چطور یک سفر تابستانی خاطره‌انگیز را در کنار خانواده‌مان رقم بزنیم؟-بخش پایانی
تعامل و سازش با دیگران در مسیر سفر با همسفران
گالیا توانگر
وقتی برای سفر شروع به برنامه‌ریزی می‌کنید، مطمئناً علایق خود را در نظر می‌گیرید و آنها را در اولویت قرار می‌دهید. در زمان بستن چمدان مسلماً وسایلی را برخواهید داشت که برای شما ایجاد راحتی و آرامش می‌کنند، مقصدی را انتخاب می‌کنید که دوست دارید ببینید و حتماً به رستوران‌هایی خواهید رفت که غذای آنها و یا محیط آنها را دوست دارید. سفر مجموعه‌ای از فعالیت‌‌ها است که موردپسند و دلخواه شماست. به‌عبارت‌دیگر شما هیچ‌وقت به سفر نمی‌روید تا حال خود را بد کنید یا تجربه بدی داشته باشید. ما به سفر می‌رویم تا حالمان خوب شود و بهترین زمان را سپری کنیم، پس سفر رفتن اهمیت دادن به خود و نیازها و علایق شخصی ما است.
سفر شما از هر نوع و مدلی که باشد حتماً برای شما یک آموزه جدید خواهد داشت. شما برای سفر برنامه‌ریزی می‌کنید؛ مثلاً هزینه‌های سفر را پیش‌بینی می‌کنید، اما در طول سفر خواهید دریافت که چه اطلاعات کمی از وضعیت مالی و اقتصادی مقصد خود داشته‌اید. یا برای حضور در یک فستیوال محلی ثبت‌نام می‌کنید، اما زمانی که به آن‌جا می‌روید، متوجه می‌شوید که چقدر تمام آنچه در مورد آن مطالعه کرده‌اید، کم است و حتی جنبه‌ای از آن را نیز پوشش نمی‌دهد. همچنین خواهید دید که ممکن است چقدر غریبه‌ها مهربان باشند و با شما دوستانه رفتار کنند؛ حتی حاضر شوند با دادن جای خواب به شما، از شما مراقبت کنند. این قبیل صحنه‌های لبریز اخوت در سفر زیارتی کربلا و استقبال خانواده‌های عراقی و پذیرایی ایشان از زائران ایرانی کم نبوده‌اند. در سفر شما با هر مکانی که کشف می‌کنید، با هر فردی که دیدار می‌کنید و با هر فرهنگی که تجربه می‌کنید در مورد کل دنیا می‌آموزید.
اولین‌بار که به پابوس امام رضا(ع) رفتم
مهدی صالحیان یک شهروند تهرانی با ورق زدن دفتر خاطرات ذهنی‌اش از سفر در دوران کودکی‌اش- آن هم برای اولین‌بار- به مشهد مقدس، چنین می‌گوید: «نخستین‌بار که در عمرم می‌خواستیم به شهر مشهد سفر کنیم، آنچنان هیجان‌زده بودم که خوشحالی تمام وجودم را گرفته بود. بابا می‌خواست ماشین بخرد و ما با ماشین تازه خریده شده به مشهد برویم. در دلم هزار مرتبه خدا را شکر می‌کردم که می‌خواستم به پابوس امام رضا(ع) بروم. تمام وسایلمان را جمع کرده و آماده حرکت بودیم تا اینکه صدای تلفن همه را از جا پراند. من تلفن را برداشتم دایی بود با شادی فراوان سلام کردم. دایی با لحنی غمگین گفت: پدرت ماشین نخریده و نمی‌توانید به مشهد بروید. وقتی این را شنیدم خیلی ناراحت شدم و تلفن از دستم افتاد. تا اینکه مادرم به سمت تلفن رفت وقتی با دایی حرف زد، با لبخند تلفن را قطع کرد و بعد گفت: بلند شو، می‌خواهیم حرکت کنیم!»
وی ادامه می‌دهد: «همگی از شادی پر کشیدیم. مادرم گفت: که ماشین آماده است و دایی شوخی کرده است.
اصلاً نفهمیدیم چطوری از جا بلند شدیم، حرکت کردیم و به مشهد رسیدیم؛ با اینکه خسته بودیم اصلاً نمی‌توانستم صبر کنم؛ در حرم خدمت امام(ع) سلام کردم؛ مادرم مرا بغل کرد تا از دور زیارت کنم. جلو رفته و کم‌کم خودم را به ضریح چسباندم. چشمانم مانند ابر بهاری می‌گریست.
از مادرم خواهش کردم تا پول را داخل حرم بیندازد. نذر کردم امام(ع) هر کسی را که بیمار است شفا بدهد. چند روزی در مشهد ماندیم و از جوار حرم امام غریب روزهای خوبی سپری کردیم.
نمازهای جماعت با حضور جمعیت انبوه، غذا دادن به کبوتران حرم، خواندن زیارت‌نامه دسته‌جمعی در کنار خانواده، آب نوشیدن از صحن سقاخانه خاطرات شیرینی است که هیچ‌وقت فراموش نمی‌کنم.»
وی در پایان خاطره‌اش را این‌گونه تمام می‌کند: «روز آخر دوباره برای زیارت امام(ع) رفتیم و بعد از زیارت یک آرزو کردم. آخر اگر برای اولین‌بار به مشهد بروی و یک آرزو کنی به آرزویت می‌رسی. من آرزو کردم یکی از خادمان حرم بشوم تا بتوانم همیشه در کنار امام(ع) و زائران بمانم. حالا پس از سال‌ها در این تابستان، خادم حرم شده‌ام و به آرزوی دلم رسیده‌ام.»
مدیریت هزینه‌ها در سفر
شکی نیست که ما سفر می‌کنیم تا انرژی بیشتری برای ادامه زندگی به دست بیاوریم. پس هر چه بیشتر سفر کنیم، روحیه بهتری هم خواهیم داشت، اما سفر خرج دارد و برای اینکه بتوانیم بیشتر سفر کنیم باید کمتر هزینه کنیم.
رضا نیکان یک راهنمای تور گردشگری به گزارشگر کیهان می‌گوید: «برای داشتن یک سفر ارزان لازم نیست حتماً هزاران کیلومتر از خانه‌تان فاصله بگیرید. رفتن به مکان‌های نزدیکی که تا حالا تجربه نکرده‌اید، می‌تواند برایتان ارزان‌تر تمام شود. برای مثال می‌دانید در اطراف تهران ده‌ها روستای بکر قرار دارد که شما می‌توانید چندساعته به آنها برسید و از لذت یک سفر کوتاه‌مدت و کم‌هزینه برخوردار شوید؟ زدن به دل طبیعت اگر رایگان نباشد، ارزان است. ضمن اینکه انرژی مضاعفی هم به شما خواهد بخشید. خرید بلیت اتوبوس و قطار به‌صورت اینترنتی هم به کاهش هزینه‌هایتان کمک می‌کند، اما درصورتی‌که با خانواده و دوستان خود عازم سفر هستید، استفاده از یک خودروی مشترک مانند وَن عاقلانه‌تر به نظر می‌رسد. مزیت‌های این روش هم کم نیستند؛ از تقسیم شدن و کاهش هزینه‌ها گرفته تا یک سفر خانوادگی و گروهی و صرفه‌جویی در مصرف سوخت.
راه آخر آن هم در مسیرهای دورتر، خرید اینترنتی بلیت هواپیما است. تأکید می‌کنم: خرید اینترنتی! هر چند که نمی‌توانید مانند اتوبوس یا قطار از زیبایی‌های مسیر لذت ببرید و باید بیشتر هزینه کنید، اما اگر خوب به ترفندهای خرید بلیت ارزان هواپیما واقف باشید، پیدا کردن آن کار چندان سختی نیست. بلیت‌های چارتر و لحظه آخری به طور معمول و نه همیشه ارزان‌تر هستند و رزرو بلیت هواپیما در زمان‌های تخفیف هم شکار خوبی است. این نکته را هم باید اضافه کرد که زمان خرید بلیت قطار یا هواپیما تأثیر زیادی روی هزینه‌های شما دارد.»
وی به راه‌های حمل‌ونقل در مقصد اشاره کرده و توصیه دارد: «بدون شک مسئله حمل‌ونقل فقط به وسیله‌ای که با آن عازم سفر می‌شویم، محدود نمی‌شود. به‌هرحال وقتی به مقصد رسیدید هم قرار است، در شهر یا روستا تردد کنید؛ درست است؟ آنهایی که ماشین شخصی خود یا حتی ون را انتخاب کرده‌اند، مشکلی نخواهند داشت.
صادقانه بگوییم که ارزان‌ترین راه رفت‌وآمد در مقصد به‌غیراز پیاده‌روی، پناه‌بردن به وسایل حمل‌ونقل عمومی اعم از اتوبوس و مترو است که حتی در مورد سفرهای داخلی هم صدق می‌کند. اگر میانه خوبی با وسایل نقلیه عمومی ندارید، تاکسی‌های خطی زرد رنگ یا گذری را به شما پیشنهاد می‌کنیم. یادتان باشد که تاکسی‌های زرد رنگ شیک که تقریباً اطراف بیشتر مکان‌های توریستی یا رستوران‌ها انتظار شما را می‌کشند؛ چندان با جیبتان مهربان نیستند!»
این کارشناس سفر صحبت‌هایش را درباره شیوه‌های کاهش هزینه‌ها در سفر این‌گونه تکمیل می‌کند: «در سفر حواستان به خدمات رایگان بعضی مؤسسات تفریحی در روزهای خاصی از ماه یا سال باشد. به طور نمونه ورود به مکان‌هایی همچون موزه یا باغ‌وحش‌ها گاهی به دلایل مختلف و در روزهای خاصی رایگان است. هر چند که در این روزها شاهد جمعیت زیادی خواهید بود و توصیه می‌کنیم که اول یا آخر وقت سری به آنها بزنید.»
وی در پایان برای کاهش هزینه خرید‌ها می‌گوید: «بخش دیگری از هزینه‌های سفر را خریدهای غیرضروری تشکیل می‌دهند. این هزینه‌ها اجتناب‌ناپذیر هستند، اما می‌توان آنها را مدیریت کرد. برای مثال اگر علاقه‌مند به بازارگردی و خرید هستید، پیش‌تر بازارها و مجتمع‌های تجاری ارزان را جست‌وجو کرده و به سراغ آنها بروید. اگر به دنبال خرید سوغات برای خود یا آشنایانتان هستید، لازم نیست تمام شهر را با خود همراه ببرید. چند قلم وسیله زینتی کوچک یا خوراکی مخصوص آن منطقه برای سوغات کفایت می‌کند. یادتان باشد که خرید سوغات از فروشگاه‌های بزرگ و لوکس در مناطق پر رفت‌وآمد برابر است با پرداخت هزینه‌های چندبرابری. از این‌رو بازارهای اصلی و محلی را برای خرید انتخاب کنید. در صورت لزوم با گشت‌وگذار در محله‌های شهر و پرس‌وجو از مردم محلی می‌توانید به منبع تولید سوغات رسیده و آنها را با قیمت بسیار پایین‌تری تهیه کنید. لازم به ذکر است که فرودگاه‌ها هم گزینه چندان خوبی برای تهیه سوغات در یک سفر خارجی به شمار نمی‌آیند.»
روان‌شناسی سفر
منصور عبدی متخصص مشاوره و روان‌شناس بالینی و نگارنده کتاب روان‌شناسی سفر می‌گوید: «اهمیت یادگیری در سفر، در زمان حال زیستن، پرهیز از گذشته‌نگری، سطوح مهارت‌های زندگی و اهمیت آن در روند زندگی و سفر، ویژگی‌های افراد خودآگاه و تمرین کسب خودآگاهی، اثرات همدلی در سفر، عوامل تأثیرگذار بر روابط بین‌فردی در سفر و کارویژه‌های آن، لایه‌های استرس و کاربرد مهارت‌های مقابله با آن، پیشنهاداتی در افزایش مدیریت هیجان در سفر، راهکارهای حل مسائل و اهمیت تصمیم‌گیری درست و منطقی در مسافرت، تفکر نوآور و کاربردهای آن در سفر، کاربرد مهارت نقادانه در سفر، روش‌های سفر آسان، توصیه‌های روان‌شناسی برای هوشیاری هنگام رانندگی، تغذیه در سفر و تیپ‌های شخصیتی مختلف و نحوه ارتباط و معاشرت با آنان از جمله سرفصل‌های این کتاب است.»
وی در ادامه می‌افزاید: «مقوله سفر بخشی از زندگی مردم است و پیشگیری از وقایع رانندگی که سالانه جان هزاران نفر را حین سفر تهدید می‌کند و تلاش برای تقویت آرامش و لذت بیشتر از سفر موضوعی است که باید با ظرافت و حساسیت دنبال شود. سفر تجربه‌ای است که رشد ابعاد مختلف شخصیت را برای افراد به همراه می‌آورد و حس تازگی نو شدن را به انسان می‌دهد. سفر کردن و تفریح سالم انسان را از حالت یکنواختی خارج کرده و موجب می‌شود که مدتی هرچند کوتاه از مشکلات رها شده و ماجراجویی کند. بسیاری از افراد حتی با شنیدن کلمه سفر و مسافرت هیجان‌زده می‌شوند، زیرا سفر بستری است که خالق تجربیات، تفریح، سرگرمی و بهره‌گیری از لذت‌های طبیعی می‌شود و انرژی مثبت روانی و هیجانی را به شخص هدیه می‌دهد. یادگیری در سفر بخش مهمی از آن است. یادگیری تنها آموختن مهارت خاص یا مطالب درسی نیست، بلکه رشد هیجانی، شخصیتی و تعامل اجتماعی جزئی از دنیای هر فرد است که سفر در این امر کمک شایانی می‌کند.»
نگارنده در بخش سطوح مهارت‌های زندگی به مهارت بر مبنای روان‌شناختی و اجتماعی، مهارت مذاکره و ارتباط‌گیری و جرات حل مسائل و مهارت‌های کاربردی در زندگی اشاره می‌کند و تقویت اعتمادبه‌نفس، رشد عواطف انسانی، تقویت روحیه مشارکت‌جویی، کمک به شناسایی و بیان احساسات، اهمیت به تندرستی و سلامت روان، بالا بردن سطح سازگاری با دیگران و بخش‌های مختلف زندگی، بهبود روحیه همزیستی، و کمک به تعادل بخشی رفتار را از موضوعاتی می‌داند که با سفر کردن در نهادینه شدن مهارت‌ها کسب می‌شود.
نکات ایمنی در سفر
یکی از نکات ایمنی در سفر این است که از روی ظاهر افراد به آنها اعتماد نکنید، چرا که ممکن است در ادامه قصد اخاذی یا آسیب رساندن به شما و خانواده شما را داشته باشند.
برخی از افراد در قالب و چهره افراد موجه و مهربان به شما نزدیک می‌شوند، اما قصد اصلی آنها آسیب رساندن و سوءاستفاده از شما است؛ بنابراین درخصوص دوستی و نزدیکی به افراد ناشناخته در طول سفر به‌شدت محتاط باشید.
سفرهای جدید و اکتشافی می‌تواند با آسیب‌های سطحی فیزیکی همراه باشد. شما اصلاً نمی‌توانید پیش‌بینی کنید که در هنگام وقوع حادثه کجا هستید؟ بنابراین حتماً یک جعبه کمک‌های اولیه شامل باند استریل، پدهای الکلی، شست‌وشو دهنده زخم مانند بتادین، چسب‌زخم و قرص مسکن همراه داشته باشید. خیلی مهم است که کسی بداند شما به چه مقصدی سفر می‌کنید؟ چه زمانی قصد عزیمت دارید؟ ممکن است چه مدت‌زمان بمانید؟ به‌طور کلی کسی یا کسانی باید درخصوص سفر شما اطلاعاتی داشته باشند. به‌این‌ترتیب در صورت بروز مشکل افرادی وجود دارند که بدانند کجا باید به دنبال شما بگردند؟
کوله‌گردی نوع جدیدی از سفرهایی است که در چند سال اخیر طرف‌داران زیادی پیدا کرده است و افراد زیادی برای این نوع از سفرها اقدام کرده‌اند، ولی از نکات ایمنی در این مورد اطلاعات کافی را ندارند و بدون هیچ ایده‌ای شروع به سفر می‌کنند؛ درصورتی‌که این نوع از سفرها نیازمند دانستن نکات زیادی است.
دانش قدرت است و کسی نمی‌تواند منکر درست بودن این جمله شود. گرچه قصد شما یک سفر اکتشافی جدید با هدف کسب تجربه‌های تازه است، اما رعایت نکات ایمنی در سفر و داشتن دانش درخصوص جایی که می‌خواهید به آن سفر کنید، حتی می‌تواند جان شما را نجات دهد. این یعنی قبل از بستن کوله‌پشتی خود باید درخصوص آداب و رسوم و خط قرمزهای مقصد خود اطلاعاتی کسب کنید.
یکی از مهم‌ترین نکات ایمنی در سفر داشتن بیمه است. شرکت‌های بسیاری وجود دارند که شما را در حین سفر در برابر آسیب‌های احتمالی بیمه می‌کنند. بهتر است در این خصوص اطلاعات کافی به دست آورید و با مبلغ نه‌چندان زیادی، خودتان را بیمه کرده و با خیال راحت سفر کنید.