مذهب خوارج هر چند منقرض شده است اما روحاً نمرده است؛روح «خارجيگرى» در پيكر بسيارى از ما حلول كرده است. يكى از بارزترين مميّزات خوارج‌، جهالت و نادانى‏ شان بود. از مظاهر جهالتشان، عدم تفكيك ميان ظاهر يعنى خط و جلد قرآن و معنى قرآن بود لذا فريب نيرنگ ساده معاويه و عمرو عاص را خوردند.

در اين مردم جهالت و عبادت توأم بود.على مى‏خواست با جهالت آنها بجنگد اما چگونه ممكن بود جنبه زهد و تقوا و عبادت اينها رااز جنبه جهالتشان تفكيك كرد، بلكه عبادتشان عين جهالت بود.  عبادت توأم با جهالت از نظر على- كه اسلام شناس درجه اول است- ارزشى نداشت لذا آنها را كوبيد و وجهه زهد و تقوا و عبادتشان نتوانست سپرى در مقابل على(ع) قرار گيرد.

خطر جهالت اين گونه افراد و جمعيتها بيشتر از اين ناحيه است كه ابزار و آلت دست زيركها قرار مىگيرند و سد راه مصالح عاليه اسلامى واقع مى‏شوند. 

هميشه منافقان بى‏ دين، مقدسان احمق را عليه مصالح اسلامى برمى‏انگيزند؛ اينها شمشيرى مى‏گردند در دست آنها و تيرى در كمان آنها. چقدر عالى و لطيف على‌(ع) اين وضع اينها را بيان مى ‏كند، مى ‏فرمايد: «ثُمَّ انْتُمْ شِرارُ النّاسِ وَ مَنْ رَمى‏ بِهِ الشَّيْطانُ مَرامِيَهُ وَ ضَرَبَ بِهِ تيهَهُ» (نهج‌البلاغه، خطبه 125) همانا -شما- بدترين مردم هستيد. شما تيرهايى هستيد در دست شيطان كه از وجود پليد شما براى زدن نشانه خود استفاده مى ‏كند و به وسيله شما مردم را در حيرت و ترديد و گمراهى مى ‏افكند.

* مجموعه ‏آثار استاد شهيد مطهرى(جاذبه و دافعه علی(ع)) 

ج‏16 ص 323 و 305، با تلخیص و ویرایش