گالیا توانگر

-گروهی از دانش آموزان که تازه تعطیل شده‌اند دسته‌دسته شده و هر کدام در خم یکی از کوچه‌های محله به سوی خانه رهسپارند. اگر رد صحبت‌ها و گفت‌وگوهایشان را بگیری از پیام‌ها و یا به اصطلاح خودشان کَل کَل‌هایی می‌گویند که در وایبر با هم داشته‌اند.
-تانگو، لاین، واتس‌آپ، اینستاگرام و... کلماتی هستند که فراوان در مکالمه شان رد و بدل می‌شود. یکی از آنها در حالی از جمع همکلاسی‌ها و دوستانش جدا می‌شود که بلند می‌گوید: «امشب تو وایبر منتظرتونم بچه‌ها!»
-به تازگی عضو شبکه‌های اجتماعی فضای مجازی گوشی تلفن همراه شده‌ام. همین که عضو می‌شوم و کلید جست‌وجوگر را می‌زنم  تعدادی عکس‌ بالا می‌آیند که انگاری یکی دو نفرشان خیلی آشنا به نظر می‌رسند. «خدای من... همکلاسی‌های دوران دبستانم!» بعد از بیست سال بی‌خبری حالا هم عکس‌شان را دارم و هم طی یک چت به راحتی آب خوردن از احوالشان باخبر شده و به یکباره همان احساسات سال‌های دور و صمیمیت‌ها زنده می‌شوند.
-آن‌قدر جذب جواب دادن به پیغام‌ها در وایبرم می‌شوم که شام روی اجاق گاز ته می‌گیرد. باید امشب حاضری بخوریم!
-با وایبرم از خواب بیدار وتا پاسی از شب با پیغام گذاشتن در وایبر و واتس آپ و تانگو ولاین و...به خواب می‌روم. صبح‌ها سردرد عجیبی دارم و به زور بیدار می‌شوم. همیشه خسته‌ام.
-دختر خاله ام امروز زنگ زد و جویای جواب سوالی شد که دیشب از من پرسیده بود. بعد هم به من تشر زد که چرا توی وایبر یا واتس‌آپ همان موقع جوابش را نداده‌ام. به او می‌گویم: برنامه‌های گوشی‌ام چند روزه به هم ریخته و نمی‌توانم این نرم افزارها را دوباره نصب کنم. به من می‌گوید:از قافله عقبی!!!
آنچه خواندید پاره‌ای از نظرات کاربران مختلف در باب کارکردهای مثبت و منفی نرم افزارهای اینترنتی قابل نصب برروی گوشی‌های تلفن همراه ‌اندروید است که به دلیل نصب بر روی گوشی تلفن همراه و قابل حمل بودنشان این روزها استقبال از آنها نسبت به برنامه‌های چت رایانه‌ای بسیار پیشی گرفته است.
هر چند عده‌ای می‌پندارند برایشان مکالمه و چت در این نرم افزارها رایگان تمام می‌شود اما نباید فراموش کرد که بعد از ظهرها مراکز فروش گوشی‌های تلفن همراه سیستم‌عامل ‌اندروید که قادر خواهیم بود با آنها انواع نرم افزارهای اینترنتی را رویشان نصب کنیم، در قرق مشتریان جوانند.
برخی حاضرند قرض کنند و با خرید یک گوشی تلفن همراه یک میلیونی به بالا به عضویت شبکه‌های اجتماعی مجازی در گوشی تلفن همراهشان درآیند، آن هم صرفا برای اینکه از قافله عقب نمانده و به اصطلاح خودشان عقب مانده از تکنولوژی روز توصیفشان نکنند.
زمان و پول اگر صرف چنین خیالات واهی گردد حقیقا به اسارت تکنولوژی درآمدن تلقی می‌شود؛مگر اینکه از این فناوری‌های جدید برای یک سری کارهای تاثیر گذار تبلیغاتی، ترویج مسائل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اخلاقی و تبادل اطلاعات علمی و تحقیقاتی بین متخصصین ، محققین و صاحب نظران اهل فن در هر شاخه‌ای بهره گرفته شود.
تلخی و شیرینی حضور
 در شبکه‌های اجتماعی مجازی
هم شیرینی‌هایی دارد و هم اگر غرق در فضای مجازی شوید خواسته و یا نا خواسته ممکن است خیلی چیزهایی را که دارید از دست بدهید. ازجمله، زمان، آرامش، کار، همسر و بچه‌هایتان و... بنابراین نباید زیاد جوگیر شد و باید منطقی و در حد نیاز استفاده برد و هدفمند عمل کرد. نباید کارکردهای مثبت این نرم‌افزارها را صرفا در حد بازی و تفریح پایین آورد. برای مثال تشکیل گروه‌های مختلف و عضو کردن افراد بدون نیاز به اعلام رضایت آنها در یک گروه با اعضایی که دارای افکار و‌اندیشه‌های مختلف‌اند،  فقط بر پایه دوست بودن با مدیر گروه یا یکی اعضا از مهم‌ترین امکاناتی است که باعث درد سر برای کاربران این شبکه اجتماعی شده است.
نسترن آرامی کارمند یک شرکت خصوصی است که به تازگی کار خود را از دست داده است. او در گروهی وایبری - جمعی از کارکنان ناراضی- عضو بوده که خود نمی‌دانسته که این جمع برای بیان پاره‌ای نارضایتی‌ها از شرکت و کارفرمایش شکل گرفته بوده است.او نیز درددل‌هایش را در این فضا نوشته و درست صبح روز بعد اخراج شده است. شاید اگر می‌دانست هدف اصلی گروه چه چیز است طور دیگری تصمیم‌گیری می‌کرد.
وی می‌گوید: «بدون اینکه بدانم و بخواهم توسط یکی از دوستانم در گروهی عضو شدم که در تقابل با مجموعه کاری من بود. نظرات و پیام‌هایی که بین اعضای گروه رد و بدل می‌شد باعث شد تا کارفرما عذر مرا به خاطر عضویت در این گروه بخواهد.»
مراقب اطلاعات خصوصی خود باشید
از همین منظر مشکل بزرگ دیگر نوشتن اتفاقات خصوصی، خانوادگی وانتشار عکس‌های شخصی در فضای مجازی و از طریق چنین گروه‌هایی است.
 هوشیار باشید که همه غریبه‌هایی که در چنین گروه‌هایی عضوند نمی‌توانند امین اسرار زندگی شخصی و خصوصی شما باشند. اکیدا توصیه می‌شود که اسرارتان را منتشر نسازید.متاسفانه این نرم افزارها به راحتی اطلاعات شما را در اختیار سایرین قرار می‌دهند. برای مثال در صفحه بنفش رنگ وایبر در صورتی که گوشی گیرنده و پذیرنده هر دو جی‌پی‌اس (موقعیت یاب داشته باشد که در حال حاضر همه گوشی‌های سیستم‌عامل ‌اندروید مجهز به آن هستند) تنها با یک کلیک روی علامت موقعیت یاب که به شکل یک قطره بنفش رنگ وارونه است می‌توانید به راحتی از موقعیت مکانی طرف مقابلتان که در کدام نقطه شهر واقع شده مطلع شوید و بالعکس آن هم صادق است. پس هیچ چیز در خفا باقی نمانده و همه چیز در اختیار همگان قرار می‌گیرد حتی حریم خصوصی شما.
مرضیه حجتی، دانش آموخته رشته ارتباطات معتقد است: «عدم حریم خصوصی، سوءاستفاده‌های مختلف با اشکال گوناگون ازاین فضا بعضا برای توهین به افراد، قومیت‌ها و فرهنگ‌های مختلف با استفاده از عکس و لطیفه و... و به بازی گرفتن حیثیت افراد و اخاذی، همچنین امکان ساخت گروه به سادگی و عضو‌گیری آنها بدون نیاز به «اد» کردن از کارکردهای نادرست چنین ابزاری به شمار می‌رود.»
فراموش نکنید که شبکه‌های مجازی دنیای وسیعی هستند که در آن به ظاهر مرزهایی وجود ندارد و افراد از خود فضا مجازی ترند.
فعالیت انقلابی در شبکه‌های اجتماعی ملی
مهدی عباسی مهر یک صاحب نظر مسائل سیاسی و فرهنگی در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان در باب آسیب‌ها و فرصت‌های شبکه‌های اجتماعی فضای مجازی توضیح می‌دهد: «امروزه عصر ارتباطات است.فناوری‌های جدید با سرعت روز افزون بین جوامع مختلف ورود پیدا می‌کنند. مردم کشورهای مختلف جایگاه خاصی برای این قبیل فناوری‌ها در زندگی روزمره شان قائل  هستند. مردم ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و دوست دارند فناوری‌های جدید وارد متن زندگی شان شود تا هم آن را تجربه کرده و هم در جهت تسهیل شرایط زندگی از آنها بهره ببرند.جدیدترین این فناوری‌ها در حوزه فناوری اطلاعات شبکه‌های فضای مجازی‌اند.»
وی ادامه می‌دهد: «اما نباید فراموش کرد که این قبیل ابزار رسانه‌ای هم جنبه‌های مثبت دارند و هم جنبه منفی. بیشتر افراد برای ارتباط‌گیری از طریق گوشی تلفن همراهشان به دفترچه تلفن همراه خود رجوع می‌کنند. نرم افزارهای قابل نصب برروی گوشی تلفن همراه این امکان را ایجاد کرده‌اند که افراد با شماره تلفن همراه خود به شبکه‌های مجازی وصل شوند. همین امکان وجذابیت باعث شده که عضویت در شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه رشد فزاینده‌تری نسبت به شبکه‌های مجازی رایانه‌ای پیدا کنند.از طریق شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه افراد به راحتی می‌توانند همدیگر را پیدا کنند و از فاصله دور جویای احوال یکدیگر باشند.ارسال صدا، تصویر، فیلم و... بین دو نفر و یا جمعی از افراد به راحت‌ترین شکل صورت می‌پذیرد. همه این کارکردها را می‌توانید بر روی گوشی خود که قابل حمل هم هست داشته باشید.اما چرا در حوزه‌های فرهنگی دائما نگرانی‌هایی از بابت این قبیل کارکردها احساس شده و نظرات مختلفی ارائه شده است؟ به نظر می‌رسد ما برای این قبیل ابزار رسانه‌ای وارداتی هیچ قانون منسجمی نداریم. یعنی اگر خطا و جرمی هم در این فضاهای مجازی رخ دهد به سختی قابل پیگیری‌اند.تا زمانی که قوانین روشنی در این مورد توسط قانونگذار وضع نشده نمی‌توان انتظار داشت که مردم با خیال راحت در فضای مجازی فعالیت داشته باشند. باید شورای عالی انقلاب فرهنگی و نهادهایی که با مسائل فرهنگی این‌چنینی مرتبط‌اند وارد عمل شده و از طریق وضع قوانین نظارت و مدیریت داشته باشند.»
این کارشناس مسائل فرهنگی و سیاسی در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان از طریق این نرم افزارها به تبلیغ مسائل دینی،  سیاسی و فرهنگی پرداخت؟ می‌گوید: «این مسئله، مسئله‌ای است که به زیر‌ساخت‌ها بر می‌گردد. اگر بتوانیم شرایطی ایجاد کنیم که مردم برای استفاده از این نرم افزارها به نرم افزارها و اینترنت داخلی و ملی متصل شوند، همه چالش‌ها رفع و امکان فعالیت سیاسی و فرهنگی منطبق با مواضع جمهوری اسلامی ایران نیز دو چندان فراهم خواهد شد. به هرجهت واضح است که شرکت‌های بیگانه‌ای که این قبیل فضاها را مدیریت می‌کنند به دنبال مواضع اقتصادی و سیاسی خود هستند.در این بین خلأ شبکه‌های خودی کاملا مشهود است.طبیعتا اگر زیرساخت‌های ما در فضای فن‌آوری اطلاعات تنها مرتبط با خارج کشور باشد نمی‌توان اهرم‌های قانونگذاری خودی را وارد کرد.اما چنانچه بتوانیم اینترنت ملی و شبکه‌های فضای مجازی خودی را راه‌اندازی کنیم با مرتفع شدن نگرانی‌ها افراد بیشتری جذب فعالیت در این قبیل فضاها شده و چه بسا متخصصین و اهل فن نیز برای فعالیت‌های منسجم و هدفدار در این فضا وقت بگذارند چون تنها در آن صورت است که فعالیت در فضای مجازی با فرهنگ بومی ما سنخیت پیدا می‌کند. چون از طریق این شبکه‌های اجتماعی مجازی می‌توان با مردمان سایر کشورها نیز ارتباط برقرار کرد. از این منظر برای فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی می‌توانیم ایجاد فرصت کنیم و اثر‌گذاری جهانی نیز داشته باشیم به شرط اینکه زیرساخت‌ها ملی شوند.»
وایبر مرا از همسرم دور کرده است!
یکی از راه‌هایی که در تزلزل بنیان خانواده نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند، دوستی‌ها و ارتباطات مجازی در شبکه‌های اجتماعی است که ابتدا باعث شروع یک زندگی و در نهایت سبب رفتن به دادگاه خانواده و سرانجام طلاق می‌شود و یا معتاد شدن به ارتباطات مجازی پایان راه زندگی مشترک را رقم می‌زند.
دکتر اعظم خطیبی، جامعه شناس و استاد دانشگاه در خصوص تاثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی در زیاد شدن آمار طلاق می‌گوید:«با وجود بالا رفتن نرخ استفاده از این قبیل شبکه‌ها و عضویت افراد در جنسیت و سنین مختلف، بالابردن سطح سواد رسانه‌ای خانواده‌ها برای دور شدن از خطرات احتمالی شبکه‌های اجتماعی مجازی بسیار مهم است.»
وی به بازی گرفتن حیثیت خانواده‌ها، به اشتراک گذاشتن عکس‌ها، بزرگ‌نمایی یک اتفاق(به قولی یک کلاغ و چهل کلاغ کردن اتفاقات درشبکه‌های مجازی)، کم رنگ شدن اعتماد بین زوجین و به وجود آمدن سوء‌ظن بین آنها را از دلایلی دانست که بنیان خانواده‌ها را متزلزل و گاه از هم پاشیده است.
فاطمه نصرتی با دلخوری از علاقه عجیب همسرش به صفحه بنفش رنگ وایبر می‌گوید: «همسرم گاهی لطیفه‌ها و اخباری که برایش ارسال می‌شود، را برایم تعریف می‌کند و می‌خندد! اما با وجودی که می‌خندم، احساس تنهایی و دلتنگی می‌کنم. شغل همسرم طوری است که دیر وقت به خانه می‌آید و فرصت کوتاه شام تا خوابیدن را نیز با دوستانش در وایبر سرگرم است! احساس می‌کنم شبکه‌های اجتماعی ما را از هم دور کرده‌اند.»
اهمیت بیش از پیش شبکه‌های اجتماعی
تقی دژاکام یک صاحب نظر فضای مجازی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان توضیح می‌دهد: «کارکرد این قبیل نرم افزارهای فضای مجازی دو وجهی‌اند. درست مثل چاقوی تیزی که هم می‌تواند کمک خوبی در کارهای آشپزخانه باشد و هم ابزار قتل. البته یک تفاوت وجود دارد و آن این است که چاقوی تیز تنها چند نفر محدود را می‌کشد و یا مجروح  می‌سازد اما در صورت درست استفاده نکردن از شبکه‌های اجتماعی مجازی خیلی‌ها مجروح یا نابود می‌شوند.»
وی که در همین حین گفت‌وگو در جست‌وجوی نظرات بزرگان در اینترنت است، برایمان به برخی از این نظرات اشاره می‌کند. برای مثال  حجت‌الاسلام پناهیان می‌گوید: «آنقدر می‌توان از این ابزار برای تبلیغ هر معروفی که منطبق بر مواضع اسلامی  و انقلابی باشد استفاده کرد که دشمن از تولید این قبیل نرم افزارها که در ابتدا به سود مواضع خود می‌پنداشته پشیمان شود.»
 حجت‌الاسلام دکتر حمید شهریاری یک کارشناس مسائل فرهنگی و فضای مجازی نیز با اشاره به سخنان روشنگرایانه رهبری می‌گوید: «رهبری فرمودند فضای مجازی به‌اندازه انقلاب اسلامی اهمیت دارد. نکته بسیار جالب در کلام ایشان برای بنده این بود که این حوزه به‌اندازه انقلاب اسلامی اهمیت دارد. ایشان در مقام تشبیه فرمودند که این فضا مثل یک رودخانه پر از آب و خروشان است که می‌آید و دائما هم بر آب آن افزوده و خروشان‌تر می‌شود. اگر ما برای این رودخانه تدبیر کنیم و برنامه داشته باشیم، زهکشی کنیم و هدایت کنیم این رودخانه را تا به سد بریزد، می شود فرصت.»
تقی دژاکام نیز چنین ادامه می‌دهد:«این درست نیست که چاقو را بفروشیم و برای استفاده از آن هیچ قانون و مقرراتی نداشته باشیم. بگویم هر کس دلش خواست می‌تواند هر نوع استفاده‌ای از آن داشته باشد! برای استفاده از این قبیل نرم افزارها باید قوانینی وضع شود. گرچه بنده معتقدم سالم‌سازی و فیلترینگ لازم است.»
وی در پاسخ به این سوال که آیا می‌شود از طریق شبکه‌های مجازی به اشاعه مواضع خودی پرداخت؟ می‌گوید: «درست است که مدیران صهیونیستی برخی از این شبکه‌ها رصدهایی دارند و مطالب و گزارش‌هایی را که به نفعشان نیست فیلتر می‌کنند اما برخی موارد هم از دستشان درمی‌رود. به نظر من می‌توان از این فرصت‌های ایجاد شده در شبکه‌های اجتماعی برای اشاعه مواضع فکری و‌اندیشه خودی بهره برد و حرف و پیام انقلاب اسلامی را به همه جای دنیا رساند.»