تولید دانش بنیان/آغازی بر مقاومسازی اقتصاد
تولید باکیفیت و اقتصادی گوهری است که در سال‌های اخیر نیاز جدی کشورمان بوده و هست؛ به‌طوری که اگر تولید ملّی مورد اتفاق و پیگیری همه فعالان اقتصادی و آحاد مردم باشد، بسیاری از مشکلات اقتصادی و مشکلات معیشتیِ مردم حل خواهد شد. به تبع آن وقتی معیشت مردم رونق داشته و اشتغال پایدار فراهم باشد، آسیب‌های اجتماعی به میزان زیادی کاهش پیدا می‌کند.
ا قتصاد مقاومتی، یعنی اقتصادی که در مقابل تکانه‌های خارجی مقاوم باشد. ممکن است این تکانه‌های خارجی از جنس طبیعی مثل سیل، زلزله و... یا از جنس ضربه‌های غیرطبیعی مثل تحریم، جنگ و... باشد. اقتصادی که بتواند در مقابل این‌ها مقاوم باشد و ضربه نخورد، اقتصاد مقاومتی است.
چنین اقتصادی که بتواند مقاوم باشد، باید بعضی از مؤلفه‌های اصلی قدرت را داشته باشد. وقتی می‌گوییم اقتصاد مقاومتی، باید ببینیم که آیا این مقاومت و این قدرت را در سطح ملی‌‌مان داریم یا نه.
ابزارهای مقاومسازی اقتصاد
به گفته کارشناسان بخشی از ابزارهای مقاومسازی اقتصاد، به ابزارهای سیاسی و نظامی مرتبط است. اما بخش مهم‌تر به موضوع پایه‌های اقتصادی کشور مربوط می‌شود. چرا ما باید به‌سمت دانش‌بنیان شدن پیش برویم؟
دکتر عماد احمدوند، سرپرست ستاد ویژه توسعه فناوری نانو معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در پاسخ به این سؤال به پایگاه اطلاع‌رسانی رهبر انقلاب می‌گوید: «اگر شما بخواهید کارتان را با اقتصاد سنتی پیش ببرید اصلاً قابلیت رقابت در دنیا را ندارید. اگر حتی بخواهید با اقتصاد صنعتی که در دهههای گذشته در دنیا رواج و رشد پیدا کردند جلو بروید، باز هم از آنها عقب می‌مانید. نهایتاً مجبورید مبتنی بر دانش روز کار و تولید را انجام دهید و مبتنی بر دانش و فناوری‌های نوین، محصولاتتان را در دنیا عرضه کنید. بنابراین، یکی از مؤلفه‌های جدی برای رسیدن به یک کشور قدرتمند، تمرکز بر دانش است.»
او ادامه می‌دهد: «اگر ما مؤلفه دانش را در مباحث اقتصادی، نظامی و حتی مباحث اطلاعاتی نداشته باشیم، شاید هیچ‌کدام از این مؤلفه‌های قدرت نتوانند ما را کشور قدرتمند در دنیا مطرح کنند. اگر ما می‌خواهیم اقتصاد مقاوم داشته باشیم تا بتوانیم در مقابل تکانه‌های خارجی ایستادگی کنیم و اقتصادمان پویا باشد و رشد کند و زایش داشته باشد، هیچ چاره و راهی وجود ندارد، مگر اینکه در مسیر دانش و علوم نوین پیش برویم.»
دکتر احمدوند تصریح می‌کند: «در دنیا یک‌سری کشورهای سنتی پیشرو داریم که این‌ها در یکی دو سده گذشته با همین نگاه مبتنی بر علوم و فناوری‌های روز آن زمان توانستند خودشان را از بقیه جلو بیندازند و بقیه کشورهای دنیا عملاً بازیگرهای زمین این کشورها شدند. از این طرف، ما یک‌سری کشورهایی داریم که در طول پنج شش دهه گذشته حرکت جدی بر روی توسعه علمی شروع کرده‌اند و الان نشانه‌هایش کامل آشکار است و آن کشورهای پیشرو سنتی که عموماً غربی هستند را از گردونه رقابت خارج می‌کنند. خیلی‌ها آمریکا و اروپا را کشورهای پیشرو می‌دانند. در چند دهه گذشته، چین و کره جنوبی به‌عنوان نمونه‌های بارز و مطرح از کشورهایی که تولیدات سطح پایین داشتند، از آن سطح شروع کردند و الان خودشان را دائم در مؤلفه‌های علمی از حرکت در مرز علم گرفته تا تولید محصولات نوآورانه و مبتنی بر فناوری‌های مدرن ارتقاء می‌دهند. الان محصولاتشان در خیلی از حوزه‌ها با محصولات همان کشورهای غربی رقابت می‌کند و روند و سیری که از نظر اقتصادی دیده می‌شود این است که کاملاً دارند آن کشورهای غربی را از گردونه رقابت خارج می‌کنند.»
ضرورت تغییر نگاه به اقتصاد دانش‌بنیان
اقتصاد ایران سال‌هاست برای تاثیر بر معیشت مردم و اختلال در چرخه تولید کشور مورد هدف دشمنان مردم قرار گرفته است. به همین دلیل این مسئله، اقتصاد را در اولویت و تولید را کلید واژه نام‌گذاری سال‌های اخیر قرار داده است اما همواره فرهنگ روح حاکم بر تمام فعالیت‌های اقتصادی است.
دکتر مجتبی ذاکریان، فرماندار شمیرانات در بخش دیگری از گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان اظهار می‌دارد: «در مسائل اقتصادی می‌توانیم ۲ دیدگاه را دنبال کنیم؛ می‌توانیم همچون برخی از کشورهای همسایه با درآمد نفت و سرمایه‌های نسل آینده صرفاً مصرف‌کننده باشیم و به رفاه برسیم، هیچ دانشی را نیاموخته و بومی‌‌سازی نکنیم که در این صورت محتاج و وابسته جوامع دیگر هستیم. در مقابل می‌توانیم راهی بلندمدت را پیش بگیریم که نگاه رهبری بر آن است.»
فرماندار شمیرانات اضافه می‌کند: «به نظر می‌رسد سمت و سوی دیدگاه رهبر معظم انقلاب این است که فعالان اقتصادی نسبت به نهادینه‌‌سازی دانش در حوزه تولید، اشتغال و اقتصاد اقدام کنند. مطابق شعار امسال قرار بود این نگاه هم در بدنه فعالان اقتصادی و هم در بدنه دولت تزریق شود و کشور به یک حرکت هماهنگ بتواند بخشی از عقب‌ماندگی‌های یک دهه گذشته را جبران نماید که بر حسب گزارش‌ها بخش قابل توجهی از این هدف محقق شده است. البته این نگاه باید استمرار داشته باشد تا بتوانیم به نقطه مطلوب برسیم.»
او می‌گوید: «شرکت‌های دانش بنیان که در سال‌های پیش، زمینه آن با ایجاد معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری توسط رهبر معظم انقلاب فراهم شد، امروز به مرحله شکوفایی رسیده و مهندسان می‌توانند دانش خود را به محصول تبدیل کرده و گوشه‌ای از تولید کشور را برعهد بگیرند.»
تولید، ستون فقرات رشد کشور
موضوع تولید چه برای رشد یک کشور و چه در سطوح پایین‌تر به‌نوعی ستون فقرات است. کشورهایی که در طول دهههای گذشته و حتی بیشتر از چندین دهه رشد کردند، مقوله تولید در آنها موضوع محوری است.
رهبر انقلاب در طول سال‌های اخیر اسامی را انتخاب کردند تا خط فکری همه جامعه را روی آن موضوع متمرکز کنند که مسئله تولید محوریت دارد.
دکتر احمدوند با بیان این مطلب تاکید می‌کند: «در طول چند سال گذشته، این شعار به‌عنوان اصلی‌ترین شعار سال انتخاب شده؛ بنابراین، می‌شود گفت که محوریت رشد، تولید است. حالا این تولید می‌تواند در قالب سنتی انجام شود. مثل آن چیزی که تا قبل از انقلاب صنعتی در دنیا متعارف بود و انجام می‌شد. بیشتر از چندین دهه گذشته، موضوع تولید صنعتی در دنیا آمده و بر تولید سنتی غلبه کرده که عمدتاً همین تولید محصولات کشاورزی بوده است. آن کشورهایی که زودتر از بقیه وارد فضای تولید صنعتی شدند، فاصله خود را به‌طور معناداری با بقیه دنیا زیاد کردند. این باعث شد که آنها چندین پله جلوتر قرار گیرند.»
او می‌افزاید: «اگر ما بخواهیم تولیدمان را با روش‌های چندین دهه گذشته انجام دهیم طبیعتاً نمی‌توانیم با هیچ‌کدام از این کشورهای پیشرو رقابت کنیم و همچنان پشت‌سر آنها می‌مانیم و فاصله‌مان دائم زیاد می‌شود. اگر بخواهیم این فاصله تاریخی را کم کنیم، ناچاریم و باید به علوم روز نگاه کنیم و مبتنی بر علوم روز تولید انجام دهیم تا بتوانیم این فاصله را کم کنیم. این هم چیزی نیست که ما به آن نگاه ایستایی داشته باشیم. اگر شما بخواهید در دهه آینده مطابق علم امروز تولید انجام دهید مطمئناً عقب خواهید افتاد. مثل دویدن روی تردمیل است که وقتی بایستید، می‌افتید. متأسفانه بخش زیادی از تولیدات کشور ما همچنان سنتی است و حتی در خیلی از موارد به تولید صنعتی هم نرسیده است. برای رشد کشور چاره‌ای جز افزایش مستمر تولید وجود ندارد و برای اینکه این تولید رقابت‌پذیر باشد و بتواند در کشور خودمان و کشورهای دنیا قابلیت عرضه داشته باشد، مجبوریم تولید را مبتنی بر علوم و فناوری‌های روز انجام دهیم.»
ضرورت جهت‌دهی به تسهیلات بانکی
یکی از روش‌های حمایت دولت از طرح‌های اشتغال‌زا پرداخت تسهیلات و تسهیلگری در صدور مجوزهای کسب و کار است.
صدور مجوزها با راه‌اندازی سامانه یکپارچه درخواست مجوز کسب و کار تقریباً محقق شده و به اذعان کارشناسان اقتصادی مسیر خوبی را طی می‌کند اما در حوزه بانکی هنوز تسهیلات نقدی آن‌طور که انتظار می‌رفت میان تولیدکنندگان توزیع نشده است و همچنان بانک‌ها نسبت به حمایت از تولید به
خصوص تولید دانش‌بنیان رغبت نشان نمی‌دهند.
پرداخت تسهیلات خرد به طرح‌های اشتغالزایی در دولت یکی از وظایف صندوق کارآفرینی امید برای حمایت از ایجاد اشتغال در کشور است. بازپرداخت بخشی از تسهیلات اشتغالزایی همواره بر دوش این صندوق بوده است.
«اگر 100 هزار میلیارد تومان را با ضریب 2 در کنار سایر تسهیلات در نظر بگیریم حدود 200 هزار میلیارد تومان در سال آینده به طرح‌های خرد و اشتغالزایی اختصاص می‌یابد که این امر باعث ایجاد اشتغال و ساماندهی طرح‌های خرد می‌شود.»
این را نعمت‌الله رضایی، مدیرعامل صندوق کارآفرینی امید درباره میزان تسهیلات‌دهی صندوق در سال آینده برای ایجاد اشتغال به تسنیم می‌گوید.
او با اشاره به اشتغالزایی برای 44 هزار نفر در روستاهای کشور با افتتاح 14 هزار و 700 طرح اظهار می‌کند: «این طرح‌ها که با حمایت صندوق کارآفرینی امید برای آن 2 هزار و 760 میلیارد تومان هزینه شده است تا پایان دهه فجر امسال به بهره‌برداری رسید. این طرح‌ها افزون بر 5 هزار و 500 میلیارد تومان سرمایه را در مناطق روستایی فعال کرده است. صندوق کارآفرینی امید بیش از 2 هزار و 100 میلیارد تومان تسهیلات برای این طرح‌ها پرداخت کرده است.»
رضایی می‌افزاید: «امسال 16هزار و 100 طرح اقتصادی نیز در مناطق شهری و شهرک‌های صنعتی با حمایت صندوق کارآفرینی به بهره‌برداری رسید. تاکنون بیش از 37هزار طرح اقتصادی در بخش کشاورزی، صنعت و خدمات مورد حمایت صندوق کارآفرینی امید قرار گرفته است.»
مدیرعامل صندوق کارآفرینی امید کشور گزارش می‌دهد: «صندوق کارآفرینی امید امسال 6 هزار میلیارد تومان تسهیلات به این طرح‌ها پرداخت کرده است که با اجرای آنها 111هزار فرصت شغلی ایجاد می‌شود.»
فعالیت صندوق کارآفرینی امید و سایر صندوق‌های مشابه در دستگاه‌های دولتی قابل تقدیر است اما این‌گونه طرح‌ها باید بر مبنای نگاه کلان شعار سال سنجیده شود و باید دید چند درصد اقدامات آنها منجر به تقویت دانش‌بنیان‌ها شده است.
«آنچه بنده در ذهن خودم، در مقابل چشمِ ذهنی و عقلی خودم از آینده کشور و از آینده ملّت و از پیشرفت دانش این کشور مشاهده می‌کنم، خیلی بیشتر از آن چیزی است که در این حدسیّاتِ متعارف اظهار می‌شود یا فکر می‌شود و واقعاً خیلی بیش از این حرف‌ها [است]... مسئله کارآفرینی، مسئله اشتغال، مسئله پیشرفت دانش و پیشرفت اقتصادی کشور و تولید کشور، یک امر محسوسی است.»
(رهبر انقلاب – 10 بهمن 1401)