌نظر می‌رسد. در واقع جزئی از حقوق عامه محسوب که مورد حمایت مقنن و دستگاه قضائی است. تامین برق مراکز استخراج رمزارزها مشروط به تدارک و ارائه مجوز معتبر (مجوز ماینینگ) است که به چهار روش صورت خواهد گرفت؛ 1)تامین برق از طریق نیروگاههای تجدیدپذیر، 2)تامین برق از طریق سرمایه‌گذاری در بهینه ‌سازی، 3)تامین برق با نصب و بهره‌برداری از مولدهای حرارتی، 4)اتصال به شبکه و خرید انرژی از شرکت برق است.

دو عنوان مجرمانه در رابطه با استخراج رمز ارز غیر قانونی، پیش‌بینی شده است؛ به موجب ماده یک این قانون هر شخصی بدون دریافت انشعاب قانونی برق مبادرت به استفاده از خدمات مزبور نماید (قاچاق، حمل و نگهداری دستگاه‌های استخراج رمز ارز) یا با داشتن انشعاب مبادرت به استفاده غیرمجاز کند علاوه‌بر الزام به پرداخت بهای خدمات مصرفی و جبران خسارت و سایر حقوق مربوطه درخصوص ایجاد اختلال در دستگاه‌های‌اندازه‌گیری مصرف برق، تهدید علیه بهداشت عمومی یا محیط زیست و همین‌طور با توجه به مخرب بودن آثار استفاده از دستگاه‌های استخراج ارز دیجیتال ممکن است به شبکه برق منطقه آسیب زده که خود موجب تحقق بزه اخلال در شبکه و تاسیسات عمومی می‌ شود. ایران در کمربند کویری آسیا قرار دارد؛ کم آبی در کنار آب‌وهوای پرحرارتی از نیمه بهار، به‌ویژه در جنوب، خودنمایی می‌کند. در ایام تابستان مصرف برق در اقصی نقاط کشور، به‌ویژه شهر‌های گرم‌تر و جنوبی بیش از سال گذشته می‌شود. از سویی کاهش نزولات آسمانی و کاهش ذخیره منابع آبیِ تولید برق، روند سریع رشد بار و همچنین مصرف بالای تجهیزات سرمایشی همیشه به دنبال گرما می‌آید. این پیامدها به علاوه پدیده شوم استخراج رمز ارزهای غیر قانونی، می‌تواند صنعت برق را با چالش تأمین انرژی در زمان اوج مصرف مواجه کند. بنابراین مدیریت مصرف برق و احساس مسئولیت اجتماعی در کنار اقدامات صنعت برق، ضرورت جلوگیری از استخراج غير قانوني رمز ارزها را دو چندان می‌کند.