عفو رهبری که در اصطلاح عفو خاص یا خصوصی نامیده می‌شود، عفوی است که از جانب مقام رهبری در مناسبت‌های خاص مانند مناسبت‌های مذهبی و اعیاد به پیشنهاد رئیس‌قوه قضائیه صادر می‌شود.

در بند ۱۱ اصل ۱۱۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که وظایف و اختیارات مقام رهبری را احصا کرده، در مورد اختیار رهبری برای عفو محکومان آمده است: «عفو یا تخفیف مجازات محکومیت در حدود موازین اسلامی پس از پیشنهاد رئیس‌قوه قضائیه.»

به طور کلی عفو خصوصی یا عفو رهبری به دو نوع عفو معیاری و عفو موردی تقسیم می‌شود.

عفو معیاری: در این عفو، معیار و ضوابط از طریق کمیسیون عفو مرکزی قوه قضائیه تعیین و معیارها از سوی رئیس‌قوه قضائیه به محضر مقام معظم رهبری پیشنهاد و در صورت موافقت ایشان، آن معیار و ضابطه به مراجع قضایی و سازمان‌های ذی‌ربط اعلام می‌شود که افراد بیشتری را شامل می‌شود.

در عفو معیاری، فرد ملاک نیست بلکه نوع محکومیت و شرایط ملاک است. شرایط و ضوابط به مراجع قضایی استان‌ها و سازمان‌های مربوط اعلام و نهایتاً عفو می‌شود.

عفو موردی: در عفو موردی ابتدا درخواست‌های عفو به صورت موردی در کمیسیون‌های عفو استانی و یا در سازمان قضایی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و یا در سازمان تعزیرات حکومتی مورد بررسی قرار می‌گیرد، سپس بعد از طی مراحل مقدماتی و در صورت موافقت کمیسیون‌های عفو بدوی، پرونده عفو جهت اظهارنظر نهایی به کمیسیون مرکزی عفو و بخشودگی قوه قضائیه ارسال می‌شود.

در صورتی که با درخواست عفو موافقت شود، فهرست نهایی از افرادی که مورد عفو قرار گرفته‌اند، برای ریاست قوه قضائیه ارسال می‌شود، سپس به محضر مقام معظم رهبری می‌رسد و چنانچه مقام معظم رهبری با عفو موافقت فرمایند، مراتب جهت اعمال و اجرای عفو به مراجع قضایی و سازمان‌های مربوطه اعلام می‌شود.

عفو معیاری رهبر انقلاب شامل چه کسانی می‌شود؟

عفو رهبر انقلاب در 2 بخش متهمان و محکومان حوادث اخیر و محکومان سایر پرونده‌های کیفری صادر شده است.

بخش اول: متهمان و محکومان حوادث اخیر

متهمان و محکومان حوادث اخیر کشور از تاریخ 25 شهریور امسال تا امروز که دستگیر، بازداشت یا تحت تعقیب قرار گرفته‌اند در صورت داشتن شرایطی که در ادامه به آن اشاره می‌شود پرونده‌شان در هر مرحله‌ای که باشد مختومه می‌گردد و مورد عفو قرار می‌گیرند.

معیارهای لازم برای دریافت عفو:

الف- عدم مباشرت، مشارکت و معاونت در ارتکاب جرائم مستوجب مجازات محاربه، افساد فی الارض و بغی

ب- عدم ارتکاب جاسوسی به نفع اجانب

پ-عدم ارتباط مستقیم با عوامل سرویس‌های اطلاعاتی خارجی

ت-عدم ارتکاب قتل و جرح عمدی

ث- عدم ارتکاب تخریب و احراق عمده تاسیسات دولتی، نظامی و عمومی

ج- عدم عضویت و وابستگی در گروه‌های معاند و برانداز

چ- نداشتن بیش از دو فقره سابقه محکومیت موثر کیفری (هر کسی که بیش از 2 سابقه موثر کیفری داشته باشد از شمولیت این عفو خارج می‌شود)

ح- نداشتن شاکی یا مدعی خصوصی یا حسب مورد اعلام رضایت آنان یا جبران ضرر و زیان

خ- اظهار ندامت و تعهد کتبی مبنی بر عدم تکرار جرم امنیتی مشابه

بخش دوم: محکومان سایر پرونده‌های کیفری

در مورد محکومین سایر پرونده‌های کیفری نیز افرادی که شامل شروط ذیل بشوند می‌توانند از شمولیت این عفو بهره مند شوند:

1-نداشتن بیش از دو فقره سابقه محکومیت موثر کیفری

2-عدم ارتکاب جرم جدید مستوجب مجازات درجه یک تا پنج در زمان محکومیت، اجرای حکم و یا در زمان مرخصی

نداشتن شاکی یا مدعی خصوصی و یا جلب رضایت آنان و جبران ضرر و زیان آن تا آخر سال ۱۴۰۱

از میان محکومان عادی چه کسانی شامل عفو می‌شوند؟

 محکومانی که تا تاریخ ۲۲/ ۱۱ /۱۴۰۱ محکومیت حبس آنان قطع شده باشد با شرایط ذیل مورد عفو قرار می‌گیرند:

1- نداشتن شاکی یا مدعی خصوصی و یا جبران ضرر و زیان و یا ترتیب پرداخت آن.

2- باقیمانده محکومیت محکومان به حبس تا یک سال در صورتی که حداقل یک ماه (با احتساب ایام بازداشت) را تحمل کرده باشند.

3- سه چهارم محکومیت محکومان به حبس از یک سال تا پنج سال مشروط بر اینکه یک پنجم آن را تحمل کرده باشند.

4- دو سوم محکومیت محکومان به حبس بیش از پنج سال تا ده سال مشروط بر اینکه یک سوم آن را تحمل کرده باشند.

5- یک‌دوم محکومیت محکومان به حبس بیش از ده سال تا بیست سال مشروط بر این که حداقل یک سال حبس را تحمل کرده باشند.

6- یک‌دوم محکومیت محکومان بیش از بیست سال مشروط بر اینکه حداقل دو سال حبس را تحمل کرده باشند.

7- باقیمانده محکومیت حبس کلیه محکومان جرایم غیر عمدی.

8- باقیمانده حبس زنانی که به حکم قانون سرپرستی یا حضانت فرزندانشان را بر عهده‌دارند مشروط بر اینکه سه سال از حبس خود را تحمل کرده باشند.

9- باقیمانده حبس محکومان خانواده معظم شهدا و جانبازان (پدر، مادر، همسر‌،فرزند) به شرط آنکه در محکومیت حبس تا ده سال حداقل یک‌پنجم و در محکومیت به حبس بیش از ده سال حداقل پنج سال تحمل حبس نموده باشند.

10- باقیمانده محکومیت حبس بیماران صعب العلاج یا لاعلاج که مراتب بیماری آنان مورد تایید کمیسیون پزشکی قرار بگیرد.

11- باقیمانده محکومیت حبس محکومان ذکور بالای هفتاد سال و اناث بالای شصت سال به شرط آنکه در محکومیت به حبس غیر از ابد حداقل یک پنجم و در محکومیت به حبس ابد حداقل هشت سال تحمل نموده باشند.

12- محکومانی که صرفاً به لحاظ عجز از پرداخت جزای نقدی در زندان به سر می‌برند به شرح ذیل:

الف) باقیمانده محکومیت جزای نقدی تا پانصد میلیون ریال

ب) باقیمانده محکومیت جزای نقدی از پانصد میلیون ریال تا پنج میلیارد ریال در صورتی که حداقل به خاطر جزای نقدی سه ماه تحمل حبس کرده باشند.

ج) باقیمانده محکومیت جزای نقدی بیش از پنج میلیارد ریال در صورتی که حداقل یک سال به خاطر جزای نقدی تحمل حبس کرده باشند.

چه گروه‌هایی استثنا هستند

و شامل عفو نمی‌شوند؟

مرتکبین جرایم ذیل از شمول این عفو مستثنی می‌باشند:

1- خرید، فروش، توزیع و قاچاق سلاح گرم و مهمات جنگی

2- جرم سرقت و راهزنی

3- جرایم مربوط به مواد مخدر و روانگردان به صورت مسلحانه یا عمده (تریاک و مشتقات آن بیش از یکصد کیلوگرم و هروئین و مواد روانگردان و مشتقات آن بیش از دو کیلوگرم)

4-مباشرت و معاونت در اخلال عمده و کلان در نظام اقتصادی مگر آن که ظرف شش ماه از تاریخ ۲۲ /۱۱ /۱۴۰۱ مبادرت به رد مال و عواید ناشی از جرم را پرداخت نماید

5- اختلاس و ارتشاء

6- اسید پاشی

7- دایر کردن مراکز فساد و فحشا

8-جاسوسی

9- جعل اسکناس و ضرب سکه تقلبی

10-جرایم مستوجب مجازات حدی

11-جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی درجه سه و بالاتر

12- قاچاق مشروبات الکلی

13- قاچاق کالا و ارز سازمان یافته، حرفه‌ای و عمده