آغاز انتخابات تاریخی در ترکیه آیا اردوغان در قدرت باقی می‌ماند؟
سرویس خارجی-
امروز انتخابات مهم ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه برگزار می‌شود، در شرایطی که نظرسنجی‌ها از رقابت نزدیک «رجب طیب اردوغان» و «کمال قلیچداراوغلو» حکایت می‌کند. آیا حزبِ حاکم قدرت را حفظ خواهد کرد یا تسلیم اپوزیسیون خواهد شد؟
«مطابق با قانون ترکیه امروز، یعنی روز انتخابات، فروش مشروبات الکلی در ترکیه ممنوع است تا انتخاب در مستی صورت نگیرد!» انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه امروز (یکشنبه؛ 24 اردیبهشت مصادف با 14 مه) برگزار می‌شود. زمانی که شما این گزارش را می‌خوانید مردم ترکیه خود را برای رفتن به پای صندوق‌های رأی آماده می‌کنند و کم‌کم این انتخابات شروع می‌شود. میزان مشارکت در انتخابات در ترکیه به طور معمول بالاست؛ اگر انتخابات پیشین را ملاک داوری قرار دهیم – و با توجه به شرایط کنونی به نظر نمی‌رسد که انتخابات امروز سردتر باشد، اگر داغ‌تر نباشد – در انتخابات سال ۲۰۱۸، حدود ۸۷ درصد از رأی‌دهندگان واجد شرایط شرکت کردند که مشارکتی قابل توجه بود. امروز مردم ترکیه به پای صندوق‌ها می‌روند در شرایطی که برای برخی از آنان بهبود وضع اقتصادی مطمح نظر است و برخی دیگر نظر به امنیت و سیاست خارجی دارند، برخی هم از عدالت یا آزادی می‌گویند. چنان‌که حتماً در این روزها زیاد خوانده و شنیده‌اید، چه این انتخابات در همین دور اول تکلیفش مشخص شود و چه در دور دوم در تاریخ ۱۸ مه (پنجشنبه؛ 28 اردیبهشت)، روشن است که رقابت اصلی بین «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهور کنونی از حزب «عدالت و توسعه» و «کمال قلیچداراوغلو»، رهبر اپوزیسیون ترکیه از حزب «حزب جمهوری‌خواه خلق» خواهد بود. یافته‌های ۲ نظرسنجی جدید نشان می‌دهد که رئیس‌جمهور کنونی ترکیه در دور نخست انتخابات ریاست جمهوری این کشور پیروز خواهد شد. آن‌طور که مهر نوشته، مطابق یافته‌های نظرسنجی مراکز مطالعاتی «آرِدا/Areda» و «آسال/Asal»، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در دور نخست انتخابات ریاست جمهوری این کشور با اختلاف ناچیز پیروز خواهد شد. گرچه برخی از نظرسنجی‌های دیگر از پیشتازی (البته محدودِ) قلیچداراوغلو حکایت دارند.
نقش رسانه‌ها
پیش از معرفی دو رقیب اصلی این انتخابات، باید نظری به شرایط خاص تبلیغات انتخاباتی امسال ترکیه داشت. سازمانِ «دیده‌بان حقوق بشر» در گزارشی به نقش رسانه‌های ترکیه در انتخابات سرنوشت‌ساز این کشور پرداخته است؛ رسانه‌های جریان اصلی ترکیه، که اکثر مردم اخبار را از طریق آنها دنبال می‌کنند، به دولتِ اردوغان بسیار نزدیک‌اند. نتایج تحقیقی جدید نشان می‌دهد که در یک ماه گذشته، شبکه دولتی «تی.آر.تی» ترکیه تقریباً تمام برنامه‌های خود را به پوشش سخنرانی‌های رجب طیب اردوغان اختصاص داده‌اما سهم کمال قلیچداراوغلو، مهم‌ترین رقیب اردوغان در این انتخابات تنها ۳۲ دقیقه بوده است. در نتیجه این جهت‌گیری رسانه‌های دولتی، احزاب اپوزیسیون به شبکه‌های اجتماعی روی آورده و از پایگاه‌های خبری مستقل و برگزاری جلسات زنده استفاده می‌کنند تا صدایشان را به مردم ترکیه برسانند. از این رو، با فرا رسیدنِ رأی‌گیری، شبکه‌های اجتماعی و اینترنت باید کاملاً در دسترس باشند تا مردم ترکیه به ناظران مستقل انتخابات و گزارش شمارش آراء دسترسی داشته باشند. با توجه به وضعیت خاص رسانه‌های جریان اصلی ترکیه که به نوعی در انحصار حزب حاکم است، ناظران بین‌المللی می‌گویند، سلامت این انتخابات به میزان دسترسی آزاد به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی بستگی دارد.
آشنایی بیشتر با اردوغان
حالا کمی بیشتر گلادیاتورهای سیاسی ترکیه را معرفی کنیم. رجب طیب اردوغان، قلب تپنده سیاست امروز ترکیه است. این مرد ۶۹ ساله از ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۸ شهردار استانبول بود و سپس به بالاترین مدارج اجرایی کشورش راه یافت. او حزب اسلامی در ابتدا میانه‌روی و سپس کمی تند و تیزِ «عدالت و توسعه» را در سال ۲۰۰۱ میلادی تأسیس کرد و یک سال بعد با این حزب به پیروزی رسید. اردوغان از ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۴ نخست‌وزیر ترکیه بود و سپس با تغییر قانون اساسی ترکیه و تبدیل ساختار پارلمانی به ریاست جمهوری از مقام خود کناره‌گیری کرد و به ریاست‌جمهوری رسید. از آن زمان او کوشیده تا دایره اختیارات خود را افزایش دهد و در ۲۰۱۷ با برگزاری رفراندوم، مجموعه‌ای از اصلاحات را در قانون اساسی ترکیه انجام داد که قدرت مقام ریاست‌جمهوری را بیش از پیش کرد. سلطه اردوغان بر سیاست، دولت و نظام قضایی ترکیه در تاریخ ۱۰۰ سال گذشته این کشور بی‌سابقه است. او در ۲۰۱۲ تا آنجا پیش رفت که تقسیم قدرت را یک «مانع» توصیف کرد.
اما کمال قلیچداراوغلو کیست؟
او هرگز نخستین گزینه به عنوان رهبر اپوزیسیون ترکیه نبود، اما حالا توانسته از دیگران پیشی بگیرد و با رهبری ائتلاف میز ۶ نفره یا «ائتلاف ملت»، در انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌رو رقیب اصلی اردوغان محسوب شود. این مرد ۷۴ ساله را به چشم یک بروکرات ضد فساد نگاه می‌کنند، تا آنجا که یکی از اسامی مستعارش «عمو بروکرات» است. او از سال ۲۰۱۰ تا امروز رهبر حزب «مردم جمهوری‌خواه» بوده است. قلیچداراوغلو و ائتلاف اپوزیسیون ائتلاف ملت وعده داده‌اند که ترکیه را به صورتی بنیادین تغییر دهند و نظام سیاسی این کشور را دوباره به یک نظام پارلمانی تبدیل کنند. آنها می‌خواهند تا جای ممکن اصلاحاتی را که اردوغان برای افزایش قدرت مقام ریاست‌جمهوری در قانون اساسی ایجاد کرده، باطل کنند. ائتلاف مخالفان افزون بر حزب مردم جمهوری‌خواه قلیچداراوغلو که بخش چپ میانه‌رو، سوسیال دموکرات‌ها و ملی‌گراها را در بر می‌گیرد، این ائتلاف همچنین «حزب خوب» را در خود جای داده که از دل ملی‌گراهای راست افراطی ترکیه بیرون آمده است؛ دو حزب راست میانه‌رو که رهبری‌شان را اعضای سابق حزب عدالت و توسعه یعنی «علی باباجان» و «احمد داووداغلو» بر عهده دارند هم در ائتلاف ملت حضور دارند. پنجمین عضو این ائتلاف یک حزب راست میانه‌روی دیگر به نام «حزب دموکرات» است و حزب ششم «حزب سعادت» است که حزبی محافظه‌کار، ملی‌گرا و مذهبی است.
نیم‌نگاهی به انتخابات پارلمانی
باید توجه داشت که رأی‌دهندگان ترکیه‌ای در انتخابات امروز همچنین ۶۰۰ نماینده پارلمان را نیز انتخاب خواهند کرد. این نمایندگان در قالب ۸۷ حوزه انتخابیه و از طریق لیست‌های انتخاباتی احزاب انتخاب می‌شوند. یادآوری این نکته ضروری است که تعداد کل نمایندگان مجلس ترکیه ۶۰۰ نفر است. در این مجلس، برای تصویب قانون حدأقل به ۳۰۰ نفر و برای برگزاری همه‌پرسی به ۳۶۰ نفر و همچنین برای اصلاح قانون اساسی به رأی ۴۰۰ نماینده نیاز است
آینده آسیایی
گرایش به شرق و غرب نامزدهای اصلی انتخابات پیشتر و در گزارش‌های قبلی توضیحاتی آمده است و توضیح آن مجالی دیگر می‌طلبد؛ اما در این میان موضع‌گیری اخیر رئیسِ «حزب وطن» جلب توجه می‌کند. «دوغو پرینچک»، رهبر حزب وطن ترکیه در مصاحبه با شبکه روسی «راشا تودی» گفته است، ترکیه که به دلیل عضویت در ناتو زنجیر شده و در انتظار برای پذیرش در اتحادیه اروپا مصلوب شده باید بریکس و سرنوشت اوراسیا را مشتاقانه بپذیرد. او تأکید کرد سرنوشت آنکارا در تمدن آسیایی‌محور است که تحت رهبری روسیه، چین، ایران و هند در قالب بریکس و سازمان همکاری شانگهای در حال ظهور است.