نگاهی به سریال 1899
شکست پروژه آلمانی نتفلیکس
فاطمه قاسمآبادی
از زمانی که شبکه اینترنتی نتفلیکس، به سمت سیاستهای تولید و پخش محتوا در دنیا رفته است، کشورهای زیادی به سمت پخش آثار خود و تولید پروژههای مشترک با این شبکه اینترنتی آمریکایی گرایش یافتهاند. از بین کشورهای اروپایی، آلمان در دو سال گذشته و با ساخت سریال «دارک» یا همان «تاریک» توانست، توجه مخاطبین جهانی را به ساخته مشترکشان جلب کند.
حالا نتفلیکس که ابتدای کارش با تولید سریالهای پر طرفدار ابر قهرمانی بود، بعد از جذب مخاطبین و نشان دادن توانایی اش در سرگرم کردنشان، به سمت ساخت پروژههای فراوطنی رفته است و جالب است که در اکثر این ساختهها، اثری از فرهنگ و شکل زندگی مردم عادی و تفکرات مردم کشور مورد نظر، پیدا نمیشود و به جایش مخاطبین جهانی میتوانند، یک سریال با زبانی ناآشنا و غیر انگلیسی، ولی شخصیتهایی با فرهنگ رفتاری و کلیشههای انگلیسی زبانها ببینند.
سریال «1899» ساخته مشترک «یانتیه فریزه» و «باران بو اودار» محصول سال 2022 شبکه نتفلیکس آمریکا و آلمان است.
داستان سفر به اعماق ذهن
داستان سریال 1899 در مورد یک کشتی مرموز به نام «کربروس» و مسافرینش است که از لندن به مقصد ایالات متحده آمریکا در حرکت است.
مسافرین این کشتی، از نژادها و ملیتهای متفاوت و از نظر مالی هم از طبقات اجتماعی متفاوتی هستند.
سریال حول محور شخصیت «مائورا فرانکلین»، که یک زنِ پزشک و دانشمند است، میچرخد. مائورا، از همان ابتدا به دنبال برادرش میگردد و احساس میکند بین ناپدید شدن برادرش که شش ماه قبل با کشتی به نام «پرومتئوس» در دریا گم شده است و اتفاقات کربروس، ارتباطی وجود دارد.
وضعیت به همین منوال میماند تا اینکه در بین راه، خدمه کربروس، پس از دریافت پیامی مرموز، کشتی پرومتئوس را در اقیانوس پیدا میکنند اما در این کشتی تنها یک پسر بچه به نام «الیوت» و یک مرد به نام «دانیل» پیدا میشوند!
در دنیای واقعی، مائورا و دنیل با همدیگر ازدواج کرده اند و الیوت پسر آنهاست. اما چون بدن الیوت به دلیل یک بیماری مرموز شروع به از کار افتادن میکند، مائورا سعی میکند تا راهی برای نجات پسرش پیدا کند و به همین دلیل، یک شبیه سازی ایجاد میکند تا به قول خودش برای همیشه پسرش را زنده نگه دارد....
در حالی که شبیه سازی کشتی کربروس در سال 1899 ذهن تمام شخصیتهایش را نگه داشته است، سال واقعی در جریانات سریال، سال 2099 است و گرداننده این دنیای ذهنی هم کسی نیست جز برادر مثلا گمشده مائورا.
تایتانیک علمی تخیلی
در سریال 1899، مخاطبین با داستانی آشنا مواجه هستند.عدهای مسافر، سوار بر کشتی بزرگ و مجهزی از لندن به سمت آمریکا در حرکتند. این مسافرین که از طبقات متفاوتی هستند، با توجه به وضعیت مالی خود درجهبندی شدهاند و از امکانات متفاوتی بهرهمند هستند. تا اینجای داستان، مخاطبین آشنا با سینما، به یاد داستان فیلم تایتانیک میافتند. اما از طرف دیگر هر یک از شخصیتهای این داستان ملیت خاص خود را دارند و با زبان مادری خود صحبت میکنند، در طول سریال زبانهای انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، لهستانی، دانمارکی، پرتغالی، چینی و ژاپنی وجود دارد و از این نظر، کشتی کربروس به نوعی نمادی از آمریکاست که مردم را با نژادهای مختلف و زبانهای متفاوت، در خود، گرد هم جمع کرده است.
یکی از مهمترین مسائل در این کشتی، پرداخت به شخصیتهای متفاوتی است که در آن جمع شدهاند و بازی با زمان و مکان و معمای چرایی حضور این افراد در این کشتی، مهمترین چالش ذهنی مخاطبین است.
ملغمهای از ساختههای گذشته
سریال 1899، بر خلاف ادعای سازندگانش، مبنی بر عدم تکرار کارهای گذشته و بهویژه سریال تاریک، اتفاقا به شدت از المانهای سریال قبلیشان بهره برده است.
برای مثال مسئله بازی با زمان و پایانهای مشابه و نگه داشتن مخاطبین در تعلیق و...از این نمونههاست. البته وجود یک دانشمند بسیار با هوش که میخواهد از رنج از دست دادن عزیزانش فرار کند و با سفرهای مکرر در زمانها و مکانهای خاص، این رنج را از بین ببرد هم به نوعی، تکرار غیر قابل انکار از سریال قبلی سازندگان یا همان تاریک محسوب میشود.
در سریال 1899 تمام شخصیتها میخواهند از گذشته خود به نوعی فرار کنند. هر قسمت از سریال با داستان زندگی یکی از شخصیتها شروع میشود که این مطلب، مخاطبین آشنا با دنیای سریالها را به یاد سریال «لاست» یا همان گمشدگان میاندازد. البته در آن سریال هم روایت داستان زندگی هر شخصیت وابسته به زمان نبود و پرشهای زمانی و مکانی بسیار زیادی در هر روایت وجود داشت.
از این مسائل که بگذریم در سریال 1899 سؤالهای بسیار زیاد و بیجواب فراوانی پیدا میشود. برای مثال چرا گردانندگان این دنیای خیالی، این آزمایش را مدام تکرار میکنند؟ یا اگر دنیای خلق شده متعلق به مائوراست و او مغز متفکر این ماجراست که تنها به خاطر بودن با پسر از دست رفتهاش در این شبیه سازی پا گذاشته است، چرا مکان بهتری برای بودن با پسرش انتخاب نکرده است و اصلا دلیل بودن در این چرخه عذابآور که مانند برزخ، برای تمام شخصیتهای داستان، یادآور دردها و رازهای عذاب آورشان است، چیست؟
در این بین سریال به بهانه کشف جواب این سؤالات در فصلهای آینده، مخاطبین را بدون هیچ راهنمایی رها میکند و در تعلیق نگه میدارد....
گناهکاران و منحرفین در کنار هم
در سریال 1899، هیچ شخصیت معمولی با یک زندگی نرمال وجود ندارد و بدون استثناء، همه افراد جزو گناهکاران هستند که عذاب وجدان جنایتهایشان، آنها را رها نمیکند. البته شاید این مسئله بتواند کنایهای بسیار به جا باشد برای مهاجرینی که در گذشته، از دیگر کشورها به سمت آمریکا رفتند که اغلب آنها را جنایتکاران و سابقهداران تشکیل میدادند.
از طرف دیگر با وجود اینکه مثلا سال سوار شدن این مسافرین در کشتی 1899 است اما، هیچ تصویری از دین و نگاه مذهبی بین افراد مختلف این کشتی وجود ندارد و از دین تنها به عنوان پناهگاه آخر افراد مستاصل و فقیر، برای فراموشی دردهایشان نام برده میشود. این مسئله که از نظر تاریخی و نگاه مردم آن دوران به مسئلهای مانند مذهب، درست نیست، نگاه ماتریالیستی سازنده را در مورد مذهب نشان میدهد که بدون در نظر گرفتن واقعیت، داستانش را بر اساس الگوهای ذهنی خودش پیش میبرد.
از طرف دیگر سریال با وجود چندین شخصیت همجنسگرا، کاملا استانداردهای یک ساخته نتفلیکسی را رعایت کرده است! طبق سیاستهای چند سال اخیر این شبکه، در اکثر ساختههای نتفلیکس، حتما یک یا چند شخصیت همجنسگرا وجود دارد تا به عادی سازی این مسئله در ذهن مخاطبین جهانی سرعت بیشتری بدهند و از این نظر، میتوان گفت 1899، کاملا مطابق با سلیقه نتفلیکس، شخصیتهای مورد نظر را در داستان جا داده است.
پروژه گران قیمت آلمان که رها شد!
دو سال پیش سریال تاریک، از زمان پخش جهانی در نتفلیکس، توانست مخاطبین زیادی را از آلمانیها گرفته تا دیگر مردم جهان، پای روایت پر از تعلیق خود بنشاند.
حالا تقریبا پس از دو سال، خالقان تاریک، سریال 1899 را با کمک مجدد نتفلیکس ساختند. گفته میشود این پروژه، گرانترین و پرخرجترین سریال آلمانی است چرا که اولین پروژهای است که صندوق سینمای آلمان، رقم حمایتی ده میلیون یورو را به ساخت آن اختصاص داده است.
از طرف دیگر فیلمبرداری سریال 1899 در استودیویی بزرگ، فضای مانور برای فیلمبرداری با فناوری پیشرفتهای مشابه سریال «مندلورین»(یکی از پروژههای پر خرج شرکت دیزنی) را ایجاد کرد.
البته با همه این امکانات، سریال 1899 با وجود تبلیغات بسیار زیاد و هزینه بالای ساختش، در سایتهای مخصوص مخاطبین، نمرات متوسطی را نصیب خود کرد و این ساخته جدید نتفلیکس، از طرف این شبکه برای فصل بعدی کنسل شد و مخاطبینش را بدون هیچ جوابی برای سیل سؤالاتشان رها کرد.