خود‌سازی، در سفر به اماکن مذهبی و تاریخی - بخش دوم
امروزه مهم نیست کجا زندگی می‌کنید و در چه وضعیتی هستید؟ آیا از اضطراب‌های روزانه رنج می‌برید یا نه؟ سفر یک تغییر است و راهکاری برای دوری از روزمرگی‌هاست. سفر این امکان را به هر کسی می‌دهد که ذهن خود را تازه کند و در نهایت به چهارچوب زندگی خود باز گردد.
برایتان حتماً جالب خواهد بود مردانی که به سفر نمی‌روند سی درصد افزایش سکته قلبی نسبت به مردانی که سفر رفته‌اند، افزایش یافته است و یا زنانی که برای چندین سال طولانی به سفر نرفته‌اند هشت بار بیشتر از خانم‌هایی که به سفر رفته دچار عارضه قلبی می‌شوند. همه ما می‌دانیم که افزایش استرس و افسردگی بر سلامتی انسان می‌تواند چه تأثیرهای مخربی داشته باشد و به‌راحتی جسم انسان را فرسوده سازد از همین رو سفر رفتن امری بسیار مهم است و یکی از راهکارهای کاهش استرس و افسردگی سفر رفتن است.
جدا از آن مسافرها برای دیدن جاذبه‌های مقصد ساعت‌ها پیاده‌روی کنند و یا حتی طبیعت‌گردها ساعت‌ها فعالیت‌های مختلفی در کنار طبیعت داشته باشند، از همین‌رو داشتن فعالیت فیزیکی بر جسم انسان نشان می‌دهد که باعث افزایش سرتونین در مغز می‌شود از افسردگی جلوگیری می‌کند. افرادی که سفر می‌روند، بیشتر از افراد که پشت میزشان فعالیت می‌کنند شاداب‌تر هستند. تمامی دلایل بالا اهمیت سفر و کاهش عارضه و سکته قلبی را نشان می‌دهد.
خطرات سفر در کنار اعضای خانواده
گیتی حقانی یک دانش‌آموز در مورد خاطرات سفری که به همراه خانواده‌اش داشته است به گزارشگر کیهان می‌گوید: «یادم می‌آید پارسال که می‌خواستیم به کلاردشت برویم، سه روز در راه بودیم. در راه کوه‌ها و درخت‌هایی را می‌دیدم که واقعاً زیبا بودند آن‌قدر که تابه‌حال زیبایی آنها از یادم نرفته است. در این سفر ما با خانواده دایی‌ام که بسیار با هم صمیمی هستیم در راه بودیم.
من در پیچ‌وخم جاده‌های سرسبز شمال، جاده‌هایی که از دل جنگل‌های بزرگ می‌گذشت با شوق‌وذوق نشسته بودم و به زیبایی اطراف نگاه می‌کردم، هیچ هم احساس خستگی نمی‌کردم.
در نزدیکی‌های کلاردشت جایی که جاده از دو سمت به دامنه‌های سبز و پرگل می‌رسید، ایستادیم تا سرمای عصر آن روز تابستانی را با بلال‌های داغ شمالی گرما بخشیم و یادم هست که این بلال‌ها بیشتر از تمام بلال‌هایی که تا آن روز خورده بودم چسبید.»
علیرضا ستوده یک جوان دیگر درباره جذابیت مسافرت خود به آذربایجان غربی می‌گوید: «من عاشق مسافرت هستم، اما نه هر مسافرتی. آدم‌های زیادی کنارم بوده‌اند که فقط به مسافرت علاقه‌مند هستند، ولی جا و مکان آن هیچ فرقی برای آنها ندارد، اما من مسافرت را در نظر خودم رفتن به شهرهای تاریخی و دیدن جاهایی که تاریخ را برایم زنده می‌کنند، ارجحیت می‌دهم، موزه‌هایی که ارزش صدبار رفتن را دارند، موزه‌هایی همچون خانه مشروطه و موزه مردم‌شناسی اولین سفری که پیشنهاد آن را به خانواده‌ام دادم.
اگر جایی را ببینم که به تاریخ وصل است، من حتماً به آن‌جا می‌روم. غرق شدن در کتاب‌های تاریخی حس و حال خوبی به من می‌دهد. خانواده‌ام قبول کردند که به تبریز سفر کنیم و به جاهای گشتنی آن برویم. مقصد اولمان موزه آذربایجان، مقابل مقبره‌الشعرای شهریار بود. وقتی داخل حیاط موزه شدم دوربین عکاسیم را برداشتم و از هر لحظه‌ای که برای من لذت‌بخش بود و حس خوبی به من می‌داد، عکس می‌گرفتم. حیاط موزه پر بود از آلاچیق‌هایی که درونش صنایع دستی می‌فروختند.»
وی در ادامه می‌افزاید: «داخل موزه که رفتم چشمانم درشت‌تر شد از این همه زیبایی. دوست داشتم همه جای موزه را ببینم. چه چیزهایی که در موزه بودند و زیبایی آنها را هر چقدر از زبان آدمی بشنویم، بیشتر راغب به دیدنشان می‌شویم.
زمان زیادی را درون موزه به سر بردیم، وقت رفتن بود، اما دل کندن از موزه برایم سخت بود. کمی اما از خانواده‌ام خواهش کردم تا سفرهای بعدی نیز موزه را در نظر بگیریم.»
این جوان گردشگر در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «بعد از موزه به سمت مقبره‌الشعرا رفتیم و از آرامگاه شهریار دیدن کردیم. صفائی خاص داشت.»
فواید سفر از دیدگاه اسلام
در سفارشی که منسوب به حضرت علی(ع) است، چنین آمده: در جست‌وجوی بزرگی و ارزش‌ها از وطن خود راهی غربت شو و مسافرت کن؛ زیرا در مسافرت پنج فایده وجود دارد: برطرف شدن غم و غصه، به‌دست آوردن بودجه زندگی، کسب دانش، اطلاع از آداب [و رسوم دیگران] و مصاحبت با افراد بزرگوار. (مستدرک‌الوسائل، ج 8، ص 115)
حجت‌الاسلام حسن محسنی یک کارشناس مذهبی و فرهنگی می‌گوید: «سفر به انسان می‌آموزد که چگونه با مشکلات رودررو شود و چگونه از عهده آنها برآید، هر مسافری در طی مسیر با مرارت‌هایی روبه‌رو می‌شود که باید از عهده رفع‌ورجوع آنها بر بیاید. این درگیری موقت با مشکلات، تمرین مناسبی برای حضور فعالانه در همه عرصه‌های زندگی است.
دانشمندانی كه اهل مسافرت بوده‌اند، سرآمد عالمان هر علم هستند مثل شیخ بهائی، سعدی، شیخ کلینی و... که با مسافرت‌های خود خدمات فراوانی به علم و دین کردند.
مبدأ تاریخ اسلام سفر تاریخی پیامبر (ص) از مكّه به مدینه است که سبب گسترش و خروج اسلام از غربت و جهانی شدن آن شد.
نهضت حضرت موسی(ع) با چند سفر درآمیخته است؛ سفر به مصر، سفر به طور و...
سفر خضر و موسی (علیهماالسلام) از میراث‌های گران‌بهای فرهنگ بشری است.»
کسی که اقدام به سفر می‌کند انگیزه خاص خود را دارد از جمله: قرآن درباره سیاحت می‌فرماید: مردان خدا آنهایى هستند كه: «اهل توبه، عبادت، ستایش و سیاحت هستند.» (توبه/ 112)
وی در ادامه به فایده دیگری از سفر با عنوان رشد عقلانی پرداخته و می‌افزاید: «در جست‌وجوی بزرگی و ارزش‌ها از وطن خود راهی غربت شو و مسافرت کن؛ زیرا در مسافرت پنج فایده وجود دارد: برطرف شدن غم و غصه، به‌دست آوردن بودجه زندگی، کسب دانش، اطلاع از آداب و رسوم دیگران و مصاحبت با افراد بزرگوار.
از فواید غیرقابل انکار سفر، رشد و بالندگی عقل انسان است. مسافر در طول سفر با شگفتی‌های طبیعت، اندیشه‌های گوناگون و برجستگی‌ها و کاستی‌های ملت‌های مختلف آشنا می‌شود.
این آشنایی، بیش از مطالعه و از نظر گذراندن اوراق کتاب‌های قطور، انسان را در رشد و بلوغ فکری کمک می‌رساند.
پیامبر اعظم (ص) به زیبایی تمام این رهاورد مهم سفر را بازگفته‌اند: «سفر کنید همانا اگر در سفر مالی به چنگ نیاورید، به حتم اندیشه شما فزونی خواهد گرفت.» (مکارم‌الاخلاق، ص240)»
آداب قبل از سفر
با توجه به اهمیت مسافرت در اسلام به بعضی از آداب سفر- که برگرفته از سخنان گهربار ائمه اسلامی علیهم‌السلام است - اشاره می‌کنیم:
مطّلع ساختن برادران دینی از قصد مسافرت: رسول خدا (ص) می‌فرمایند: «شایسته است که مسلمان وقتی قصد سفر کرد برادرانش را باخبر کند.»
(کافی، ج2، ص174)
امام صادق(ع) وقتی اراده سفر می‌کردند می‌فرمودند: «خداوندا راه را بر ما بگشا و آسانی سفر را بر ما زیبا گردان و سلامت و عافیت ما را بزرگ دار.»
(الوافی، ج12، ص366)
امام رضا(ع) می‌فرمایند: «هرگاه برای سفر یا غیر آن از منزل بیرون می‌روی، بگو: به نام خدا، ایمان آوردم به خدا، توکل کردم به خدا، هر آنچه خدا بخواهد، همان می‌شود؛ هیچ دگرگونی و هیچ قوّتی نیست، مگر اینکه از ناحیه خداوند است.» (محاسن، ج2، ص350)
علی‌رغم همه سفارش‌هایی که اسلام درباره سفر و آداب آن نموده، انسان را از سفری که به دین و نمازش لطمه وارد می‌کند، به‌شدت نهی کرده است؛ امام علی(ع) دراین‌رابطه می‌فرمایند: «انسان نباید به سفری رود که می‌ترسد در آن به دین و نمازش لطمه‌ای وارد آید.» (تحف‌العقول، ص120)
برنامه‌ریزی برای سفر
اولین قدم برای چینش برنامه برای سفر انتخاب یک مقصد عالی است. این قدم می‌تواند بسیاری از قدم‌های بعدی شما را مشخص کند. برای تعیین مقصد باید به چند نکته توجه داشته باشید:
اول از همه فکر کنید دلتان می‌خواهد کجا بروید؟ هر چند عوامل بسیاری در انتخاب مقصد دخیل هستند، اما یک سفر زمانی لذت‌بخش خواهد بود که مقصد آن را دوست داشته باشید.
دومین نکته برای تعیین مقصد در برنامه‌ریزی سفر، توجه به میزان بودجه‌ای است که در اختیار دارید. بدون شک هزینه یک سفر خارجی با هزینه سفر به یکی از شهرهای داخل ایران بسیار متفاوت است.
زمان را در نظر بگیرید. اینکه چقدر زمان در اختیار دارید می‌تواند یکی از عوامل مهم در انتخاب مقصد باشد.
سعید ترکمن‌زاده یک کارشناس سفر و راهنمای گردشگری ضمن بیان توصیه‌های بالا در ادامه می‌گوید: «حال باید وسیله نقلیه سفر را مشخص کنید. این یکی از مهم‌ترین مواردی است که در برنامه‌ریزی سفر باید در نظر گرفته شود. بسته به میزان وقت و هزینه خود بهترین روش را انتخاب کرده و همه چیز را برای آن مهیا کنید. اگر لازم است بلیت اتوبوس یا هواپیما را رزرو کنید و یا شاید باید اتومبیل خود را برای چکاپ فنی نزد مکانیک ببرید.
پیدا کردن محل اقامت را نیز حتماً در برنامه‌ریزی مسافرت لحاظ کنید. بهتر است از سایت‌هایی استفاده کنید که به صورت آنلاین این امکان را برای شما فراهم کرده‌اند. به کمک طرح‌های حراجی اجاره ویلا در این سایتها نیز می‌تواند مقرون به صرفه باشد.»
وی برای تکمیل توصیه‌هایش در ادامه متذکر می‌شود: «اگر دوست دارید از تمام لحظات سفرتان استفاده کنید، حتماً حین چیدن برنامه مسافرت، مکان‌های گردشگری مورد علاقه خود را پیدا کرده و تعیین کنید. کافی است یک جست‌وجوی ساده در اینترنت انجام دهید تا با تمام جاذبه‌های گردشگری در حوالی مقصد موردنظر خود آشنا شوید.
آخرین قدم در برنامه‌ریزی سفر، تهیه توشه راه و بستن چمدان است. پیشنهاد می‌کنیم لیستی از وسایلی که باید با خود ببرید تهیه کنید تا چیزی از قلم نیفتد. حتماً از آب‌وهوای مقصد مطلع شوید و لباس مناسب بردارید. وسایل بهداشتی، آذوقه و ... را فراموش نکنید. به یاد داشته باشید هر چقدر سبک‌تر سفر کنید، آسوده‌تر خواهید بود.»