رمضـان در کشورهای مختلف جهان
ماه مبارك رمضان آداب و رسوم و شرایط خاص خود را دارد كه آن را از بقیه ماه‌های سال متمایز می‌كند. با این همه مسلمانان مناطق مختلف جهان و به‌ویژه كشورهای اسلامی در این ماه متناسب با فرهنگ‌های خود، هر كدام آداب و رسوم خاص دارند تا به بهترین شكل ممكن از فضیلت این ماه بهره ببرند. مراسمی كه از كشوری به كشور دیگر و حتی از شهری به شهر دیگر تفاوت دارد. آنچه در زیر می‌آید نگاهی مجمل به این مراسم و مناسك در برخی از كشورهاست.
رمضان در هند
هندوستان لقب کشور ۷۲ ملت را از آن خود کرده است. دلیل این امر، مردمی است که دین و نژادهای مختلفی دارند. در این میان، با این‌که تعداد ادیان و نژادها در هند زیاد است؛ اما اکثریت را هندوها و مسلمانان تشکیل می‌دهند. به‌همین دلیل است که رمضان به این کشور حال و هوای دیگری می‌بخشد.
همانند آداب و رسوم کشورهای مسلمان در ماه رمضان، روزه‌داری و حضور در مساجد و اماکن مذهبی، از رسوم جدايي‌ناپذیر در بین مسلمانان هند است. مانند سایر کشورها، در هند هم تمام مردم، بدون در نظر گرفتن دین و مذهب، کنار هم زندگی می‌کنند و به یکدیگر احترام می‌گذارند.
در هند مردم استقبال از رمضان را با تمیزکردن مساجد انجام می‌دهند. مسلمانان هند گلدسته‌ها و محوطه داخلی مساجد را پس از غبارروبی، به کمک گل‌های رنگارنگ تزیین می‌کنند. علاوه‌بر مساجد، محله‌ها و خانه‌ها هم تزیین می‌شوند تا حال و هوای هیجان‌انگیزی حاصل شود. در هند هم اگر کسی روزه نباشد یا مسافری به هند سفر کرده باشد، گرسنه نمی‌ماند. تعدادی از رستوران‌های هند مانند روزهای عادی آماده پذیرایی هستند. تنها رستوران‌هایی که تا زمان افطار تعطیل‌اند، رستوران‌هایی هستند که توسط مسلمانان اداره می‌شوند.
حرکت جالبی که در این کشور دیده می‌شود، وجود جایگاه‌هایی مخصوص برای ادای نذر است. به این ترتیب مردمی که وسع خرید خرما، میوه و شیرینی ندارند، می‌توانند توسط این مکان‌ها از آنها استفاده کنند. خوردن و آشامیدن قبل از افطار در هند ممنوع نیست؛ اما به احترام افراد روزه‌دار، کسانی که روزه نیستند تا حد امکان از خوردن و آشامیدن در مکان‌های عمومی خودداری می‌کنند. در هند هم مسلمانان روزه‌شان را با خوردن خرما، نمک یا آب باز می‌کنند. انواع غذاها از جمله حلیم، عدس پخته و هریس به‌عنوان غذاهای محبوب و مقوی در ماه رمضان سرو می‌شوند.
در هند هم مانند بیشتر کشورها افرادی با کوبیدن روی طبل‌ها، مردم را برای سحری بیدار می‌کنند و مردم هندوستان به کسانی که چنین کاری انجام می‌دهند، هدیه هم می‌دهند. همچنین مسلمانان هند در ماه رمضان مساجد و گلدسته‌ها را با چراغ تزیین می‌كنند و در آنها كلاس‌های قرآنی برگزار می‌كنند. در این ایام مساجد مملو از نمازگزار می‌شود. مسلمانان هندی هنگامی كه خرما نباشد با آب و برخی نیز با نمك افطار می‌كنند. این عادتی است كه تنها در هند رواج دارد. سفره‌های افطار و سحر مسلمانان هند با غذاهای خاصی به نام «غنجی» همراه است كه از برنج، گوشت، آب و مواد دیگر درست می‌شود. سحرخوان نیز در هند نقش برجسته‌ای دارد كه پیش از نماز صبح مردم را از خواب بیدار و با به‌پایان رسیدن ماه رمضان از آنها هدیه دریافت می‌كند.
مسلمانان هند در دهه آخر ماه رمضان سنت اعتكاف را برگزار و بر شب قدر تاكید بسیاری می‌كنند. آنها در شب بیست و هفتم ماه مبارك رمضان برای فاتحه خواندن اموات به قبرستان می‌روند و برای آنها قرآن می‌خوانند. در شب قدر عده‌ای از جوانان به كوچه‌ها و خیابان‌ها می‌روند و درهای خانه‌ها را زده و آنها را برای احیای ماه مبارك رمضان صدا می‌كنند و قداست این ماه را یادآور می‌شوند.
رمضان در سوریه
مردم سوریه در ماه رمضان هر روز صبح با آواز سحر كه به آن «طبل‌زنی» می‌گویند، از خواب برمی‌خیزند. با صدای این طبل مردم برای نماز و خوردن سحری خود را آماده می‌كنند.
در سوریه، دهه اول ماه رمضان «دهه غذا» نامیده می‌شود كه؛ كنایه‌ای است از توجه و اهتمام مردم به تهیه وعده‌های غذایی. دهه دوم «دهه پوشاك» است؛ كنایه از خرید لباس و استقبال از عید و دهه آخر «دهه شیرینی» است؛ كنایه از تهیه و فروش شیرینی‌های معروف دربازارها. سوری‌ها این‌گونه به استقبال عید سعید فطر می‌روند.
رمضان در افغانستان
مردم افغانستان از چند روز قبل با جارو و غبارروبی مساجد به پیشواز ماه رمضان می‌روند.
اولین روز ماه رمضان در افغانستان تعطیل است و علاوه‌بر آن در این ماه روزانه 3 ساعت از زمان اداری كارمندان كاسته می‌شود. غذاخوری‌ها در این ماه به دستور دولت تعطیل می‌شود، اما در عوض بازار ترشی و جلبی (زولبیا) در افغانستان گرم است.
افطاری دادن هم در این كشور همانند سایر كشورها مرسوم است تا جایی كه گاهی سبقت‌گرفتن مردم برای دادن افطاری دیدنی است. وقتی هم كه افطار می‌شود نمازگزاران با خود افطاری به مسجد می‌برند و پس از خواندن نماز مغرب افطار می‌كنند و به خانه می‌روند و شام می‌خورند.مردم افغانستان با روی آوردن به مساجد و حسینیه‌ها در مجالس مخصوص این ماه شركت می‌كنند كه از جمله آنها مراسم احیا و گرامیداشت شب‌های قدر و سوگواری در شهادت حضرت علی(ع) است.
رمضان در عربستان
آداب مردم عربستان هم مانند آداب و رسوم کشورهای مسلمان در ماه رمضان است و تفاوت چندانی با آنها ندارد. مجتمع‌های تجاری برای خرید لوازم تزیین خانه‌ها، کوچه‌ها و مساجد مملو از جمعیت می‌شوند. به دلیل این‌که سنت‌های اصیل مردم عربستان برپایه سخاوت است، در رمضان مهمانی‌های مختلفی برپا می‌شود. در این مهمانی‌ها پذیرایی‌های بسیار زیبا و مجلل صورت می‌گیرد.
از آن‌جایی که حرمین شریف و کعبه در این کشور قرار دارند، عربستان در ماه رمضان فضای معنوی‌تر و منحصربه‌فردی به خود می‌گیرد. سفره افطاری هر روز در منزل یکی از اعضای خانواده براساس سن پهن می‌شود. درست مانند آداب سحری و افطاری در کشورهای مختلف، در این کشور هم شاهد آداب متفاوتی هستیم. مردم عربستان سعودی افطاری خود را با آب و خرما آغاز می‌کنند تا پس از روزه‌داری طولانی، به‌تدریج خودشان را سیر کنند. عدم شروع افطاری قبل از نماز، از دیگر آداب افطاری ماه رمضان در عربستان است.
هنگام غروب، پس از بازکردن روزه‌شان، تمام مردم برای خواندن نماز به‌پا می‌خیزند. پس از اتمام نماز، سر سفره افطاری حاضر می‌شوند و غذای اصلی را میل می‌کنند. هر کسی با غذای دلخواه افطار را شروع می‌کند؛ یکی با یک بشقاب لوبیا همراه با روغن زیتون و دیگری با ماست و تخم مرغ. مانند سایر کشورها، عربستان هم از غذاهای مخصوصی در رمضان بهره‌مند است. نان بلدی، کبسه، المندی، جریش و نوعی روغن حیوانی و غذاهای این‌چنینی، از خوراکی‌ها و غذاهای مهمی هستند که در ماه رمضان سرو می‌شوند.
در این کشور هم مانند لبنان و ترکیه، کسانی با نام مسحراتی در سحرهای ماه رمضان مردم را برای سحری بیدار می‌کنند. آداب سحری و افطاری در کشورهای مختلف جالب است؛ زیرا، آداب بیدارکردن مردم می‌تواند جذاب باشد. مسحراتی یا طبال‌ها با کوبیدن روی طبل‌ها مردم را برای صرف سحری بیدار می‌کنند. جالب است بدانید، در برخی از شهرهای عربستان به این افراد ابوطبلیلا گفته می‌شود. این سنت با این‌که در شهرهای بزرگ کمتر اجرا می‌شود؛ اما در محله‌های کوچک و قدیمی این رسم جالب همچنان ادامه دارد. همچنین، کودکان همراه با ابوطبلیلا در کوچه‌ها قدم می‌زنند تا هدایا و شیرینی‌های مردم نصیب آنها هم شود.
خانواده‌های عربستان در ماه رمضان همچنین عادات خاصی دارند، از جمله به خاطر خوش‌یمنی و نوید ماه مبارك رمضان لوازم و اثاثیه منزل خود را تغییر می‌دهند. در عربستان هزاران مسلمان در ایام ماه رمضان از سپیده صبح در تمام نقاط برای ادای مناسك عمره و عبادت اقدام می‌كنند. بعد از نماز عشاء هم به راز و نیاز و دعا می‌پردازند. مردان درباره احادیث دینی بحث می‌كنند و «جراك» را كه پوست خشك شده میوه است دود می‌كنند، زنان هم به آماده‌كردن سفره سحر و افطار می‌پردازند و تا اذان صبح بیدارمی‌مانند. غذای آنها در طول ماه رمضان خرما، قهوه عربی، گوشت چرخ كرده و ماهی است.
رمضان در پاكستان
در ماه رمضان اماكن لهو و لعب در پاكستان نیز بسته می‌شود و مساجد به منظور تلاوت قرآن و احادیث دینی پر می‌شوند به طوری كه صف‌های نماز در مسجد طولانی و به بسته‌شدن خیابان‌ها منجر می‌شود. آنها بعد از ادای نماز با خرما و برنج و گوشت افطار می‌كنند. فروش «بكوله» كه پیاز قرمز و گوشت سرخ شده است، در این ماه بازار داغی دارد. در دهه آخر ماه رمضان هم مردان غذای سحری خود را در مساجد می‌خورند.
رمضان در مصر
در قاهره پایتخت مصر، گروه‌های مختلف عرب و غیرعرب جشن‌های مختص خود را دارند چراكه هر كدام به گونه‌ای خاص این ماه را می‌شناسند و هر كدام به‌اندازه خود قدر و منزلت آن را می‌دانند. این جشن‌ها تركیبی از جشن‌هایی هستند كه از دوره فرعونیان، قبطانیان و اسلامیان باقی مانده است. قاهره در ماه رمضان به 2 شهر تبدیل می‌شود؛ اول شهری است از صبح زود تا ساعت 14 كه در این هنگام شهری آرام، ساكت و بدون كوچك‌ترین شلوغی و ازدحام است و از ساعت 14 تا زمان افطار و اذان مغرب و گاهی اوقات تا نیمه شب هم شهری می‌شود كه در آن شلوغی بیداد می‌كند و هیاهویی برپاست.
رمضان در‌اندونزی
ماه مبارك رمضان برای مردم‌اندونزی ماه جشن و شادی است. شادمانی‌های شبانه، تفریحات، بازی‌های مختلف و غذاهای متنوع، همه جزئی از فرهنگ مردم‌اندونزی در این ماه عزیز است.
پس از رویت هلال ماه رمضان در‌اندونزی، تعدادی از افراد تا صبح طبل می‌زنند و به این نحو آغاز ماه مبارك را به دیگران اعلام می‌كنند.
اندونزیایی‌ها مراسمی هم دارند به نام «حلال به حلال» به معنی روز مصالحه و آشتی كه در مساجد برگزار می‌شود.
یك شب و روز در‌اندونزی، به عنوان شب نزول قرآن و روز نزول قرآن شناخته می‌شود. اندونزیایی‌ها به این روز بسیار ارج مینهند و آن را گرامی میدارند. مراسم ویژه‌ای هم به این مناسبت در قصر ریاست جمهوری‌اندونزی برگزار می‌شود.
مراسم احیا، عبادت و آداب شب و روز نزول قرآن از رادیو و تلویزیون این كشور پخش می‌شود. مسلمانان‌اندونزی 10 شب آخر ماه را به
شب‌زنده‌داری و عبادت می‌گذرانند و معتقدند یكی از این شب‌ها شب قدر است.
رمضان در تاجیكستان
مهم‌ترین عمل در ماه مبارك رمضان در تاجیكستان خواندن نمازهای تراویح به جماعت و ختم قرآن است. از برنامههای مهم دیگر در این ماه افطاری دادن است. مردم تاجیكستان مهمان‌دوست هستند و به هر بهانهای مهمانی برگزار می‌كنند. به‌ویژه در ماه مبارك رمضان، كمتر پیش می‌آید خانوادهها در خانه خود و سرسفرههایشان افطار بخورند، چون به خانه فامیل یا برادران و خواهران و... به افطاری دعوت می‌شوند.
شب قدر در دهه آخر و شب 27 ماه مبارك دانسته شده است. در این شب‌ها معمولا پیر و جوان در مسجدها بیدار میمانند و به ادای نماز و قرائت قرآن مشغول می‌شوند و همچنین علمای دین سخنرانی می‌كنند.
رمضان در عراق
آداب و رسوم کشورهای مسلمان در ماه رمضان شباهت زیادی به یکدیگر دارد. در عراق هم همین روال ادامه دارد؛ اما تنها برخی آداب، عامل وجه تمایز رسوم عراق نسبت به کشورهای دیگر است. به دلیل این‌که ماه رمضان به ماه مهمانی خدا شناخته شده است، مردم عراق قبل از فرارسیدن ماه پربرکت خدا، خودشان را آماده می‌کنند.
مردم عراق باور دارند باید قبل از شروع ماه رمضان خودشان را برای مهمانی آماده کنند. از این رو اولین کاری که می‌کنند، خرید لوازم مورد نیازشان برای رمضان است. اغلب سبدهای خرید را مواد غذایی و شیرینی‌های مخصوص این ماه تشکیل می‌دهد. در واقع، مردم با خرید مواد غذایی مورد نیاز و شربت‌های مخصوص، خودشان را برای استقبال از این ماه آماده می‌کنند.
در عراق هم مانند عربستان و لبنان، رسم بیدارکردن مردم برای سحری وجود دارد. به‌همین دلیل، برخی افراد در محله‌ها و کوچه‌ها طبل‌به‌دست می‌چرخند و مردم را برای خوردن سحری بیدار می‌کنند. به‌دلیل این‌که مردم عراق علاقه زیادی به شیرینی دارند، انواع شیرینی را می‌توانید در سفره‌های افطاری آنها پیدا کنید. زولبیا و باقلوا ترکی، بامیه، برمه، دهین، قطایف، محلبی و حلوای خرما (کلچا) از معدود شیرینی‌هایی هستند که همراه با چای یا آب جوش هنگام افطار سرو می‌شوند.
در عین حال آداب افطاری در عراق کمی متفاوت است. در این کشور خوردن پیش‌غذاها و غذاهای مقوی در رمضان اهمیت بسیاری دارد. به‌همین دلیل، مردم عراق قبل از شروع ماه رمضان برای خرید انواع خوراکی‌های مقوی راهی بازار می‌شوند. از اصلی‌ترین و مهم‌ترین غذاهایی که در سفره افطاری هر خانواده عراقی پیدا می‌شود، سوپ دال عدس است. همچنین غذای معروف عراقی هم در سفره‌های افطاری یا حتی سحری خودنمایی می‌کند. مسکوف که معروف‌ترین غذای عراقی است، در اکثر رستوران‌های این کشور پیدا می‌شود. این غذا ماهی پخته‌شده روی زغال است که همراه با ترشی، پیاز و نان تنوری خورده می‌شود.
علاوه‌بر این در ماه رمضان، مردم این کشور تلاش می‌کنند دست فقرا و مستمندان را هم با کمک‌های مالی یا حتی مواد غذایی بگیرند. به‌عنوان مثال، با شروع ماه رمضان، خانواده‌های روزه‌دار مقداری از غذاهایی را که برای افطاری تهیه کرده‌اند، در یک سینی قرار می‌دهند و در مساجد یا اماکن زیارتی بین نیازمندان تقسیم می‌کنند.
مردم عراق معتقدند با شروع ماه رمضان، زیارت حرم امام حسین(ع) فضیلت بیشتری برایشان دارد. به‌همین دلیل است که در این ماه، جمعیت زیادی برای زیارت مرقد مطهر امام حسین(ع) راهی کربلا می‌شوند. علاوه‌بر آن، مسلمانان توجه ویژه‌ای به زیارت نجف اشرف هم دارند. از شب اول ماه رمضان تا آخرین شب آن، نزدیك زمان سحر، افرادی در كوچه‌ها میگردند و با كوبیدن بر طبل، روزهگیران را برای خوردن سحری بیدار می‌كنند. هنگام افطار هم خانواده‌های عراقی با در دست داشتن سینیهای غذا به مساجد می‌روند تا غذای خود را با روزه‌داران یا نیازمندان تقسیم كنند. باقلوا، زولبیا، خرما و سوپ از خوراكی‌های مهم و پرطرفدار عراقی‌ها در این ماه است. در اعمال مخصوص شب‌های قدر تاكید فراوانی بر زیارت امام حسین(ع) شده است؛ لذا جمعیت انبوهی این شب را در كربلا می‌گذرانند، طوری كه در این شب‌ها جای خالی در كربلا باقی نمی‌ماند. زیارت نجف اشرف هم حال و هوای ویژه‌ای دارد، چرا كه ایام شهادت و ضربت خوردن امیرالمومنین علی(ع) نیز در همین شبهاست.
رمضان در لبنان
در لبنان، مسلمانان و غیرمسلمانان در ماه رمضان لذت می‌برند. در سراسر جهان روزهای واقعی رمضان از غروب آغاز می‌شود. محله‌ها یکی پس از دیگری آرام و آهسته بیدار می‌شوند تا با جریان انرژی، شور و نشاط را شروع کنند. گویا این محله‌ها تازه از خواب زمستانی بیدار شده‌اند و آهسته جان می‌گیرند. آداب و رسوم کشورهای مسلمان در ماه رمضان متفاوت است؛ اما در لبنان زیباتر و جذاب‌تر برگزار می‌شود. ۴۰ درصد جمعیت لبنان را مسیحیان تشکیل می‌دهند؛ به همین علت، این کشور از کشورهایی‌ست که می‌توان در آن از جشن رمضان لذت برد.
در این کشور مانند جشن کریسمس، رمضان هم به‌عنوان یک مناسبت ملی در نظر گرفته می‌شود. در این کشور جشن رمضان با آغوشی باز به استقبال همه می‌رود و تنها به مسلمانان محدود نمی‌شود. در سفره‌های افطاری تمام مردم، چه مسلمان و چه غیرمسلمان، چه کسانی که روزه بودند و چه کسانی که روزه نبودند، در کنار یکدیگر می‌نشینند. بعد از افطار، انرژی مردم تا حدی‌ست که می‌تواند آنها را در طول شب بیدار نگه دارد. آداب سحری لبنان هم کمی متفاوت‌تر از آداب سحری و افطاری در کشورهای مختلف است. نزدیک سحر، افرادی با نام ابوطبله یا مسحراتی، طبل‌به‌دست و آوازخوان در کوچه‌ها می‌چرخند و ساکنین شهر قدیمی طرابلس را برای سحری بیدار می‌کنند. سکوت کوتاهی که در شب بر کوچه‌ها حاکم بود، دوباره می‌شکند و همه به تکاپو می‌افتند.
همچنین از آداب و رسوم کشورهای مسلمان در ماه رمضان، به‌ویژه لبنان و چند کشور دیگر، شلیک توپ هنگام افطار است؛ یکی از سنت‌های جذاب و ۲۰۰ ساله که هنوز هم در این کشور وجود دارد. علاوه‌بر لبنان، در برخی کشورهای غرب آسیا هم می‌توان در طول رمضان شلیک توپ را به‌عنوان نمادی برای پایان‌دادن به روزه شنید.
رویت هلال ماه توسط مسلمانان در لبنان سنتی است كه از دوره‌های قدیم به ستبانه یا سیبانه مشهور شده و به معنای انتظار برای مشاهده هلال ماه رمضان است. افرادی كه ماه را رویت كردند به دادگاه شرعی می‌روند تا درباره مشاهده هلال ماه شهادت دهند و اگر مفتی لبنان و قاضیان شرعی از درستی شهادت آنان مطمئن شوند، دستور اعلام آغاز ماه رمضان را صادر می‌كنند.
یكی دیگر از سنت‌های موجود در لبنان در ماه رمضان، بیدار كردن مردم برای خوردن سحری توسط افرادی است كه به آنان مسحراتی می‌گویند.
مسحراتی‌ها در ساعات 2 تا 3 نیمه‌شب در كوچه‌ها و خیابان‌های شهر دور می‌زنند، بر طبل می‌كوبند و شعر می‌خوانند. مسحراتی‌ها كه لباس محلی بر تن دارند، می‌خوانند: «ای خفته! برخیز و خداوند باقی را عبادت كن و سحوركن»، «برخیزید و سحری بخورید، رمضان به دیدار شما آمده». در لحظه افطار، خیابان‌های شهر حتی در مناطق مسیحی‌نشین هم تقریبا خالی می‌شود اما 3ساعت پس از افطار رفت و آمدها شروع شده و تا سحر ادامه می‌یابد. مردم لبنان شب را در كافه‌ها، رستوران‌ها و مكان‌های تفریحی مانند سواحل و پارك‌ها می‌گذرانند و كمتر تا سحر می‌خوابند و به جای آن پس از سحر تا 10 صبح كه ساعت كار رسمی ادارات و بازار است به استراحت می‌پردازند.
رمضان در تركیه
حال‌وهوای معنوی رمضان متفاوت‌تر از زمان‌های دیگر در ترکیه است. این ماه هر ساله در ترکیه جشن گرفته می‌شود و همراه با جشن‌های مذهبی، آرامش را میهمان دل‌ها می‌کند. شهرهای ترکیه به‌دلیل نورپردازی‌های مساجد و جشن‌هایی که برپا می‌شود، می‌درخشند. هرچند تحولات اجتماعی بسیاری در جشن‌های رمضان و افطاری‌ها رخ داده است؛ اما هنوز هم می‌توان آداب و رسوم کشورهای مسلمان در ماه رمضان را در ترکیه دید.
هنگام افطاری، دعوت‌نامه‌ای جدا از موقعیت اجتماعی یا حتی دین و مذهب برای افراد فرستاده می‌شود. این‌کار، نشانه‌ای از بردباری و بخشندگی اسلام است. سفره‌های افطاری به سبک عثمانی چیده می‌شوند تا آثار افطاری گذشته را حفظ کنند. در واقع، لذت تلخ و شیرین نوستالژی در دنیای مدرن تداعی می‌شود. همچنین، یک رویداد گردشگری و فرهنگی در هتل‌های شهرهای بزرگ ترکیه در رمضان برگزار می‌شود. در این هتل‌ها، به دنبال تداعی شب‌های رمضان، سالن‌های غذاخوری‌شان تزیین می‌شوند. غذاها و نوشیدنی‌های مخصوص رمضان در این شب‌ها که مهمان سفره‌های افطاری هستند از غذاهای عثمانی انتخاب می‌شوند.
پس از پایان افطاری، گروهی به نواختن موسیقی عرفانی اسلامی می‌پردازند و قهوه یا چای سرو می‌شود. علاوه بر این، تقریبا می‌توان گفت هر رستورانی از ترکیه منوی مخصوصی را ویژه ماه رمضان تدارک می‌بیند. از جالب‌ترین اتفاقاتی که در ماه رمضان می‌توان در ترکیه دید، برگزاری نمایشگاه‌ها و رویدادهای فرهنگی متنوع در شهرهای بزرگ است. نمایشگاه‌های کتاب، شب‌های شعر، رویدادهای هنری سنتی، موسیقی صوفیانه و گفت‌وگوهای مذهبی روح مردم را زنده می‌کند.
آداب و رسوم کشورهای مسلمان در ماه رمضان متفاوت است؛ اما سنت‌های ترکیه منحصربه‌فرد و جالب به‌نظر می‌رسد. به‌عنوان مثال، در غروب آفتاب با شلیک گلوله مردم برای افطاری آگاه می‌شوند یا افرادی طبل‌زنان مردم را برای سحری بیدار می‌کنند. آداب سحری و افطاری در کشورهای مختلف قطعا متفاوت است که در ترکیه به‌خوبی به چشم می‌خورد. ماه رمضان در این کشور علاوه‌بر این‌که با روزه‌داری همراه است، با طعم‌های متمایزی پذیرای افراد مسلمان و غیرمسلمان است. غذاهایی که برای سفره‌های افطاری حاضر می‌شوند، حس و طعم متفاوتی دارند.
نان پیده، دسر گولاچ و شربت‌های گوارا از جمله غذاها و نوشیدنی‌های ضروری در ماه رمضان هستند. پیده گرچه در تمام روزهای سال مصرف می‌شود؛ اما در ماه رمضان تقاضای بیشتری دارد و از ضروریات افطاری‌ست. گولاچ هم از محبوب‌ترین دسرهای ترکیه در ماه رمضان است که هضم آسانی دارد و برای روزه‌داران بهترین دسر محسوب می‌شود.
شربت‌هایی که در ماه رمضان تهیه می‌شوند، برای رفع تشنگی بسیار مفید هستند. این شربت‌ها که از گیاهان مغذی و میوه‌های مختلف درست شده‌اند، به جبران آب بدن، مواد معدنی و انرژی ازدست‌رفته کمک می‌کنند.
مسلمانان تركیه معتقدند كه ماه رمضان، بركت و خیر را در سفره‌های آنان افزایش می‌دهد و حتی اگر در بدترین شرایط اقتصادی باشند، خداوند به یمن و بركت این ماه عزیز درهای خیر و نعمت خود را روی بندگانش می‌گشاید. مسلمانان این كشور قبل از شروع ماه رمضان با تزیین و چراغانی كردن خیابان‌ها و مساجد، آمدن ماه رمضان را به یكدیگر تبریك می‌گویند. سفره‌های افطاری مسلمانان این كشور شامل زیتون، پنیر، خرما، باقلوا و انواع سوپ و آش است كه به آن چوربا گفته می‌شود. هنگام سحر نیز علاوه‌بر بانگ مناجات مساجد براساس عادتی دیرینه و قدیمی سحرخوان به خیابان‌ها و كوچه‌ها آمده و برای بیدار كردن مسلمانان برای خوردن سحری و اقامه نماز آواز سر می‌دهد و بعد از اقامه نماز صبح مسلمانان به قرائت قرآن می‌پردازند.
رمضان در مالزی
ماه رمضان در مالزی کمی متفاوت از دیگر کشورهای اسلامی است. در برخی مناطق این کشور، از جمله کداه، مالاکا و جوهور در روزهای ابتدایی رمضان شاهد مرخصی کارمندان ادارات هستیم. مردم این کشور احترام خاصی برای روزه‌داران قائل هستند. به‌عنوان مثال، در روزهای رمضان تبلیغات مرتبط با غذا و نوشیدنی به چشم نمی‌خورد. دولت هم برای حفظ احترام و حمایت از مسلمانان، سیاستی را برای جلوگیری از چنین تبلیغاتی پیاده کرده است. با این کار، کودکانی که در حال یادگیری روزه‌داری هستند یا حتی مردم روزه‌دار، دچار هوس و وسوسه نمی‌شوند. در کشور مالزی هم غذاهای مخصوصی در رمضان تهیه می‌شوند. مردم مالزی از فرصتی که ماه رمضان در اختیارشان قرار می‌دهد استفاده می‌کنند تا برخی غذاها از جمله فرنی لامبوک را تهیه کنند.
این فرنی را مردم به کمک یکدیگر در مسجد تهیه و آن را بین اطرافیان پخش می‌کنند؛ درست مانند کاری که ایرانی‌ها در پخش نذری‌ها انجام می‌دهند. محبوب‌ترین فرنی لامبورک، فرنی تهیه‌شده در مسجد کامپونگ بارو در کوالالامپور است. در این مسجد در روزهای ماه رمضان، از ساعت ۸ صبح تا ۴ بعد از ظهر فرنی تهیه و بین مردم به‌صورت رایگان پخش می‌شود. خوردن یک وعده غذایی کنار ساحل از سنت‌های منحصربه‌فرد ساکنین مالزی است. برخی افراد در ماه رمضان سحری‌شان را در خانه سپری می‌کنند؛ اما برخی دیگر سنت خوردن سحری کنار ساحل را حفظ می‌کنند. آنها کنار یکدیگر در ساحل می‌نشینند و از خوردن سحری‌شان لذت می‌برند.
ساحل باتو بوروک در کوالا ترنگانو در رمضان معمولا میزبان سفره‌های سحری مردم مالزی‌ست. این ساحل، در ماه رمضان مناظر مختلفی را به تماشا می‌گذارد. در واقع گویا برای سپری‌کردن یک تعطیلات کوچک و استراحت به کنار ساحل می‌روند و از نسیم خنک دریا لذت می‌برند. در آداب و رسوم کشورهای مسلمان در ماه رمضان همواره شاهد کمک به نیازمندان هستیم. در مالزی هم دولت و مردم به یتیم‌ها و مردمان فقیر اهمیت ویژه‌ای می‌دهند. به‌عنوان مثال، در روز عید فطر افرادی که وضعیت مالی خوبی دارند به افراد نیازمند کمک می‌کنند.
رمضان در تایلند
آداب ماه رمضان در تایلند هم مانند آداب و رسوم کشورهای مسلمان در ماه رمضان است. در این کشور حلول ماه رحمت و برکت خدا توسط روحانیون تایلندی تعیین می‌شود. برای این منظور، معمولا مهم‌ترین افراد مذهبی قبل از غروب آفتاب برای مشاهده هلال ماه به بلندترین نقطه منطقه می‌روند. پس از رویت هلال توسط روحانیون مذهبی، در شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی شروع ماه رمضان به تمام مسلمانان تبریک گفته می‌شود. پس از آن، روزه‌داری از تاریخ مشاهده هلال ماه آغاز می‌شود. در این کشور، مراسم رمضان به‌صورت جداگانه برای شیعیان و اهل تسنن در مساجد برگزار می‌شود.
همچنین در بیشتر اوقات، رسانه‌ها و روزنامه‌ها هم به‌صورت جداگانه آیین شیعه و تسنن را ادا می‌کنند. شیعیان تایلند هم مانند سایر شیعیان جهان در شب‌های ۱۹، ۲۱ و ۲۳ رمضان مراسم قدر را برپا می‌کنند. در این شب‌ها قرائت دعای جوشن کبیر، مراسم احیاء و گرفتن قرآن روی سر در تایلند هم رایج است. در تایلند، تمام نمازهای ۵گانه و نماز جمعه در مساجد خوانده و به زبان‌های مختلف دنیا همایش‌های مذهبی برای مسلمانان برگزار می‌شود. از آن‌جایی که تنها حدود ۱۰ درصد مردم تایلند مسلمان‌اند، در زندگی عادی مردم تایلند تغییری ایجاد نمی‌شود. مسلمانان این کشور تنها در منطقه شمالی و جنوبی این کشور ساکن‌اند. در عین حال با این‌که اکثر مردم تایلند بودایی هستند؛ اما احترام مسلمانان را حفظ می‌کنند. آنها به‌خوبی مراقب رفتار و گفتارشان هستند تا مشکلی برای مسلمانان ایجاد نشود.
مسلمانان تایلند رسم دارند به‌صورت دسته‌جمعی مراسم افطاری برپا کنند. دلیل این امر، افزایش وحدت و همدلی بین مسلمانان و دوری از تفرقه است. مانند مردم عربستان، بیشتر مسلمانان تایلندی هم روزه‌شان را با آب و خرما افطار می‌کنند. در این کشور هم افرادی با کوبیدن روی طبلی بزرگ، هنگام غروب خورشید، زمان افطار را اعلام می‌کنند.