به گزارش خبرگزاری فارس، «ساینس»یکی از معتبرترین مجلات علمی دنیا در یک مقاله با تعبیر «تلسکوپی در کلاس جهانی» به رصدخانه ملی ایران پرداخت و نوشت: «در یک نقطه عطف مهم برای جامعه علمی ایران، اخترشناسان چند روز گذشته در تهران اعلام کردند که رصدخانه ملی ایران (INO) نخستین نور را با تلسکوپ نوری 3.4 متری کلاس جهانی، ثبت کرده است. حبیب خسروشاهی، مدیر پروژه رصدخانه ملی ایران، ستاره‌شناس مؤسسه تحقیقات علوم بنیادی (IPM) می‌گوید: ما مدت‌ها منتظر این لحظه بودیم.

پروژه ساخت رصدخانه ملی ایران، دو دهه پیش آغاز شد و زمانی که آنها این پروژه را شروع کردند، فقط یک رویا بود.

گری گیلمور، ستاره شناس دانشگاه کمبریج و رئیس هیئت مشاوران بین‌المللی این پروژه می‌گوید: هیچ‌کس در ایران قبلاً کاری در این مقیاس انجام نداده بود. سال گذشته، برخی از پرسنل سابق این طرح در مورد اینکه آیا تغییرات در طراحی ممکن است عملکرد آن را به خطر بیندازند، ابراز نگرانی کردند.

مهندس نوری لورنزو زاگو، مشاور و عضو هیئت مشاوران می‌گوید: این تردیدها اکنون برطرف شده است. رصدخانه گنبد خود را برای کالیبراسیون آسمان در 27 سپتامبر باز کرد و شب بعد از Arp 282، یک جفت کهکشان در فاصله 319 میلیون سال نوری از زمین، عکس گرفت. وضوح تصویر- 0.8 ثانیه قوس- و تصویر دوم که چند روز پیش گرفته شده، 0.65 ثانیه قوس، نزدیک به حد تعیین‌شده توسط شرایط جوی در سایت رصدخانه واقع در قله 3600 متری گرگش در مرکز ایران است.

جری گیلمور درباره تصاویر ثبت‌شده می‌گوید: آنها بسیار دیدنی و بسیار بهتر از حد انتظارند.

رضا منصوری، اخترفیزیکدان نظری در دانشگاه صنعتی شریف که این پروژه را تا سال 2016 رهبری کرد و سال گذشته در مورد تلسکوپ ابراز نگرانی کرد، می‌گوید: اجرای علمی که امیدواریم تابستان آینده آغاز شود، کیفیت طراحی و ساخت تلسکوپ را نشان خواهد داد. مهندسان هنوز باید کارهایی مانند یکپارچه‌‌سازی نرم‌افزار، تنظیم دقیق اپتیک فعال و نصب اولین ابزار علمی، یک دوربین تصویربرداری با کیفیت بالا را انجام دهند.

اهداف اولیه علمی این پروژه شامل کاوش در تکامل تشکیل کهکشان‌ها و تکامل ستاره‌ها و شکار سیارات فراخورشیدی است.

رصدخانه ملی ایران و دو تلسکوپ دیگر در منطقه، یک تلسکوپ مادون‌قرمز 4 متری در ترکیه در حال تکمیل شدن و یک تلسکوپ نوری 3.6 متری در هند، یک شکاف جغرافیایی را در شبکه جهانی پر می‌کنند که به پدیده‌های زودگذری مانند انفجار اشعه گاما کمک می‌کند. گیلمور می‌گوید: شما به زنجیره‌ای از تلسکوپ‌ها در سراسر جهان برای پیگیری این مسئله نیاز دارید. در پروژه ساخت رصدخانه ملی اخترشناسان در ایران باید بر موانعی غلبه می‌کردند که تعداد کمی از منجمان و دانشمندان در کشورهای دیگر با آن مواجه هستند: تحریم‌هایی که واردات فناوری پیشرفته را محدود می‌کند و نیز محدودیت‌های ویزا که سفر دانشمندان به خارج از کشور را محدود می‌کند.

تیم مهندسان ایرانی آینه شیشه‌ای تلسکوپ را از یک شرکت آلمانی خریداری کردند. سپس مجبور شدند یاد بگیرند که چگونه تقریبا هر چیز دیگری را به تنهایی بسازند.

زاگو می‌گوید: آنچه من را شگفت‌زده می‌کند این است که آنها دانش ساخت را به سرعت به دست آوردند.

گیلمور می‌گوید: در هر مرحله از پروژه آنها جاه‌طلبی و پیچیدگی پروژه را افزایش دادند. به‌عنوان مثال زمانی که سیستم‌های به اصطلاح کنترل فعال- حسگرها، محرک‌ها و نرم‌افزارهایی که یک آینه اولیه را قرار می‌دهند، برای اولین‌بار حدود یک دهه پیش برای تلسکوپ‌های بزرگ‌تر در دسترس قرار گرفتند، مهندسان ایرانی آنها را در طراحی گنجانیدند.

زاگو می‌گوید: آنچه واقعاً حیرت‌انگیز است، یک محفظه خلأ دقیق است که مهندسان و یک شرکت ایرانی آن را ساختند تا قسمت‌های خالی را با آلومینیوم بپوشانند و شیشه صیقلی را به آینه‌های تلسکوپ تبدیل کنند. گیلمور می‌گوید: زمانی که بریتانیا در دهه 2000 تصمیم گرفت یک سیستم آلومینیزاسیون برای تلسکوپ مرئی و فروسرخ خود برای نجوم بسازد، این کار زمان زیادی طول کشید. خسروشاهی امیدوار است با تیم‌های بین‌المللی در رصدخانه مشارکت کند. او می‌گوید: درها از طرف ما باز است، اگرچه تحریم‌ها و سیاست می‌تواند برخی از همکاری‌های بالقوه را متوقف کند. خسروشاهی می‌گوید: در این میان، جامعه نجومی در ایران در حال رشد است و صدها دانشمند و دانش‌آموز، مشتاق رصد جدی ستاره‌ها هستند. مریم ترکی از پژوهشکده دانش‌های بنیادی می‌گوید: ما با ناامیدی، تاریکی و همچنین با کلماتی که می‌توانست ما را دلسرد کند جنگیدیم. اما در نهایت شاهد این تولد باشکوه بودیم.»