ساعت 11روز گذشته‌، مرکز مبادله ارز و طلای ایران طبق مصوبه شورای پول و اعتبار فعالیت رسمی خود را در حوزه معاملات ارزی (اسکناس و حواله) آغاز کرد.
دیروز پس از افتتاح این مرکز و آغاز معاملات، اولین نرخ مرکز مبادله ارز کشور برای دلار کشف شد که با ریزش حدود 9 هزار تومانی نسبت به روز قبل، هر دلار آمریکا
۴۱ هزار و ۵۴۹ تومان در این بازار قیمت خورد.
همچنین نخستین قیمت برای دلار حواله 36 هزار و 130 تومان در مرکز مبادله ارز و طلا به ثبت رسیده است.
مرکز مبادله جایگزین بازار آزاد
البته همزمان با این کشف قیمت‌، دلالان در بازار آزاد تلاش کردند تا نرخ‌های انواع ارز را همچنان در این بازار ملتهب نشان دهند که رئیس ‌کل بانک مرکزی در مراسم راه‌اندازی مرکز مبادله تاکید کرد: مرکز مبادله ایران با تمام ابزارهایی که برای آن پیش‌بینی شده و دریافت کمک‌های فکری صاحب‌نظران تبدیل به بازار آزاد ارز خواهد شد. تمام مبادلات این‌جا صورت می‌گیرد و ما می‌توانیم به عنوان بانک مرکزی مدیریت را در بازار ارز داشته باشیم؛ در تمام دنیا بانک مرکزی متولی این حوزه است، اما متاسفانه در کشور نهادهای لازم در این زمینه وجود نداشته و این اختیارات کمتر بوده است. مرکز مبادله شروعی است برای حکمرانی قوی حاکمیت ارزی کشور.
محمدرضا فرزین در ادامه هدف از راه‌اندازی مرکز فوق را این‌گونه بیان کرد: برای اینکه بتوانیم فرآیند اختصاص ارز را تسهیل کرده و به سمت یک نرخ مرجع در بازار حرکت کنیم، مرکز مبادله ارز و طلا را راه‌اندازی کردیم.
وی ادامه داد: علت افزایش قیمت‌ها انتظارات تورمی به وجود آمده است که عوامل مختلفی هم برای آن وجود دارد و سبب افزایش دائمی نرخ در بازار آزاد شده است. بنابراین باید جایی را ایجاد کنیم که جایگزین بازار آزاد شود و نرخ را آنجا کشف کنیم.
«نیما» همچنان برقرار است
وی افزود: سامانه نیما که مربوط به ارز حواله‌ای است و شامل منابع ارزی اصلی کشور است همچنان فعالیت خود را ادامه می‌دهد!
وی خاطرنشان کرد: ما از لحاظ ذخایر ارز با هیچ محدودیتی برای تأمین نیازهای ارزی کشور مواجه نیستیم و از لحاظ وضعیت ارزی و تراز تجاری مثبت از شرایط مطلوبی برخورداریم. اما آنچه بازار را به هم ریخته است فرآیند انتظارات تورمی است.
جزئیات معاملات و روش کشف قیمت
فرزین در بیان جزئیات مرکز مبادله با بیان اینکه این مرکز دارای چندین جز است، یادآور شد: جز نخست آن تالار حواله است که بخشی از منابع ارزی که در سامانه نیما عرضه می‌شد به‌ویژه ارز فولادی‌ها، پتروشیمی‌ها، مواد غذایی، فرآورده‌های ویژه و غیره در این تالار عرضه خواهد شد و فرآیند تعیین قیمت به صورت کشف قیمت بر اساس عرضه و تقاضا خواهد بود.
رئیس ‌کل بانک مرکزی ادامه داد: در حال حاضر کالاهایی که در مرکز مبادله ارز دریافت می‌کنند مشخص شده‌اند و براساس عرضه و تقاضا نرخ کشف و بر همین مبنا ارز تخصیص می‌یابد؛ لذا پیش‌بینی من این است که حجم معاملات در بازار حواله رشد قابل توجهی داشته باشد.
فرزین درباره نحوه تعیین نرخ ارز در این مرکز گفت: نرخ ارز در مرکز مبادله ارز و طلای ایران مبتنی بر منابع و مصارف ارزی کشور و همچنین براساس متغیرهای بنیادین اقتصاد کشور تعیین می‌شود. نرخ اسکناس نیز متناسب بر همین امر تعیین می‌شود و سامانه نیما نیز همچنان برای کالاهای اساسی به قوت به فعالیت خود ادامه خواهد داد.
وی با بیان اینکه اگر ارز به ثبات و آرامش برسد می‌توانیم سایر شاخص‌های اقتصاد کلان را نیز به تعادل و ثبات برسانیم، تاکید کرد: وضعیت منابع ارزی کشور سال آینده و بر اساس مذاکرات و گشایش‌های ارزی که در راه است بهتر از امسال خواهد بود.
نیازهای 60 گانه
جایگزین سهمیه 5000 یورویی
فرزین با اشاره به اینکه تالار دوم به ارز خدماتی اختصاص دارد، عنوان کرد: تاکنون ارز به صرافی‌ها ارائه می‌شد و افراد با همراه داشتن کارت ملی به صرافی‌ها مراجعه می‌کردند و می‌توانستند ۵۰۰۰ یورو ارز دریافت کنند، آن هم به این دلیل که سامانه مرکز هنوز راه‌اندازی نشده بود. اما با راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران تمام نیازهای خدماتی شناسایی شده است و در قالب سامانه و پس از تأییدیه‌های دستگاه‌های مربوطه با نرخی که در بازار کشف می‌شود معامله می‌شود. مهم‌ترین ارزهای خدماتی نیز شامل دانشجویی، مسافرتی و مأموریتی است و البته بیش از 60 نوع نیاز ارزی خدماتی شناسایی شده است.
ابزارهای معاملات آتی و سلف
رئیس ‌کل بانک مرکزی درباره برنامه‌های آتی مرکز مبادله ارز و طلای ایران گفت: در تلاشیم این مرکز به مرکز اصلی مبادله ارز و طلای کشور بدل شود. در برنامه‌های آتی از ابزارهای جدید ارز و طلا استفاده کنیم. برای مثال ابزار فیوچر (آتی)، ابزار فوروارد (سلف ارز) و ابزار فردایی است. البته بازار فردایی غیرقانونی اعلام شده و عملیاتی که اکنون تحت عنوان بازار فردایی در بازار آزاد انجام می‌شود مورد تأیید ما نیست. وی در توضیح ابزار سلف ارزی افزود: ما بازار سلف ارز را در بانک مرکزی راه‌اندازی می‌کنیم و به نرخ آتی ارز را به فروش می‌رسانیم. در حال حاضر در حال تدوین آیین‌نامه‌های مربوطه هستیم و البته عملاً نیز ما مدتی است به صورت فردایی ارز را در بازار متشکل ارزی به فروش می‌رسانیم. بدین معنا که از ساعت ۱۵ بعدازظهر با نرخ مورد انتظار فردا ارز را به صرافی‌ها می‌فروشیم و به عبارتی تلاش کردیم وارد بازار فردایی شویم. چراکه یکی از ابزارهایی که انتظارات عاملین اقتصادی را دچار اخلال می‌کند، نرخ فردایی
است.
آغاز حکمرانی جدید ارزی
و ممنوعیت فعالیت دلالان
وی افزود: مرکز مبادله ایران با تمام ابزارهایی که برای آن پیش‌بینی شده و دریافت کمک‌های فکری صاحب‌نظران تبدیل به بازار آزاد ارز خواهد شد تا بانک مرکزی نیز مدیریت بازار را از این طریق انجام دهد؛ این مرکز نقطه‌ای برای شروع حکمرانی جدید ارزی است و از تمام نظرات به منظور بهبود و تقویت این بازار نیز بهره‌مند خواهیم شد.
امیر‌هامونی، مدیر پروژه مرکز مبادله ارز و طلای ایران در مراسم رونمایی از این مرکز در پاسخ به سؤال ایسنا مبنی بر این‌که آیا از این به بعد بازارهای دیگر غیر از مرکز مبادله، قاچاق محسوب خواهد شد و به عنوان مثال دلالان بازار نمی‌توانند خرید و فروش انجام دهند و یا کانال‌های تلگرامی نمی‌توانند تعیین قیمت داشته باشند؟ تصریح کرد: مسئله قاچاق‌انگاری در این زمینه موضوع جدیدی نیست و پیش از این هم در قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مورد تاکید قرار گرفته بود، اما از امروز دلالان کنار خیابان نمی‌توانند ارز بفروشند.
وی همچنین اعلام کرد تابلوی معاملات مسکوکات طلا از هفته آینده در بازار مبادله ارز و طلای ایران راه‌اندازی خواهد شد.
شایان ذکر است دیروز با راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا، با تصمیم بانک مرکزی عرضه ربع سکه در بورس کالا متوقف شد؛ بناست هفته آینده فروش ربع سکه در مرکز مبادله طلا و ارز از سرگرفته شود. براساس این گزارش 300 هزار قطعه ربع سکه در گام نخست در مرکز مبادله عرضه می‌شود که فرآیند کشف قیمت نیز براساس مکانیزم عرضه و تقاضا خواهد بود.
ارائه ارز مسافرتی بعد از گیت فرودگاه
هامونی با بیان اینکه تالار معاملات سواپ ارزی و سایر ابزارها نیز در آینده در این بازار شروع به فعالیت خواهند کرد افزود: بیش از 60 مورد نیاز ارز خدماتی اعم از مسافرتی، دانشجویی، درمانی، ماموریت، حق‌الوکاله، چاپ مقالات، شرکت در نمایشگاه‌ها، فدراسیون‌های ورزشی، شرکت‌های دانش‌بنیان و... شناسایی شده است که در تالار ارز خدماتی تامین خواهند شد.
وی خاطرنشان کرد: متقاضیان در این خصوص بایستی با مراجعه به بانک‌ها و صرافی‌های عامل نسبت به ثبت درخواست و ارائه مدارک اقدام نموده و ارز مورد نیاز متقاضیان پس از بررسی و تایید مدارک توسط نمایندگان دستگاه‌های ذی‌ربط مستقر در مرکز مبادله ارز و طلای ایران، از طریق شعب بانکی و صرافی‌ها به آنها ارائه خواهد شد.
مدیر پروژه مرکز مبادله ارز و طلای ایران گفت: ارز مسافرتی پس از تایید مدارک، بعد از گیت فرودگاه علاوه‌بر باجه‌های بانک ملی، از طریق خودپردازهایی که برای اولین بار توسط این بانک تجهیز شده‌اند به متقاضیان پرداخت خواهد شد.
استقبال از راه‌اندازی مرکز مبادله
در همین حال، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی از راه‌اندازی مرکز مبادله استقبال کرد و گفت: تشکیل مرکز مبادله ارز و طلای ایران و کشف قیمت ارز در این مرکز، یک حرکت بسیار مثبت از سوی دولت است و رفته رفته بازار ارز کشور با این اقدام به تعادل خواهد رسید. این اقدام هم به‌نفع بازار است و هم به‌نفع واردکنندگان و هم به‌نفع کسانی است که به هر دلیل نیاز به ارز دارند.
احمد مهدوی در گفت‌وگو با تسنیم ادامه داد: این اقدام حتی به‌نفع صادرکنندگان است، چرا که در بازاری که با عرضه و تقاضا خودش را بالانس می‌کند، ارز خود را عرضه می‌کنند و دیگر قیمت ثابتی برای عرضه ارز صادرکنندگان وجود ندارد.
وضعیت ارز 28 هزار و 500
مهدوی با تأکید بر اینکه «ارز 28 هزار
و 500 تومانی هنوز هست»، گفت: ارز 28 هزار
و 500 تومانی قرار است برای کالاهایی که وزارت صمت و بانک مرکزی به توافق می‌رسند، تخصیص داده شود و ممکن است غیر از دارو و نهاده‌ها و کالاهای اساسی، بسیاری از اقلام هم مشمول آن شوند که تعیین آن به‌عهده و در اختیار بانک مرکزی و وزارت صمت است.
وی افزود: منابع تأمین ارز
28 هزار و 500 تومانی، از فروش نفت، فروش گاز و میعانات و... تأمین می‌شود و ارز پتروشیمی‌ها هم در اختیار دولت و واردکنندگان قرار می‌گیرد.
برخی سؤالات درباره نرخ ارز
گفتنی است راه‌اندازی مرکز فوق در عین حال که اقدام مثبتی است اما در اذهان برخی فعالان اقتصادی همچنان با سؤالاتی همراه است. از جمله اینکه آیا با کشف قیمت‌های این مرکز ما شاهد تک نرخی در ارز خواهیم بود؟ اگر این‌گونه است پس چرا همچنان نرخ 28500تومانی و یا نیما وجود دارد؟ و یا اینکه آیا نرخ حواله که دیروز حدود 36 هزار تومان کشف شد همان نرخ نیماست؟ و یا اینکه اگر کار دلالان ارز غیر قانونی است چرا اقدام قاطعی برای جمع‌آوری آنها انجام نمی‌شود؟