دکتر زهرا راد (منتقد فیلم)، در نشست نقد سریال «ونزدی» در مؤسسه فرهنگی رسانه‌ای استاد فرج‌نژاد ضمن ابراز خرسندی از حضور شرکت‌کنندگان نوجوان، گفت: پیش‌نیاز تحلیل آثار سینمایی مطالعه درباره آن اثر است. ما برای تحلیل جهانی که فیلم در حال به تصویر کشیدن است، نیازمند مطالعه درباره آن هستیم. تفاوت ما با سایر نقادان این است که می‌خواهیم از دید یک رسانه‌شناس انقلابی به آن دقت کنیم. وی درباره سینمای استراتژیک ابراز کرد: در سینمای حاضر جهان، سینمای استراتژیک نقش بسیار مهمی دارد. سینمای استراتژیک سینمایی است که در پی حفظ، ترویج و بقای یک تمدن است. فعالان این حوزه از سینما به دنبال راهی برای ساخت جهان و تمدن مورد نظر خود و نشر آن از طریق صنعت سینما هستند. این فیلم هم بی‌شک ذیل سینمای استراتژیک تعریف می‌شود؛ چرا که دنبال ساخت جهان و تمدنی بر اساس مبانی فکری خود است. ونزدی فیلمی با جهانی است که قبل از این هم در آثاری شاهد آن بودیم. با این تفاوت که این فیلم زنانه شده جهانی است که بنا داریم به آن بپردازیم.
غرب‌شناسی پیش‌نیاز شناخت جهان حاکم بر سریال ونزدی
راد، ضمن بیان ضرورت شناخت غرب به توضیح کوتاهی از مدرنیته پرداخت و گفت: در قرن‌های معاصر ما با پدیده مدرنیته مواجهیم که غرب در آن از دین به معنای واقعی و ماوراء عبور کرد و اصل توحید را کنار گذاشت. سپس انسان محور تمامی مسئله‌ها قرار گرفت. به علاوه سکولاریسم و نسبی‌گرایی تئوریزه شده و اصالت عقل و تجربه معرفت‌شناسی مدرن را تحت تأثیر عمیق خود قرار داد. دیگر ثبات ارزش‌های الهی از بین رفت. اما مسئله دیگری که پیش آمد تحول در تمامی ملاک‌های زیبایی‌شناسی بود.
این منتقد سینما در ادامه افزود: بعد از ساخت سینماتوگراف، جهان غرب فرصتی برای جهان‌پردازی با مبانی خود به دست آورد. شخصی که به هیچ خدایی اعتقاد ندارد تصمیم گرفت تا برای خود قهرمانی بسازد تا بتواند خلأ قدرتش را پر کند و بتواند بر قدرت آن تکیه کند. به علاوه در مواردی می‌توانست خودش را به عنوان منجی برای جامعه جهانی معرفی کند. چه قبول کنیم چه نکنیم، دین نوین جهانی تنها با رسانه میسر می‌شود. غرب هم برای این امر به دنبال جهانی‌‌سازی همه چیز است.
وی به عنوان مقدمه نقد سریال ونزدی گفت: ونزدی را نمی‌توانیم خارج از دنیای هری پاتر بدانیم. همان‌گونه که هری پاتر یک انسان انتخاب شده بود، ونزدی هم هست. این را هم بدانیم که ونزدی در فضای فمینیسم محدود نمی‌شود. اعضای خانواده او جادوگر هستند. اما دختر با مادرش درگیر است و با پدرش رابطه خوبی دارد. چون پدرش به او کارهای مردانه یاد داده است. علت آن را می‌توانیم در سلطه مادر بر خانواده واکاوی کنیم. کودک با کمک پدر در تلاش است که بتواند سلطه مادر را بشکند. راد ضمن معرفی سابقه درخشان تیم برتون، کارگردان اثر در شخصیت‌پردازی اذعان کرد: ونزدی هم از این غائله مستثنا نیست. او هم شخصیت با تفاوت‌های عمیقی است که البته یکی از دلایل استقبال نوجوانان قرار گرفته است. ونزدی هیچ مختصات دخترانه‌ای ندارد. احساساتی نیست و با کسی رابطه دوستانه برقرار نمی‌کند، خودبسنده است و برایش مهم نیست که درباره‌اش چه فکری می‌کنند. حتی در مدرسه «طردشده‌ها» هم‌اتاقش را از دختری جدا می‌کند و تم اتاق را به سیاه تغییر می‌دهد. ونزدی دارای تفکرات فمینیستی رادیکال است.
این نویسنده و نقاد فیلم در تعریف فمینیسم رادیکال گفت: فمنیسم رادیکال معتقد است که ما برتریم و هیچ تساوی وجود ندارد و ما باید با کناره‌گیری از مردان به تسلط بیشتر برسیم. در این ایده زنان حتی ازدواج نمی‌کنند. در حال حاضر آخرین ایده‌ جریانات فمنیستی عبور از جنسیت است.
هنر برای هنر خودش یک ایدئولوژی است
وی با اشاره به لزوم توجه به ایدئولوژی اثر در نقد فیلم، ابراز کرد: این نکته را هم فراموش نکنیم که حرف اول فیلم سبک زندگی نیست؛ بلکه فیلم به دنبال اثرگذاری بر قوه شناختی و بنیان‌های اعتقادی مخاطبان خود است. آقای حاتمی‌کیا هم می‌گفت که هنر برای هنر خودش یک ایدئولوژی است. پس سینما را تنها نباید از منظر فرمی نقد و بررسی کرد. استاد فرج‌نژاد هم دیدگاه ایدئولوژیک به فیلم‌ها و آثار سینمایی داشتند. در درازمدت تعدد این فیلم‌ها باعث ساخته شدن لایه‌های شناختی و اعتقادی فرد می‌شود. تمام این‌ها هم سر کافر شدن به ارزش‌های ثابت است.
دکتر زهرا راد با اشاره به حضور گسترده شخصیت‌هایی از اجنه در مدرسه «طردشده‌ها» اظهار کرد: بخشی از ساکنان مدرسه از اجنه هستند. در همین مدرسه هم قدرت دست همین گروه اجنه است. فیلم با این کار در تلاش است اجنه را منبع قدرت و راه سلطه نشان دهد و قدرت خداوند در زمین را در دست همین گروه بداند. به طوری که ونزدی هم برای به دست آوردن قدرت نزد اجنه می‌رود.
عادی‌سازی ارتباط با اجنه
وی در ادامه ضمن بیان علت حضور گسترده اجنه در آثار سینمایی، گفت: این فیلم در حالی دنبال عادی‌‌سازی ورود به جهان جنیان و جادوگری است که این امر در دین اسلام به شدت با آن مخالفت شده است. تداخل این دو جهان موجب شرک و کفر انسان می‌شود چرا که ما از حقی که بهمان داده شده عبور کرده و به دنبال قدرتی در مقابل خدا برای عصیان هستیم. به همین دلیل ساحر مانند کافر است چرا که مدعی قدرتی فرای آنچه خدا از آنها می‌خواهد شده‌اند.
پژوهشگر حوزه سینما و نقد فیلم ضمن بیان به تفکرات حاکم بر‌ هالیوود، ابراز کرد:‌ هالیوود به دنبال القای این مسئله است که حاکم دنیا ناگزیر است به جادو و جن پناه ببرد. در روایات هم داریم که گروهی از انس به جن پناه می‌برد که با این‌ها مخالفت شده است. در صحنه‌ای ریخته شدن خون ونزدی بر روی مرده‌ای او زنده می‌شود و این عین کفر است.
وی نتیجه تولید این دست آثار در سینمای جهان را برای قشر نوجوان مخرب دانست و گفت: در نتیجه اجنه را موجوداتی مطرود نمی‌داند و البته آنها را منبع قدرت و تسلط می‌داند. اتفاقا ورود این موجودات به دنیا را راه نجات و رسیدن به قدرت می‌داند. در نتیجه مسیر رسیدن به آنها را هم جادو است. در این‌جاست که مخاطب دیگر برایش لزوم وجود امام معصوم از بین می‌رود.
دکتر زهرا راد با اشاره به نقش انرژی مواد بر زیست اجنه، افزود: حتی بنده خواننده‌ای را در ترکیه می‌شناسم که خودش می‌گفت در زمان کدام گناه چه ایده‌ای برای آهنگ به ذهنم رسیده، حال این هنر کجا است و هنر اشراقی کجا. در یکی از فیلم‌های سینمایی «خانواده آدامز» این خانواده با وجود اینکه در خانه بسیار بزرگی زندگی می‌کنند، خانه‌شان اشرافی نبوده و بسیار کثیف است.
وی درباره عوامل مؤثر بر حضور اجنه در محیط زندگی انسان‌ها بیان کرد: علت این است که اجنه از غذای مادی تغذیه نمی‌کنند بلکه از انرژی ماده‌ها تغذیه می‌کنند. در نتیجه هر چه غذا، محیط و لباس کثیف‌تر باشد انرژی منفی آن بالاتر بوده و محل را برای زیست اجنه کافر مهیا می‌سازد. پس بدیهی است که این خانواده جادوگر در این خانه زندگی کنند. در نهایت هم این خانواده همسایه‌ها را آن‌قدر اذیت می‌کنند که مجبور به ترک محله‌شان می‌شوند.
این فعال حوزه سینما و نقد فیلم در انتهای نشست گفت: آقای فرج‌نژاد به سختی دوره برگزار می‌کرد. دوره با صد نفر شروع و با ۵ نفر تمام می‌شد. اما ایشان باز هم می‌گفتند که من امیدوارم که از میان همین‌ها ۵ نفر به جایی برسند.