به گزارش فارس، بازگشت پول نفت در شرایط تحریم و نحوه انجام آن، همواره یکی از سؤالاتی است که در اذهان عمومی وجود دارد. در این بین انتشار برخی اخبار مثل تهاتر نفت ایران با اجناس سایر کشورها، این ذهنیت را ایجاد کرده که ایران در شرایط تحریم قادر به بازگشت و استفاده صحیح از منابع ارزی خود نیست.
روز جمعه خبرگزاری رویترز خبر داد که سریلانکا قرار است ماه آینده مبادله چای به ایران را به جای 250 میلیون دلار بدهی نفتی مربوط به سال 2012 آغاز کند. این مبادله در سال 2021 مورد توافق قرار گرفت اما اقتصاد سریلانکا در سال گذشته پس از کمبود بی‌سابقه دلار، در بدترین بحران مالی هفت دهه گذشته خود فرو رفت و این مبادله به تعویق افتاد.
چای سیلان در سطح جهان محبوب‌ترین محصول کشور سریلانکا است. ایران یکی از خریداران اصلی چای سریلانکا بوده اما صادرات به طور پیوسته از 128 میلیون دلار در سال 2018 به 70 میلیون دلار در سال گذشته کاهش یافته است.
سهم قابل توجهی از چای سریلانکا در حال حاضر از طریق امارات متحده عربی به ایران ارسال می‌شود. به طوری که امارات واردات چای خود از سریلانکا را در سال گذشته بیش از دو برابر کرده و از 48 میلیون دلار در پنج سال قبل به 118 میلیون دلار رسانده است.
طبق آمار گمرک، در سال 1400 چهار کشور صادرکننده چای به ایران به ترتیب هند با 168 میلیون دلار، سریلانکا با 107 میلیون دلار، امارات با 71 میلیون دلار و ترکیه با 24 میلیون دلار بوده‌اند. یعنی ایران به صورت معمول سالانه 107 میلیون دلار چای از سریلانکا تهیه و چه بهتر که به جای اختصاص ارز جدید، از منابع بلوکه شده خود این چای به کشور وارد شود.
علیرضا پیمان‌پاک رئیس ‌سازمان توسعه تجارت هم در توضیح توافق انجام شده در توئیتر خود نوشت: «آزاد‌سازی مطالبات ایران که قریب به 10 سال در کشوری دیگر بلوکه شده بود، با تهاتر متفاوت است. دریافت مطالبات کشور بدون یک دلار ریزش به همراه سود دیرکرد، آن هم در قالب کالایی که بانک مرکزی سالانه بالغ بر 350 میلیون دلار برای تامین آن می‌پردازد، تنها کاسبان تحریم و صرافان آشنا را مکدر می‌کند.»
شاید در نگاه اول این‌گونه به نظر برسد که ایران در شرایط تحریم، راهی به جز تهاتر پول نفت با کالا ندارد و ماجرای واردات چای سریلانکا نیز یک نمونه آن باشد، اما واقعیت چیز دیگری است.
در واقع پول‌های بلوکه شده ایران و در این مورد خاص، پول بلوکه شده در سریلانکا مربوط به فروش نفت در شرایط تحریم نیست، بلکه مربوط به قبل از آن است.
به بیان ساده، پول‌های بلوکه شده نفت ایران مربوط به «قبل از تحریم‌های سال 91» و بازه زمانی کوتاه «انعقاد برجام تا خروج آمریکا از برجام» است.
در این دو بازه ایران از حساب‌های رسمی خود برای بازگشت پول نفت به کشور استفاده می‌کرد که به دلیل اعمال تحریم‌ها این منابع ارزی در حساب‌های رسمی ایران بلوکه شدند. به دلیل نظارت مستقیم آمریکا بر این منابع ارزی، اساسا ایران و کشور طرف معامله اختیار چندانی در انتقال این منابع به صورت ارزی ندارند.