ادعای مقام اروپایی درباره تداوم تحریم‌های موشکی ایران
یک مقام اروپایی در راستای تحلیل‌هایی که نشان می‌دهند غربی‌ها در جست‌وجوی راه‌هایی برای فرار از فعالسازی «مکانیسم ماشه» هستند مدعی شد که اتحادیه اروپا تحریم‌های موشکی علیه ایران را علی‌رغم انقضای آن در ماه اکتبر حفظ خواهد کرد.
یک مقام اروپایی در گفت‌وگو با رویترز بار دیگر مدعی شده اتحادیه اروپا احتمالاً مشکلی برای قانع کردن کشورهای عضو جهت حفظ تحریم‌های موشکی علیه ایران، علی‌رغم منقضی شدن این تحریم‌ها در ماه اکتبر نخواهد داشت.
مطابق مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که حدود ۸ سال پیش برای تأیید برجام صادر شد محدودیت‌های اعمال‌شده این سازمان درخصوص فعالیت‌های مربوط به موشک‌های بالستیک ایران اکتبر ۲۰۲۳ منقضی خواهند شد.
با وجود این، یک مقام اروپایی که اشاره‌ای به نام او نشده روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با رویترز مدعی شد کشورهای اروپایی قصد دارند تحریم‌های خود علیه برنامه موشکی ایران را پس از انقضای این تحریم‌ها نیز ادامه دهند.
در صورت صحت خبر رویترز، رفتار کشورهای اروپایی به معنای آن خواهد بود که این کشورها قصد فعال کردن ساز و کار موسوم به «اسنپ‌بک» (بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل که به «مکانیسم ماشه» مشهور شده) را ندارند و تنها به دنبال حفظ تحریم‌های شخصی خود علیه برنامه موشکی ایران هستند.
منظور از مکانیسم اسنپ‌بک (ماشه) همان «سازوکار حل اختلافات» در بندهای ۳۶ و ۳۷ در توافق هسته‌ای برجام است که در آنها مسائل مربوط به حل و فصل اختلاف میان طرف‌های برجام، در صورت بروز مناقشه مفصلاً شرح داده شده‌اند.
این دو بند از آنجا که رجوع به آنها می‌تواند به بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران منجر شود به «مکانیسم ماشه» معروف شده‌اند. هر یک از طرف‌های گروه ۱+۴ در صورت متهم کردن ایران به نقض مفاد آن، می‌توانند از آن برای برگرداندن قطعنامه‌های تحریمی بین‌المللی استفاده کنند.
خبرگزاری رویترز حدود سه هفته پیش هم در گزارشی مفصل، ضمن طرح این ادعا که کشورهای غربی قصد حفظ این تحریم‌ها را علیه ایران دارند تأیید کرده بود که هدف از این اقدام، امتناع کشورهای غربی از کلید زدن مکانیسم ماشه علیه ایران است.
رویترز در آن گزارش به نقل از سه منبع گزارش داده بود که کشورهای اروپایی قصد حرکت در این مسیر را ندارند. منابع مورد استناد رویترز در توجیه امتناع اروپا از فعالسازی مکانیسم ماشه مدعی شده بودند که انجام چنین اقدامی به معنای تضعیف تهدید مطرح‌شده در نامه وزیران خارجه سه کشور اروپایی به ایران در سال گذشته خواهد بود که در آن تصریح شده بود کشورهای اروپایی در صورت غنیسازی در سطح تسلیحاتی توسط ایران این مکانیسم را کلید خواهند زد.
نقض عهد غربی‌ها در قطعنامه ۲۲۳۱
با این حال، از منظر ایران هرگونه اقدام از سوی کشورهای اروپایی درخصوص حفظ تحریم‌های موشکی (حتی بدون کلید زدن مکانیسم ماشه) نقض قطعنامه ۲۲۳۱ تلقی خواهد شد و معنای تداوم سیاست کشورهای غربی در حفظ فشار بر ایران از طریق برجام را خواهد داشت.
هدف از این سیاست که از ابتدای اجرائی شدن برجام توسط کشورهای غربی پیگیری شده جلوگیری از نابودی توافق از یک سو و در عین حال مسدود کردن مسیرهای برخورداری تهران از مزایای آن، از سوی دیگر بوده است.
خبرگزاری رویترز در خبر جدید خود که امروز منتشر شده نیز تصریح کرده که هدف کشورهای غربی اعمال فشار بر ایران در حین جلوگیری از فروپاشی توافق برجام است.
فعالیت‌های موشکی ایران تا قبل از این هم تناقضی با مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ نداشته‌اند زیرا در این قطعنامه با ادبیاتی غیرالزام‌آور از ایران «خواسته شده» از کار بر روی موشک‌هایی که «برای داشتن قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای» طراحی شده‌اند، خودداری کند.
جمهوری اسلامی ایران همواره تأکید کرده هیچ‌یک از موشک‌های این کشور برای داشتن قابلیت حمل کلاهک طراحی نشده و بنابراین فعالیت‌های موشکی این کشور ممنوعیتی از نظر قطعنامه ۲۲۳۱ ندارد. با وجود این، همین محدودیت‌های توصیه‌ای علیه برنامه موشکی ایران هم طبق مفاد قطعنامه بایستی از اکتبر ۲۰۲۳ به طور کامل لغو شود.
با وجود این کشورهای غربی که از نخستین روزهای اجرایی شدن برجام به دنبال شانه خالی کردن از تعهداتشان بودند این بار هم به دنبال متوسل شدن به بهانه‌های جدید برای خلف وعده هستند.
یک دیپلمات اروپایی سه هفته پیش مدعی شده بود: «برداشتن تحریم‌ها بر مبنای این اصل بود که به قطعنامه ۲۲۳۱ احترام گذاشته شود. این اتفاق رخ نداده بنابراین، با ایرانی‌ها این رایزنی را انجام داده‌ایم تا روشن کنیم که تحریم‌ها را برنخواهیم داشت.»
ادعای اروپا درباره «پنجره فرصت جدید»
رویترز در خبر جدید خود به نقل از مقام اروپایی مدعی شده که یک «پنجره فرصت کوچک» برای از سرگیری رایزنی‌ها با ایران بر سر بازگشت به برجام وجود خواهد داشت.
این مقام اروپایی گفت: «ممکن است قبل از پایان سال جاری (میلادی) پنجره فرصت کوچکی برای ازسرگیری رایزنی‌ها با آنها درخصوص بازگشت به برجام یا دست‌کم توافقی برای کاهش تنش داشته باشیم.»
شواهد نشان می‌دهند حفظ فشار بر ایران علی‌رغم توافق از ابتدا سیاستی بوده که اروپا همسو با آمریکا در دستور کار داشته است. آمریکا و تروئیکای اروپایی بعد از اجرایی شدن برجام با به‌کارگیری اقداماتی نظیر لفاظی‌های رسمی، هجمه‌های رسانه‌ای، گره زدن انتفاع برجامی به انجام اقدامات فرابرجامی از سوی ایران، وضع قانون برای جلوگیری از سفر تجار به ایران، حفظ سیاست ابهام درباره ماندگاری برجام و غیره سعی داشتند مانع انتفاع اقتصادی ایران از توافق شوند.
نقض عهد کشورهای اروپایی در قبال برجام به ویژه بعد از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ شکل عیان‌تری به خود گرفت. در آن زمان کشورهای اروپایی به هیچ یک از وعده‌های خود برای برخورداری ایران از مزایای اقتصادی این توافق عمل نکردند. جمهوری اسلامی ایران تا یک سال بعد از خروج آمریکا از برجام به تمامی تعهداتش عمل کرد، اما بعد از آن اعلام کرد به موجب مفاد مندرج در برجام تعهداتش ذیل این توافق را کاهش خواهد داد.
ایران بعد از برداشتن ۵ گام برای کاهش تعهدات، سرانجام ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۸ اعلام کرد دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنیسازی، درصد غنیسازی، میزان مواد غنی شده، و تحقیق و توسعه) مواجه نیست.
ادعاهای پهپادی برای گریز از تعهدات
در ماه‌های گذشته، آمریکا و کشورهای غربی با نزدیک شدن به موعد اکتبر ۲۰۲۳ برای رفع محدودیت‌های موشکی علیه ایران به زمینه‌چینی برای فرار از تعهدات خود روی آورده‌اند.
در همین راستا، اوکراین و کشورهای غربی در ماه‌های گذشته بارها ادعای انتقال پهپادهای ایران به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین را مطرح کردند. کشورهای غربی همچنین ادعا کرده‌اند که ایران ممکن است اقدام به ارسال موشک‌های بالستیک به روسیه بکند. ادعایی که از سوی مقامات ایرانی بارها تکذیب شده است.
با این حال، اکنون در پرتو اظهارنظرهای جدید مقام‌های اروپایی به نظر می‌رسد هدف از این زمینه‌چینی‌ها و دامن زدن به آن در رسانه‌های غربی استفاده از آن در بزنگاه اکتبر ۲۰۲۳ بوده است.