سرویس خارجی-

پس از حدود 12 سال هجمه همه‌جانبه آمریکایی، عربی، عبری علیه سوریه به عنوان یکی از بازوهای اصلی مقاومت، حالا با نمایان شدنِ طلیعه پیروزیِ مقاومتِ اسد، رئیس‌جمهور سوریه برای شرکت در نشست سران عرب آن هم با دعوت رسمی پادشاه سعودی وارد جده شده است. این حضور غیر از «پیام پیروزیِ مقاومت» و «شکست بزرگ آمریکا» آیا پیام دیگری می‌تواند مخابره کند؟! رسانه‌هایی مثل نیوزویک و المانیتور نوشته‌اند «خیر».

این خبر مهم را در این 10 روز زیاد خوانده و شنیده‌اید که «اتحادیه عرب، عصر روز یکشنبه (17 اردیبهشت؛ 7 می)، در بیانیه‌ای لغو تعلیق عضویت سوریه در این اتحادیه را رسماً اعلام کرد.» اما این خبر، تاریخی در پس خود دارد: حدود 12 سال پیش اكثريت وزرای خارجه همین کشورهای عرب در تاریخ ۲۲ بهمن ۱۳۹۱ در نشستی اضطراری که در قاهره برگزار کردند، رأی به تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه عرب داده بودند. این اتفاق همزمان بود با آغاز فتنه دواعش در سوریه که یک طرف دولت دمشق بود و جبهه مقاومت و گاهی روسیه و طرف دیگر یک جبهه عربی، ترکی، صهیونیستی و غربی. حالا که مشخص شده محور دمشق سقوط کردنی نیست، دشمنان پیشین دولت سوریه از ترکیه تا حکومت‌های عربی یک به یک به قطار عادی‌سازی روابط با سوریه می‌پیوندند و دشمنی را کنار می‌گذارند و با لغو تعلیق سوریه از اتحادیه عرب در این روزها حضور دولت دمشق در جهان بسیار پررنگ شده است. البته این روند حدود 2 سالی است که در جریان است و به نظر حالا کاملاً به ثمر نشسته است.

ثمره و میوه این مقاومت 12 ساله، دعوت رسمی از بشار اسد برای شرکت در اجلاس جده است. رئیس‌جمهور سوریه دیروز در این نشست شرکت کرد و به سخنرانی نیز پرداخت. البته پیش از سخنرانی در آغوش بن‌سلمان قرار گرفت و... این حضور ثمره کوشش‌های کلِ جبهه مقاومت است. رئیس‌جمهور سوریه به منظور شرکت در نشست اتحادیه عرب که جمعه در شهر جده عربستان برگزار شد، روز پنجشنبه وارد فرودگاه «ملک عبدالعزیز» این شهر شد. همان موقع تلویزیون دولتی الاخباریه عربستان تصاویر تاریخی ورود رئیس‌ جمهور سوریه را پخش کرد که در حال پیاده شدن از هواپیما بود و مورد استقبال شاهزاده «بدر بن سلطان»، معاون فرماندار منطقه مکه مکرمه که جده به آن وابسته است، قرار گرفت. مشارکت اسد در این نشست برای نخستین بار پس از بیش از یک دهه جنگ و تحریم صورت می‌گیرد و پیام آن روشن است. «محمد بن سلمان»، ولی‌عهد سعودی روز جمعه از رئیس‌جمهور سوریه که برای شرکت در اجلاس اتحادیه عرب به جده سفر کرده، استقبال کرد و این جلسه انجام شد.

البته پیش از این نشست، رئیس‌جمهور سوریه با «منصور‌بن زائد آل نهیان» نایب ‌رئیس ‌‌دولت امارات نیز دیدار داشت. منصوربن زائد که سرپرستی هیئت امارات در اجلاس اتحادیه عرب را برعهده‌ دارد، پیام و سلام «محمدبن زائد آل‌نهیان» رئیس ‌دولت امارات را به اسد رساند. همچنین بشار اسد و «قیس سُعَیِّد»، رؤسای جمهور سوریه و تونس دیروز در حاشیه نشست سران عرب در جده عربستان با یکدیگر دیدار کردند. رئیس‌جمهور تونس گفت: «از غلبه دمشق بر تروریسم خوشحالیم، سوریه برادر ماست.»

خشم آمریکا

وزارت خارجه آمریکا در واکنش به سفر رئیس‌جمهور سوریه به عربستان برای شرکت در نشست اتحادیه عرب گفت که از این اقدام متحدانش حمایت نخواهد کرد. وزارت خارجه آمریکا روز پنجشنبه در بیانیه‌ای که نشان از ناراحتی این کشور از این تحول دیپلماتیک خبر می‌دهد، اعلام کرد که ما معتقدیم که نباید به سوریه حق بازگشت به اتحادیه عرب داده شود. آمریکا با بیان اینکه واشنگتن از هرگونه عادی‌‌سازی روابط با «رژیم اسد» حمایت نمی‌کند و کما اینکه از اقدام متحدانش در این راستا نیز حمایت نخواهد کرد، گفت ما نه‌تنها با بشار اسد عادی‌سازی روابط نخواهیم داشت، بلکه تحریم‌ها به صورت کامل بر این سوریه باقی خواهد ماند.

گفتنی است، مسئله بازگشت سوریه به اتحادیه عرب گواه دیگری بر نفوذ از دست رفته آمریکا در منطقه غرب آسیا است. چنان‌که رسانه‌های آمریکایی نوشتند، بازگشت سوریه به اتحادیه عرب را به معنای شکست بخش بزرگی از محاصره سنگین واشنگتن علیه دمشق و بی‌توجهی کشورهای عربی به سیاست‌های منطقه‌ای کاخ سفید و کاهش نفوذ سنتی واشنگتن در منطقه غرب آسیا دانست. بی‌توجهی سران کشورهای عربی به سیاست‌های واشنگتن در قبال سوریه و آغوش باز آنان برای سوریه در بازگشت دوباره به اتحادیه عرب نشان‌دهنده کاهش نفوذ سنتی واشنگتن در میان کشورهای عربی منطقه غرب آسیا است.

نیوزویک و المانیتور نیز در گزارش‌های اخیر خود از حضور اسد در جده، همین مسئله، یعنی «شکست خوردن آمریکا»، را مورد تأکید قرار داده‌اند. مجله آمریکایی نیوزویک پنجشنبه، (۱۸مه؛ 28 اردیبهشت) گزارش داد که سیاست «جو بایدن»، رئیس‌جمهور آمریکا، در قبال سوریه تاکنون بزرگ‌ترین ضربه را خورده است. جالب توجه است که منابعی از نمایندگی سوریه در سازمان ملل متحد به مجله نیوزویک گفته‌اند که «موضع سوریه درباره دو موضوع حضور غیرقانونی نظامیان آمریکایی در بخش‌هایی از خاک سوریه و اقدامات قهرآمیز یک‌جانبه‌ای که ایالات متحده آمریکا علیه مردم سوریه تحمیل کرد، موضعی اصولی و قاطع بر اساس مفاد حقوق بین‌الملل و اصول و اهداف منشور ملل متحد است.»

البته قطر نیز دوباره مخالفت خود را با حضور اسد اعلام کرد؛ اما چنان‌که انتظار می‌رفت مورد استقبال دیگر حکومت‌های عربی قرار نگرفت. مقامات دوحه پیش‌تر هم تصریح کرده بودند که روابط خود با دولت دمشق را عادی نمی‌کند؛ اما بازگشت دمشق و حضور اسد در اولین نشست سران عربی بعد از تصمیم اتحادیه، نشان داد که مواضع قطر، مانعی در برابر اجماع و اقدام اتحادیه عرب نخواهند بود.

در این میان واکنش سازمان ملل قابل توجه است. سازمان ملل ابراز امیدواری کرد که مشارکت بشار اسد در نشست سران جده در پیشبرد روند سیاسی و اجرای قطعنامه شورای امنیت درمورد حل بحران سوریه نقش داشته باشد. «فرحان حق»، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل گفت: «ما از شرکت‌کنندگان در نشست سران کشورهای عربی این امید را داریم که این ساختار را در تشویق طرف‌های سوری به ویژه دولت سوریه برای پیشبرد تلاش‌های مسالمت‌آمیز بر اساس قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت به کار بگیرند.»

آن‌چه در نشست اتحادیه عرب گذشت

اما آن‌چه در نشست اتحادیه عرب گذشت؛ این نشست با سخنرانی محمدبن سلمان، ولی‌عهد عربستان آغاز شد. او در ابتدای این نشست گفت: «ما از حضور بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه در نشست سران کشورهای عربی خرسندیم. امیدواریم بازگشت سوریه به اتحادیه عرب، به امنیت سوریه و حمایت‌ها از آن کمک کند.» وی درباره قضیه فلسطین هم تأکید کرد: «مسئله فلسطین موضوع اصلی کشورهای عربی و مسلمانان جهان است؛ مسئله‌ای که در رأس اولویت‌های پادشاهی سعودی قرار دارد. مسئله فلسطین مسئله محوری جهان عرب است و ما با هم برای یافتن راه راه‌حلی برای آن تلاش می‌کنیم.»

رئیس‌جمهور سوریه ضمن توصیف کشورش به «قلب عربیت»، گفت: «من از رؤسای هیئت‌هایی که محبت عمیق خود را نسبت به سوریه ابراز کردند، تشکر می‌کنم. همکاری‌های مشترک عربی، برای فعال کردن نقش ما در حل بحران‌ها و مسائل، نیازمند دیدگاه‌های اهداف و راهبردهای مشترک است.» اسد تأکید کرد: «ما در مقابل فرصتی تاریخی برای تنظیم مجدد ساز و کارهای بیت عربی با کمترین میزان از مداخله خارجی هستیم. آشتی‌هایی که صورت گرفت، فرصتی تاریخی برای رسیدگی مجدد به امور خودمان بدون دخالت خارجی است. دنیا باید مسائل داخلی را به مردم خودمان بسپارد؛ ما هرگونه دخالت خارجی را رد می‌کنیم.» وی در پایان خاطرنشان کرد: «امیدوارم این اجلاس سرآغاز مرحله جدیدی از اقدام مشترک اعراب برای همبستگی میان ما باشد تا به جای جنگ و ویرانی، به صلح در منطقه، توسعه و رفاه برسیم.»

اما سران دیگر نیز سخنرانی کردند؛ مثلاً «محمد شیاع السودانی» نخست‌وزیر عراق در سخنرانی خود گفت: «روابط ایران و عربستان، به سود امنیت و ثبات منطقه است.» یا «عبدالفتاح السیسی»، رئیس‌جمهور مصر گفت: «بازگشت دمشق به اتحادیه عرب، موجب فعال شدن نقش این اتحادیه است.» همچنین «حمدبن عیسی آل خلیفه»، پادشاه بحرین در نشست جده ضمن تاکید بر اینکه «رویکرد صلح برای حل ‌و فصل همه مسائل منطقه ضروری است»، گفت: «ایجاد نظم جدید منطقه‌ای با از سرگیری روابط تهران-ریاض آغاز شد.»

در بیانیه پایانی سی‌ودومین نشست سران اتحادیه عرب نیز آمده است که «مداخله خارجی در امور داخلی کشورهای عربی باید پایان یابد... از تلاش‌های بین‌المللی و منطقه‌ای برای دستیابی به راه‌حل سیاسی جامع برای بحران یمن حمایت می‌کنیم... تلاش کشورهای عربی باید بر کمک به سوریه در مسیر حل بحران خود قرار گیرد.»