مجموعه خاطرات مرحوم محمد محمدی ری‌شهری- جلد اول- 32
رسیدگی به پرونده کودتای نوژه و اتهامات کودتاچیـــان
دستگيري كودتاچيان
احكام بازداشت متهمين به دخالت در توطئه كودتا توسط دادگاه انقلاب اسلامي ارتش صادر شد، اما به دليل گستردگي شبكه كودتا در سراسر كشور، مراجعه ضابطين به دادگاه براي اخذ حكم دستگيري آحاد متهمين امكان‌پذير نبود، لذا احكام دستگيري متهمين بدون نام و تاريخ اعتبار در اختيار آنان قرار گرفت، اين وضعيت تا حدود دو ماه ادامه داشت.
از سوي ديگر دادگاه اطلاعيه‌اي صادر كرد مبني بر اين‌كه اگر كساني اطلاعات خود را در رابطه با كودتا داوطلبانه در اختيار قرار دهند، مجازات آنان تخفيف داده خواهد شد.
پس از تلاش‌هاي فراوانِ مدافعانِ انقلاب، حدود 500 نفر از متهمين به شركت در اين توطئه بازداشت شدند. به‌طور طبيعي تعدادي از آنان پس از بازجويي‌هاي مقدماتي به دليل رفع اتهام، يا ضعيف بودن نقش آنان در توطئه و شماري به دلايلي كه خواهم گفت آزاد شدند.
توضيحات بيشتر در رابطه با دستگيرشدگان در مصاحبه مطبوعاتي اينجانب در تاريخ 1359/4/22 در كنفرانسي مطبوعاتي، ارائه گرديده است كه در بخش ضمائم خواهد آمد.
رسيدگي به اتهامات كودتاچيان
بازجويي از متهمين كودتا آغاز شد، اكثر قريب به اتفاق دستگيرشدگان در همان برخوردهاي اوليه اظهار ندامت كردند و اطلاعات خود را بازگو كردند، اما تا آن‌جا كه به خاطر دارم، دو نفر مقاومت كردند: يكي تيمسار محققي و ديگر تيمسار مهديون بود.
محققي نيز پس از گفت‌وگوي اينجانب با وي و مواجهه با شماري از دستگيرشدگان احساس كرد نمي‌تواند موضوع را كتمان كند، لذا قرآن خواست و به قرآن سوگند خورد كه آنچه مي‌داند بگويد و گفت.
راجع به مهديون اطلاع زيادي ندارم، چون مرحوم رباني املشي كه در آن تاريخ دادستان كل كشور بود، مسئوليت پرونده وي را به‌عهده گرفت و من دخالتي نكردم.
پرونده كودتاچيان با سرعت آماده محاكمه شد، فضاي عمومي جامعه نيز به‌شدت در انتظار محاكمه آنان بود، محاكمه بخشي از متهمين در دادگاه انقلاب اسلامي ارتش و بخشي در دادگاه انقلاب اسلامي مركز آغاز شد، اما پس از مدت كوتاهي، دادستاني كل انقلاب، محاكمه همه كودتاچيان اعم از نظامي و غيرنظامي را به دادگاه‌هاي انقلاب ارتش واگذار كرد.
خاطره‌اي شيرين
خاطرات رسيدگي به اتهامات كودتاچيان جملگي در حقيقت، تلخ است. هر چند كساني كه براي خدمت به بيگانگان به ملت و انقلاب اسلامي خيانت كرده‌اند بايد كيفر خيانت خود را ببينند تا ديگران عبرت بگيرند، اما ضرورت مجازات از تلخي آن نمي‌كاهد. تنها خاطره شيريني كه در جريان رسيدگي به اتهامات كودتاچيان به ياد دارم اين بود كه ضمن رسيدگي قضايي به پرونده شماري از متهمين، به اين نتيجه رسيدم كه هر چند آنان در توطئه كودتا نقش داشته‌اند و بايد به اشدّ مجازات كه اعدام است، محكوم شوند، اما در يك بررسي عميق و همه‌جانبه، مي‌توان راهي براي تخفيف مجازات و حتي عدم مجازات آنان پيدا كرد؛ زيرا احساس مي‌شد آنان واقعاً اغفال شده‌اند و در حقيقت پشيمان هستند. به خاطر دارم كه يكي از آنان كه خلبان نيروي هوايي بود، در دادگاه به‌شدت اظهار ندامت مي‌كرد و ضمن اعتراف به جرم خود مي‌گفت: «مرا اينجا مجازات نكنيد، مرا به هواپيما ببنديد و در آن مواد منفجره بگذاريد و هرجا كه مي‌خواهيد در عراق منفجر كنيد» و اصرار داشت كه اگر مجازات او اعدام است به او اجازه عمليات انتحاري در جبهه داده شود.
باري اينجانب پس از ملاحظه دقيق پرونده و شرايط رواني شماري از عوامل كودتا به اين نتيجه رسيدم كه مجازات آنان نه‌تنها ضرورتي ندارد، بلكه به دليل اين‌كه متنبه و متحول شده‌اند آزاد كردنشان خطري ندارد و حتي مي‌توانند مجدداً در خدمت ارتش به كار گرفته شوند و بنابراين مي‌توانند مشمول رأفت و رحمت اسلامي قرار گيرند.
با اين نگاه، خدمت امام خميني (رضوان‌الله تعالي عليه) رسيدم و تحليل خود را در رابطه با عفو و آزادسازي شماري از كودتاچيان عرض كردم، امام با دو شرط با پيشنهاد اينجانب موافقت كردند: يكي احراز اغفال شدن آنان و ديگر، اطمينان از عدم خيانت آنان در فضاي جنگ با عراق.
آزادي شماري از كودتاچيان
خاطره شيرين من از ماجراي كودتاي نوژه اين بود كه با پيشنهاد من و موافقت حضرت امام (ره)، جمعي از كودتاچيانِ نادم آزاد شدند و به ارتش پيوستند و شماري حُسن عاقبت يافتند و در جبهه نبرد با ارتش متجاوز صدام به شهادت رسيدند.
پخش محاكمه كودتاچيان از سيما
جريان محاكمه‌هايي كه براي مردم شنيدني بود، ضبط مي‌شد و غالباً در سيما پخش مي‌گرديد، به استثناي برخي دادگاه‌ها كه به دلايل امنيتي يا سياسي، اجتماعي در آن وقت قابل انتشار نبود. از جمله اظهارات آنان در مورد ارتباطشان با بيت آقاي شريعتمداري در قم است كه در پيام مورخ 1367/12/3 امام(رضوان‌الله تعالي عليه) نيز بدان اشاره شده و در بيان خاطرات مربوط به توطئه قطب‌زاده خواهد آمد.
رسيدگي به خانواده معدومين كودتا
پس از رسيدگي به اتهامات كودتاچيان در چند شعبه از دادگاه‌هاي انقلاب ارتش، شماري از آنان كه در كودتا نقش فعال داشتند، به اشدّ مجازات محكوم شدند. پس از اجراي حكم، فرمانده نيروي هوايي جهت رسيدگي به خانواده‌هاي آنان پيشنهادي تقديم امام كرد كه مورد موافقت ايشان قرار گرفت.
عفو كودتاچيان
تعداد 114 نفر از كودتاچيان به مجازات‌هايي از حبس ابد تا 10 ماه و تعداد 5 نفر به همان ميزاني كه بازداشت بوده‌اند، محكوم شدند؛ اما بعد از مدت كوتاهي تقريباً همگي آزاد شدند و به احتمال قوي به‌مناسبت بيست دوم بهمن 1360، همه يا اكثريت قريب به اتفاق، مشمول عفو عمومي امام(رضوان‌الله تعالي عليه) گرديدند. اين عفو به تقاضاي شهيد سرلشكر فلاحي از امام بود كه شرح آن در بخش ضمايم آمده است.