اروپا، قربانی اصلی جنگ اوکراین(نگاه)

 

 

266 روز(8 ماه و 21 روز) از جنگ اوکراین می‌گذرد. جنگی که تاکنون صدها هزار کشته، میلیون‌ها آواره و کشوری ویران و تجزیه شده را رقم زده که برای باز‌سازی آن به گفته مقامات اوکراینی بیش از 700 میلیارد دلار نیاز است. جدای از اوکراین به نظر می‌رسد که اروپا بیشترین صدمه را به لحاظ اقتصادی، سیاسی و امنیتی از جنگ کنونی متحمل شده است. بحران انرژی‌، افزایش شدید تورم و رکوردزنی چندباره آن که در چند دهه گذشته در اروپا، بی‌سابقه بوده است، رکود اقتصادی، اخراج کارمندان و کارگران، ورشکستگی هزاران شرکت، قدرت‌گیری دوباره راست افراطی، تشدید وابستگی امنیتی به آمریکا، بروز اختلاف و چنددستگی سیاسی در اروپا بر سر ادامه تحریم‌ها و نوع مواجهه با روسیه، اعتصاب و اعتراضات روزانه‌، تنها بخشی از تبعات اقتصادی، سیاسی جنگ اوکراین بوده که کشورهای اروپایی متحمل آن شده‌اند. پیش‌بینی کارشناسان نشان می‌دهد که سال آینده میلادی نیز بحران اقتصادی کنونی که دامن اروپا را گرفته همچنان ادامه خواهد داشت. 

جنگ اوکراین تبعات امنیتی بسیار گسترده‌ای نیز برای اروپا به همراه داشته است. روسیه به‌عنوان یک قدرت بزرگ و میراث‌دار امپراتوری شوروی به لحاظ جبر جغرافیایی در همسایگی اوکراین و اروپا قرار دارد و کشور‌ها نمی‌توانند همسایگان خود را تغییر دهند. از منظر تحلیل رئالیستی این اشتباه محض بود که اروپا به‌جای حل‌وفصل مسائل امنیتی با همسایه خود و توجه به خط قرمزهای روسیه در شرق اروپا در دنباله‌روی از آمریکا به آتش اختلافات خود با این همسایه بزرگ بدمد. «مرشایمر» نظریه‌پرداز برجسته «نئورئالیسم تهاجمی» در همان اوایل جنگ در تحلیلی که نشریه انگلیسی «اکونومیست» آن را منتشر کرده بود در بیان چرایی وقوع جنگ اوکراین می‌نویسد: «دیدگاه غالب در غرب این است که پوتین یک متجاوز غیرمنطقی و نامطلع است که به‌دنبال ایجاد روسیه بزرگ در قالب اتحاد جماهیر شوروی سابق است؛ بنابراین، به تنهایی مسئولیت کامل بحران اوکراین را برعهده‌ دارد. اما این داستان اشتباه است. غرب و به‌ویژه آمریکا، مسئول اصلی بحرانی است که در فوریه ۲۰۱۴ آغاز شد و اکنون به جنگی تبدیل شده که نه تنها اوکراین را تهدید به ویرانی می‌کند، بلکه این پتانسیل را دارد که به یک جنگ اتمی بین روسیه و ناتو تبدیل شود» به باور این دانشمند آمریکایی، «مشکل بر سر اوکراین در واقع در نشست بخارست ناتو در‌آوریل ۲۰۰۸ آغاز شد‌، زمانی که دولت جورج دبلیو بوش ناتو را تحت فشار قرار داد تا اعلام کند که اوکراین و گرجستان عضو آن خواهند شد.» به گفته مرشایمر جنگ 2014 و جنگ کنونی که از 24 فوریه 2022(5 اسفند 1400) شروع شد دقیقاً به همین دلیل بود که خطوط قرمز یک قدرت بزرگ(روسیه) در خارج نزدیک این کشور جدی گرفته نشد. 

شامگاه سه‌شنبه نیز اعلام شد که 2 موشک به نواحی مرزی لهستان در همسایگی اوکراین اصابت کرده و دست‌کم 2 نفر کشته شده‌اند. این موشک از جانب هر طرفی شلیک شده باشد در نتیجه‌اش که همان افزایش ناامنی در شرق اروپا است تغییری ایجاد نمی‌کند. در بد‌ترین سناریو نیز در صورت وقوع یک جنگ تمام‌عیار اتمی بین ناتو و روسیه، اروپا قربانی اصلی آن خواهد بود. 

تیرماه گذشته اعلام شد «سوئد» و «فنلاند» نیز در شرق اروپا پس از سابقه طولانی بی‌طرفی به‌دنبال عضویت رسمی در ائتلاف ناتو هستند. ۳۰ کشور عضو  ناتو روز سه‌شنبه (۱۴ تیر) با امضای پروتکل‌های الحاق، روند تصویب پیوستن این دو کشور به پیمان آتلانتیک شمالی را آغاز کردند.حالا با تکمیل فرآیند پذیرش این دو کشور در ناتو، پروتکل‌های الحاق باید به تصویب پارلمان‌های همه کشورهای عضو برسد. تخمین زده می‌شود که این کار ظرف شش تا هشت ماه تکمیل شود. فنلاند و سوئد ۱۸ می‌(۲۸ اردیبهشت) تقاضای عضویت در ناتو را رسما به «ینس استولتنبرگ»، دبیرکل ناتو ارائه کرده بودند. «ینس استولتنبرگ»، پس از امضای پروتکل‌های الحاق فنلاند و سوئد گفته بود: «این واقعا لحظه‌ای تاریخی برای فنلاند و سوئد و روزی خوب برای ناتو است. با ۳۲ کشور دور میز، ما قوی‌تر خواهیم بود و شهروندان‌مان در فضای امن‌تری زندگی خواهند کرد».  دبیرکل ناتو اشتباه می‌کند. همچنان که تلاش برای پیوستن اوکراین به ناتو امنیت این کشور را تامین نکرد پیوستن به ناتو امنیت فنلاند و سوئد را نیز تضمین نخواهد کرد و آنها نیز در همان تله امنیتی گیر خواهند کرد که پیش از این اوکراین در آن فرو رفته است. فنلاند بیش از 1200 کیلومتر با روسیه مرز مشترک دارد و در صورت الحاق این کشوربه ناتو، این ائتلاف نظامی در شمال اروپا با روسیه هم‌مرز خواهد شد و این یعنی تسری تنش‌های امنیتی از شرق اروپا به شمال اروپا. اصابت موشک به لهستان خود نشانه‌ای واضح از احتمال خروج جنگ از کنترل طرفین است. لهستان، استونی، لتونی و لیتوانی چهار کشور واقع در شرق اروپا که عضو پیمان نظامی ناتو هستند در صورتی که هدف حمله روسیه قرار بگیرند باید اصل دفاع جمعی ناتو معروف به ماده ۵ در مورد آنها فعال شود. این ماده می‌گوید که حمله به یکی از اعضای این ائتلاف نظامی حمله به همه اعضا تلقی می‌شود و لذا باید آمریکا و سایر اعضای ناتو در حمایت از هرکدام از این کشورها با روسیه وارد جنگ شوند. در صورت عملیاتی شدن این فرض نیز باز اروپا تبدیل به میدان جنگ روسیه و آمریکا شده و نتیجه این جنگ نیز مثل جنگ جهانی دوم میلیون‌ها کشته و ویرانی و نابودی بسیاری از کشورهای اروپایی خواهد بود. بنابراین به نظر می‌رسد از سه منظر اقتصادی، سیاسی و امنیتی اروپا بازنده بزرگ جنگ کنونی محسوب می‌شود و در صورت ادامه جنگ و تشدید تنش‌ها نیز اروپایی‌ها بیشتر از بقیه نقاط جهان متضرر خواهند شد.