شیوع زیرسویه‌های جدید کرونا و ضرورت توجه به هشدارهای پزشکی (بخش پایانی)
مقابله هوشمند با زیرسویه‌های اُمیکرون بـدون اضطراب و ترس
رضا الماسی
زیرشاخه‌هایی که از اُمیکرون پدید می‌آیند به گفته کارشناسان قابلیت تبدیل شدن به گونه جدیدی را دارند. این موضوع به این معنی است که اگر فردی با گونه‌های قبلی برخورد کرده باشد، آنتی بادی‌هایی که بر اثر آن به وجود می‌آید معمولاً قابلیت مقابله با جهش‌های پیش‌رو را ندارند. بنابراین تزریق دُز یادآور واکسن کرونا برای همه افراد جامعه ضروری است.
جدیدترین وضعیت رنگ‌بندی کرونایی شهرهای کشور نشان می‌دهد؛ تعداد شهرهای با وضعیت قرمز همانند هفته‌های گذشته صفر بوده و تعداد شهرهای با وضعیت نارنجی در حال افزایش است. همچنین تعداد شهرهای با وضعیت زرد از مرز 100 شهر عبور کرده و تعداد شهرهای با وضعیت آبی نیز کاهش یافته است.
بر اساس اعلام مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، تا شنبه هفته جاری شهرهای آشتیان، بجنورد، بشرویه، بهاباد، سرخه، سیرجان و نائین در وضعیت نارنجی قرار داشتند.
سویه‌های جدید اُمیکرون را بیشتر بشناسیم
تنوع در سویه‌های جدید کرونا بسیار زیاد است اما در این بین دو سویه BQ1 و XBBشایع‌تر هستند.
علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری با اشاره به اینکه در هر دوی این زیرشاخه‌ها تغییرات بسیار زیادی ایجاد شده است، اظهار می‌دارد: «سرایت‌پذیری و ایمن‌گریزی بسیار بالا (چه به واسطه عفونت با سایر گونه‌ها و یا توسط آنتی‌بادی‌های ناشی از واکسن) از مهم‌ترین مشخصه‌های سویه‌های جدید است.»
ناجی با تاکید بر اینکه باید بدانیم که خیزش موج‌های کرونا لزوماً با واریانت‌های جدید مرتبط نیست، می‌گوید: «معمولا موج‌های جدید با کاهش ایمنی بدن نسبت به کووید رخ می‌دهد. در اکثر نقاط دنیا زیرشاخه‌های BQ1 و BQ1.1 با شیوع بیشتر و XBB با شیوع کمتر در حال گردش است. این سویه‌های جدید سرایت پذیری بسیار بالایی دارند و به نظر می‌رسد که آنتی‌بادی‌های مونوکلونال را بی‌اثر می‌کنند. این آنتی‌بادی‌ها در کمک به محافظت از افراد دارای سیستم ضعیف در برابر کرونا مهم است.»
این ویروس‌شناس، مقاومت گونه‌های جدید کووید در برابر درمان‌های متداول و مناسب برای بیماران با ایمنی محدودتر را از جمله چالش‌های پیش‌روی درمان مبتلایان به سویه‌های جدید عنوان می‌کند.
او این موضوع را که سویه‌های جدید چندین برابر احتمال افزایش عفونت‌های ریوی را بالا می‌برند، بی‌پایه و اساس دانسته و توضیح می‌دهد: «در واقع تمام سویه‌های جدید، بیماری‌زایی شدیدتری ایجاد نمی‌کنند اما نکته این‌جاست که مقاومت در برابر ویروس کرونا به ایمنی بدن فرد و ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای(قلبی، ریوی و کلیوی) می‌تواند متفاوت باشد.»
عضو هیئت علمی دانشگاه، تزریق واکسن‌های یادآور خصوصاً برای گروه‌های در معرض خطر را مهم دانسته و می‌افزاید: «با توجه به اینکه سویه‌های جدید در برابر آنتی‌بادی‌های گذشته مقاوم هستند، این موضوع که چه واکسنی می‌تواند از بیماری‌زایی بیشتر و در چه بازه زمانی پیشگیری کند اهمیت دارد.»
ناجی با بیان اینکه طبق مطالعات، کارایی واکسن‌ها در برابر سویه‌های امیکرون و دلتا به ۳۶ درصد رسیده است، رعایت پروتکل‌های بهداشتی از سوی همه مردم را خواستار شده تصریح می‌کند: «این موضوع که واکسن‌های قدیمی به چه میزان می‌تواند کارایی داشته باشد، نیازمند انجام مطالعات دقیق‌تر است. حرکت شرکت‌های واکسن‌‌‌سازی در مسیر تولید واکسن‌های موثرتر و فرمول‌های جدیدتر، راهکار مناسبی برای مقابله با کروناست.»
او می‌گوید: «نباید زمان طلایی پیشگیری از ایجاد پیک‌های جدید را از دست داد؛ بنابراین استفاده از دُزهای بوستر مناسب که کارایی لازم را دارند باید در دستور کار باشد.»
سرعت بالای انتقال زیرسویه‌های جدید
پروفسور علی کرمی، عضو هیئت علمی دانشگاه بقیهًْ‌الله(عج) نیز در گفت‌وگویی رادیویی اظهار می‌دارد: «زیرسویه جدید در حال جولان دادن در کل دنیاست و این موضوع با سه اتفاق یعنی شروع سال جدید میلادی، اجرای مسابقات جام جهانی در کشور قطر و فصل سرما همزمان شد.»
او با بیان اینکه این ویروس‌ها هوای سرد را خیلی دوست دارند و سریعاً از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند می‌گوید: «مردم فکر می‌کنند کرونا تمام شده و لذا به ندرت شاهدیم که افراد ماسک بزنند و فاصله گذاری‌ها را رعایت کنند.»
عضو هیئت علمی دانشگاه بقیهًْ‌الله (عج) با اشاره به اینکه زیرسویه‌های جدید در کشور چین و ژاپن و آمریکا به شدت در حال گسترش است تاکید می‌کند: «این زیرسویه‌های جدید همان ویروس جهش یافته کرونا هستند که با سرعت واگیر بسیار بالاتر به افراد منتقل می‌شوند.
علائمی مانند اسهال و استفراغ، خس خس سینه، بدن درد و گرفتگی عضلات در سویه جدید دیده می‌شود و از این‌رو ستاد کرونا باید فوراً جلسات را تشکیل داده و تصمیمات فوری و جدی اتخاذ کند.»
کرمی با تذکر این مطلب که این ویروس قابل کنترل نیست می‌گوید: «ما به جای استرس و اضطراب با رعایت بهداشت فردی و شیوه نامه‌ها می‌توانیم به کاهش شیوع آن کمک کنیم.»
دکتر سیدمحمدرضا هاشمیان، استاد فوق تخصص ICU و هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی تهران هم درخصوص پیک هشتم کرونا به مردم توصیه می‌کند؛ از اطلاعات و آمارها وحشت زده نشوند چرا که بهار 99 قطعا تکرار نمی‌شود.
او توضیح می‌دهد: «آمارهایی که از کشور ژاپن گزارش می‌شود، نباید رعب و وحشت ایجاد کند بلکه به معنای یک عبور از پاندمی به آندمی خواهد بود. شماری از بیماری در جوامعی مانند چین که واکسیناسیون را فراموش کرده بودند، ممکن است دیده شود.»
هاشمیان ادامه می‌دهد: «امروز در کل دنیا 365 میلیون کرونا ویروس گزارش شده که 6 میلیون آن منجر به مرگ شده است. امروز در دنیا 21 هزار بیمار وجود دارد که حالت متوسط بیماری را دارند و حدود 41 هزار نفر در ICUها بستری هستند. افراد بالای 18 سال که بیماری‌های زمینه‌ای دارند و همچنین افراد سالمند و پیوندی در اولویت دریافت دُز یادآور هستند.»
رئیس بخش ICU بیمارستان مسیح دانشوری اظهار می‌دارد: «علائم گوارشی و تهوع و استفراغ و دل درد خفیف از علائم سویه جدید است. همچنین علائمی مانند آبریزش بینی، گلو درد و بدن درد در همه سویه‌ها تکرار می‌شود و دوره نقاهت 3 تا 7 روز است.»
او همچنین ضمن هشدار به بیمارانی که سابقه بیماری‌های شدید و بستری‌های طولانی مدت دارند می‌گوید: «برای این بیماران داروهای قوی‌تری تجویز می‌شود. اما به طور کلی دارویی مختص کرونا وجود ندارد.»
ضرورت تأمین داروهای مورد نیاز
با توجه به اینکه مسئولان وزات بهداشت پیک جدید کرونا را دور از انتظار نمی‌دانند و سرعت انتقال زیرسویه‌های جدید اُمیکرون نیز بر این موضوع صحه می‌گذارد، لازم است از حالا دولت در تأمین داروهای مورد نیاز اهتمام لازم را داشته باشد. در همین راستا سیدحیدر محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو در نامه‌ای خطاب به مدیران عامل شرکت‌های تولیدکننده دارو پیرامون پیش‌بینی افزایش نیاز به دارو در مواجهه با پیک احتمالی بیماری کووید در هفته‌های آتی هشدار داده و می‌نویسد: «با عنایت به قرائن موجود، وقوع پیک بیماری کووید در هفته‌های آتی دور از انتظار نخواهد بود لذا ضرورت دارد به منظور پیشگیری از کمبودهای دارویی، ذخایر مواد اولیه دارویی که در زمان پاندمی کرونا افزایش مصرف داشته‌اند به میزان مطلوب افزایش یافته و تولید داروهای مذکور در برنامه تولید آن شرکت قرار گیرد.»
محمدی در بخشی از این نامه تاکید می‌کند: «در صورتی که به هر دلیل احتمالی، امکان تولید دارو یا افزایش ذخایر مواد اولیه وجود ندارد، مراتب به این سازمان اعلام گردد تا تأمین نیازهای دارویی بیماران از طرق جایگزین در دستور کار قرار گیرد.»
دکتر سجاد اسماعیلی، مشاور رسانه‌ای رئیس سازمان غذا و دارو درباره وضعیت تأمین آنتی‌بیوتیک و سرم در کشور به ایسنا می‌گوید: «باید توجه کرد که تا پایان آذر سال ۱۴۰۱، حدود ۱۱ میلیون شربت آزیترومایسین، ۹ میلیون شربت آموکسی‌سیلین و ۱۰ میلیون شربت کواموکسی‌کلاو تأمین کردیم. در حالی که شربتی مانند کواموکسی‌کلاو در کل سال ۱۴۰۰، دو میلیون عدد توزیع شده است، اما در ۹ ماهه ۱۴۰۱ حدود ۱۰ میلیون از این شربت تأمین و توزیع شده است که نسبت به ۱۲ ماهه ۱۴۰۰، بالغ بر پنج برابر بیشتر بوده است.»
او ادامه می‌دهد: «همچنین تا پایان آذر ماه امسال حدود ۹ میلیون عدد شربت سفیکسیم تأمین و توزیع شده که این رقم در کل ۱۲ ماهه ۱۴۰۰، سه میلیون و ۵۰۰ هزار عدد بوده است. این افزایش‌ها در تأمین و توزیع آنتی‌بیوتیک‌ها، نشان می‌دهد که سرعت تأمین و توزیع محصولات و فراورده‌های دارویی که برای فصول سرد سال و برای بیماری‌هایی چون سرماخوردگی، بعضا در آنفلوآنزا، کرونا و... و در موارد سرپایی تجویز می‌شود، افزایش پیدا کرده است. در عین حال این سرعت تأمین همچنان رو به افزایش است که هم از مسیر تولید داخلی انجام می‌شود که شرکت‌های تولیدکننده به صورت سه شیفت در حال تولید هستند و هم از مسیر واردات تأمین می‌شوند. باتوجه به اینکه موج هشتم کرونا را در پیش داریم، مسیر واردات همچنان باز است و مجوزهای واردات هم برای آنتی‌بیوتیک‌ها و هم برای سرم صادر می‌شود.
بر این اساس اگر در زمان موج جدید کرونا این داروها تجویز شوند، مشکلی برای مردم ایجاد نمی‌شود.»
مشاور رسانه‌ای رئیس‌سازمان غذا و دارو با بیان اینکه طبق بازدیدهای میدانی از داروخانه‌ها، خوشبختانه مشکل داروخانه‌های خصوصی و شهری بابت تأمین این داروها رفع شده است، اظهار می‌دارد: «در زمینه سرم هم همین اتفاق رخ داد. به طوری‌که حدود ۱۲۵ میلیون واحد سرم تا پایان آذر ۱۴۰۱ توزیع کردیم که این رقم در کل سال ۱۴۰۰، حدود ۱۱۵ میلیون عدد بود. بر این اساس در
۹ ماهه اول ۱۴۰۱، میزان تأمین سرم بیش از ۱۲ ماهه سال گذشته بوده که به دلیل افزایش سرعت تأمین در سه ماهه اخیر بوده است و همچنان این روند افزایشی ادامه دارد.»
اسماعیلی با بیان اینکه واردات سرم همچنان
بر اساس نیاز کشور و پیش‌بینی‌هایی که درباره کرونا انجام می‌شود، ادامه دارد، می‌گوید: «بر این اساس کار واردات سرم را ادامه می‌دهیم تا ذخایر دانشگاه‌های علوم پزشکی و بیمارستان‌های ما و همچنین بیمارستان‌های خصوصی و مراکز سرپایی افزایش یابد تا بتوانیم مانند موج‌های قبلی بدون کمترین مشکلی تأمین داروهای مورد نیاز را داشته باشیم.»
او درباره نحوه توزیع آنتی‌بیوتیک‌ها و سرم در داروخانه‌ها، توضیح می‌دهد: «پیش از این توزیع آنتی‌بیوتیک‌ها و سرم را هدفمند کردیم تا تجویز آن کنترل شود. زیرا این داروها عمدتاً در بیمارستان‌ها و موارد بستری تجویز می‌شوند، اما متاسفانه تجویز این داروها در موارد سرپایی بی‌رویه بود. به همین دلیل طی چند ماه گذشته عمدتاً توزیع را در بیمارستان‌ها و داروخانه‌های دولتی متمرکز کردیم، اما اکنون این محدودیت بسیار کم شده و سرم در داروخانه‌های خصوصی هم توزیع می‌شود.»
مشاور رئیس سازمان غذا و دارو با بیان اینکه در موج هشتم کرونا در زمینه تأمین سرم و آنتی‌بیوتیک‌ها مشکلی نداریم، تصریح می‌کند: «باتوجه به روند تأمین و توزیعی که انجام می‌شود، ان‌شاءالله در تأمین این داروها مشکلی نخواهیم داشت.
برای داروهای اختصاصی کرونا هم برنامه‌ریزی لازم انجام شده و از قبل دپوهایی وجود دارد و مشکلی نداریم. در ادامه هم بر حسب صلاح‌دید کشور و نیازهای احتمالی آینده، بابت تأمین این داروها تصمیم‌گیری می‌شود. اکنون مشکلی در زمینه داروهای اختصاصی کرونا نداریم. برای همه این موارد برنامه‌ریزی و پیش‌بینی‌های لازم در حال انجام است.»
او می‌گوید: «در حوزه واکسن کرونا نیز هیچ مشکلی نداریم. واکسن‌های کرونای تولید داخل به خوبی در سال گذشته امتحان‌شان را پس دادند و توانستند در کنار واکسن‌های وارداتی، مردم را از ابتلای شدید به کرونا و بستری شدن محافظت کنند. اکنون هم واکسن کرونا به میزان کافی در انبارهای مراکز بهداشتی موجود است و مردم می‌توانند بدون دغدغه مراجعه کرده و نوبت‌های یادآور واکسن را هم دریافت کنند.»