توافق کشـورهای مستقل علیه تحریم‌های آمریکا
سفر رئیس‌جمهور به آمریکای لاتین در چارچوب اولویت بخشیدن به تقویت روابط با کشورهای دوست و همسو تفسیر می‌شود و همزمان با این مهم، قابلیت کشورمان برای حفظ پیوندهای راهبردی در عرصه جهانی را نشان می‌دهد. تعمیق این روابط می‌تواند شکست هژمونی آمریکا را سرعت بخشیده و نظم نوین جهانی را با کنش قدرت‌های نوظهوری همچون ایران تثبیت نماید.
این سفر مهم و استراتژیک، حدود یک هفته پس از دیدار مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه با ایوان خیل، وزیر امور خارجه ونزوئلا در کاراکاس صورت گرفت. رئیس دستگاه دیپلماسی ونزوئلا در خصوص دیدار خود با معاون وزارت خارجه کشورمان گفته بود: «ما بر اتحاد راهبردی ملت‌هایمان، تاکید و پیوندهای برادری را برای جهان چندقطبی تایید کردیم.»
تعمیق روابط دیرینه
با کشورهای مستقل آمریکای جنوبی
با گذشت بیش از ۷۰ سال از آغاز روابط ایران و کشورهای آمریکای لاتین در فاصله نزدیک به ۱۲ هزار کیلومتری با یکدیگر و با وجود طی دوران پر افت و خیز مناسبات، آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی راهی آمریکای لاتین و ونزوئلا شد تا نه تنها بازدید سال گذشته همتای ونزوئلایی خود را پس دهد، بلکه اقدام عملی دیگری در جهت سیاست تقویت روابط با کشورهای همسو و دوست، در کارنامه دولت سیزدهم به ثبت برساند.
تارنمای یک شبکه تلویزیونی دولتی ونزوئلا با اشاره به اهمیت سفر آیت الله رئیسی به این کشور می‌نویسد: «روابط تهران و کاراکاس از نهم اوت ۱۹۵۰ (۱۸ مرداد ۱۳۲۹) آغاز شده و با فرا رسیدن انقلاب بولیواری، همکاری و همگرایی دوجانبه تقویت شده است. ونزوئلا و ایران در جریان سفر نیکلاس مادورو رئیس‌جمهوری ونزوئلا به ایران، توافقنامه همکاری ۲۰ ساله امضا کردند و به رغم تحریم‌های اعمال شده توسط ایالات متحده و متحدانش علیه هر دو کشور، تهران و کاراکاس تلاش‌های خود را برای توسعه متقابل با یکدیگر تجمیع کردند.»
دولت سیزدهم در ادامه سیاست همکاری با کشورهای مستقل، همکاری‌های اقتصادی و بازرگانی با کشورهای آمریکای لاتین را در اولویت قرار داده است. از جمله می‌توان به مهمترین این همکاری‌ها همچون راه‌اندازی مسیر مستقیم کشتیرانی و تحویل نخستین محموله از خودروهای ایرانی به ونزوئلا اشاره کرد.
حسین قریبی، سفیر کشورمان در برزیل در این باره می‌گوید: «در حوزه صادرات به برزیل، در حال حاضر می‌توان از ظرفیت خط ایران به ونزوئلا به‌خصوص در مناطق شمالی برزیل استفاده کرد.»
افزایش سطح روابط فرهنگی با آمریکای لاتین
توسعه ارتباطات فرهنگی میان دو کشور ایران و ونزوئلا نیز به عنوان یکی از شروط تقویت و تداوم روابط اقتصادی دو کشور خواهد بود که به ویژه در یک سال اخیر شاهد بودیم و ضرورت تکرار این رویه در قبال سایر کشورها احساس می‌شود. رونمایی از تقریظ رهبر معظم انقلاب بر کتاب سلول شماره ۱۴ در نمایشگاه فرهنگ و دوستی ایران- ونزوئلا، رونمایی از کتاب کودتا از درون، تالیف ارنستو ویِگاس وزیر فرهنگ ونزوئلا در نمایشگاه کتاب تهران از جمله برجسته‌ترین این اقدامات است. ایرنا در این باره می‌نویسد: تبادل‌های دیپلماتیک مقام‌های ونزوئلایی و ایرانی در یک سال گذشته به اندازه‌ای فشرده بوده است که پیش از سفر رئیس‌جمهوری کشورمان به این منطقه، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه و علی باقری معاون سیاسی وزارت امور خارجه نیز در سفرهای جداگانه به آمریکای لاتین سفر کردند. امیرعبداللهیان در سفر به نیکاراگوئه و در دیدار با دنیس مونکادا، وزیر امور خارجه این کشور تاکید می‌کند: «در چارچوب دکترین سیاست خارجی ایران، نگاه به آمریکای لاتین، مورد توجه جدی ما است.»
فراتر از تقویت روابط دوجانبه میان ایران و پایتخت‌های این سه کشور آمریکای لاتین و کارائیب، سفر آیت‌الله رئیسی به این منطقه که پس از بازدید مادورو از عربستان و عادی‌سازی روابط میان تهران- ریاض انجام می‌شود، پیام مهمی را به جهان غرب مخابره می‌کند. توانایی و ظرفیت بالای ایران برای ایجاد پیوندهای راهبردی و حفظ اتحادهای استراتژیک، سیگنالی قوی در عرصه بین‌المللی در نظر گرفته می‌شود.
روزنامه واشنگتن پست با استناد به یک سند محرمانه اطلاعاتی می‌نویسد: «بن سلمان ولیعهد سعودی، به قطع روابط با آمریکا و گرفتن انتقام اقتصادی از این کشور تهدید کرده است.»
کارشناسان معتقدند؛ این ادعای روزنامه آمریکایی در شرایطی مطرح شده که آنتونی بلینکن در سفر اخیر به عربستان با تاکید بر روابط مستحکم میان دو کشور تاکیدکرده؛ هرگز خاورمیانه را ترک نخواهیم کرد. با این حال ریاض در ماه‌های اخیر روابط خود با کشورهای هدف توطئه‌های واشنگتن و متحدانش را احیا و تقویت کرده است.
عاملی که بر اهمیت سفر رئیس جمهور به سه کشور آمریکای جنوبی می‌افزاید این است که ایران در مسیر عضویت در سازمان همکاری شانگهای قرار دارد و برای پیوستن به بریکس (بلوک اقتصادهای نوظهور جهان) اعلام آمادگی کرده است.
به گفته کارشناسان؛ اتحاد ایران با این سه کشور آمریکای لاتین و تکیه بر اقداماتی که به آنها امکان دهد تا مکانیسم‌های مالی خود، ساز و کارهای همکاری مبتنی بر همبستگی و احترام، ذیل چتر قانون و در راستای خیر عمومی را گسترش دهند، برای همه طرف‌ها سودآور خواهد بود.
توافق علیه ظلم یکجانبه تحریم
علاوه بر اشتیاق ایران برای توسعه روابط خود با همه کشورهای مستقل همچون کشورهای آمریکای جنوبی، کشورهای کوبا، ونزوئلا و نیکاراگوئه نیز به دنبال ارتقای همکاری با ایران در حوزه های مختلف بوده و هستند. سفر آمریکای لاتین رئیس‌جمهور کشورمان، در شرایط افول هژمونی آمریکا و ناتوانی آن در برهم زدن این همکاری‌ها صورت گرفت که اهمیت این سفر را دوچندان کرده است.
باسم تاخلدین، یک تحلیلگر بین‌المللی در این باره به خبرگزاری اسپوتنیک می‌گوید: «دولت‌های کوبا، ونزوئلا و نیکاراگوئه، در جریان سفر رئیس‌جمهور ایران به آمریکای لاتین، به دنبال مقابله با تحریم‌های غیر قانونی آمریکا هستند.» او تصریح می‌کند: «در حوزه نفت و انرژی به لطف همکاری ایران با ونزوئلا، این صنعت در این کشور رشد کرده است. در حوزه دفاعی، ایران دانش عمیقی دارد. در این زمینه نیز به طور مشابه همکاری‌های خوبی میان دو کشور تعریف شده است.»
تاخلدین تاکید می‌کند: «ایالات متحده آمریکا به دلیل خروج این کشورها از هژمونی مورد نظر خود، آنها را تحریم کرده و این کشورها به دنبال روابط متقابل با یکدیگر برای مقابله با این تحریم غیرقانونی هستند.» او می‌افزاید: «روز به روز، شمار کشورهایی که قربانی تحریم‌های آمریکا می‌شوند، افزایش می‌یابد؛ کشورهایی که بیشتر و بیشتر، به دنبال ایجاد ارتباط با یکدیگر برای مقابله با این فشارهای امپریالیستی هستند نیز افزایش می‌یابند. ایران در مقابله با تحریم‌های آمریکا موفق بوده و سیاست خارجی کاملاً مثمر ثمری داشته است. آمریکا از سیاست دفاعی ایران ترسیده است. این سیاست و این رابطه (میان کوبا، ونزوئلا، نیکاراگوئه و ایران) بسیار فراتر از آن چیزی است که آمریکا انتظار داشت.
تاخلدین اظهار می‌دارد: «این سفر در شرایط افول سریع هژمونی ایالات متحده در مواجهه با شکست در فاجعه جنگی که سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در اوکراین متحمل شده است، صورت گرفت. در حال حاضر یک دنیای چندقطبی وجود دارد که هر روز بیشتر نمایان شده و حتی پذیرفته می‌شود. یک ژنرال آمریکایی به تازگی در یکی از سخنرانی‌های خود واقعیت را پذیرفت و گفت که دنیای چند قطبی وجود دارد.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی با تاکید بر اینکه سفر رئیس جمهوری ایران باعث ناراحتی آمریکا شده، می‌گوید: «واشنگتن اقدام بیشتری برای انجام ندارد. ایالات متحده، مانند همیشه، متکبر است و هر کاری از دستش بر می‌آمد، پیشتر انجام داده و کودتاهایی علیه ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا انجام داد و هیچ تفاوتی ایجاد نشد. آمریکا همیشه آمریکای لاتین را به عنوان حیاط خلوت خود دیده است. او از حضور رئیس جمهور ایران که برای رسیدگی به موضوع بسیار حساسی به کشورهای آمریکای لاتین آمد، بسیار خشمگین شد، اما او پیشتر هر کاری می‌توانسته را انجام داده و شکست خورده است.»
توسعه گفتمان مقاومت در سراسر دنیا
وحید جلال‌زاده، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در خصوص اهمیت سفر رئیس جمهور به آمریکای لاتین می‌گوید: «کشورهای کوبا، نیکاراگوئه و ونزوئلا در حیاط خلوت آمریکا قرار دارند و سال‌ها در برابر سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه آمریکا ایستادگی کردند.»
نماینده مردم ارومیه در مجلس ادامه می‌دهد: «کوبا جزو اولین کشورهایی بود که جمهوری اسلامی را به رسمیت شناخت، همزمان با ایران در نیکاراگوئه علیه آمریکا انقلاب شد، ونزوئلا نیز بعد از دوره چاوز رابطه سازنده‌ای با جمهوری اسلامی داشت. با توجه به توانمندی‌های اقتصادی جمهوری اسلامی، همیشه تراز تجاری و اقتصادی ایران با این کشوها به نفع جمهوری اسلامی بوده است. ایران با این کشورها بیشترین روابط اقتصادی را داشته که منافع جمهوری اسلامی را تأمین کرده است.»
جلال‌زاده اظهار می‌دارد: «در سال‌های گذشته در عرصه صادرات خدمات فنی و مهندسی به کشورهای کوبا، نیکاراگوئه و ونزوئلا اقدامات مهمی انجام شد. مونتاژ تراکتور، احداث کارخانه سیمان، تعمیر و احداث پالایشگاه‌ها و ساخت مسکن در ونزوئلا، خدمات فنی و مهندسی مهمی بوده که برای ایران درآمدهای ارزی خوبی به همراه داشته است. دوره جدیدی از روابط بین ایران و کشورهای آمریکا لاتین آغاز شده است. متأسفانه وزارت خارجه و دستگاه دیپلماسی در دولت قبل بر توسعه روابط با غرب تمرکز داشتند و برخی از دوستان خوب جمهوری اسلامی در آمریکای لاتین، آسیای دور و کشورهای همسایه به فراموشی سپرده شدند.»
او با اشاره به اینکه با اجرای دیپلماسی انرژی توافقات خوبی را با ونزوئلا به دست آوردیم، تاکید می‌کند: «تأمین نیازهای فناوری و فنی و مهندسی پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌های ونزوئلا فرصت اقتصادی خوبی برای ایران است، شرکت‌های ایرانی می‌توانند به صورت فعال در این حوزه ورود کند. متأسفانه نگاهی در میان نخبگان ایرانی وجود دارد که روابط خارجی در اروپا و غرب خلاصه می‌شود در حالی که جهان بسیار گسترده است و کشورها زیادی در دنیا وجود دارند که علاقه‌مند به گسترش روابط خود با جمهوری اسلامی هستند. در سال‌های اخیر حجم روابط خارجی ایران با کشورهای آفریقایی کمتر از ۶۰۰ میلیون دلار بوده در حالی که ترکیه بیش از ۱۷ میلیارد دلار با آفریقا روابط اقتصادی داشت، با تلاش‌هایی که در دولت سیزدهم صورت گرفت این رقم به دو برابر افزایش یافته است. همچنین روابط اقتصادی ایران و ونزوئلا در سال گذشته حدود ۵ برابر افزایش یافت.»
رهبر معظم انقلاب یکی از مؤلفه‌های نظم نوین جهانی را گسترش گفتمان مقاومت در دنیا برمی‌شمارند. به گفته جلال‌زاده؛ افزایش جبهه مقاومت در دنیا به حضور کشورهای مستقل از جمله کشورهای آمریکای لاتین در جبهه مقاومت وابسته است. کشورهای آمریکای لاتین سال‌هاست در برابر آمریکا ایستادگی کرده‌اند. کشورهایی مثل کوبا و ونزوئلا و نیکاراگوئه در سازمان‌های بین المللی از ایران دفاع می‌کنند و در مقابل قطعنامه‌هایی که علیه ایران تصویب می‌شود ایستادگی کرده و غالباً رأی منفی می‌دهند.»