فرشتگان مراقب و آماده
دو فرشته هستند که هر یک مسئولیت نگارش اقوال و اعمال خوب و بد انسان را به عهده دارند. خداوند میفرماید: مَا یَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلاّ لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ؛ انسان هیچ سخنی را بر زبان نمیآورد مگر اینکه همان دم، فرشتهای مراقب و آماده برای انجام مأموریت (و ضبط آن) است! (ق، 18)
این دو فرشته(متلقیان) که دریافت میکنند، هر یک دو صفت دارند: مراقب و آمادهاند: یعنی الملک رقیب عتید. پس فرشتهای که خوبیها را مینویسد، مراقبت کرده و آماده است؛ همچنین فرشتهای که بدیها را مینویسد مراقب و آماده است.
مراد از قول همه افکار و رفتار است؛ زیرا وقتی میگوییم قول فلانی این است؛ یعنی اعتقاد و روش و منش او چنین است. پس مراد تنها حرفها و گفتارها نیست، بلکه مراد گفتن، خوردن، نوشیدن، پوشیدن، ایستادن، نشستن و مانند آنها نیز میشود.
رقیب از رقبه به معنای گردن است. کسی که مراقب جایی است، گردن فرازی میکند و گردن خودش را بالا میآورد تا به دقت بنگرد و ببیند. عتید هم از واژه عتد و عتاد به معنای آماده بودن است. البته اینها شاهد اعمال ما هستند و آماده نوشتن، اما گاه خداوند نمیگذارد اینها چیزهایی را بنویسند؛ زیرا خداوند بر همهچیز مراقبت کامل دارد. همین خداوند که حائل بین انسان و حقیقت اوست: یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ(انفال، آیه 24)، گاه اجازه نمیدهد تا خود شخص چیزی از امور نهان خودش را بداند و بشناسد؛ چه رسد که اجازه دهد تا آن دو فرشته بدانند؛ از اینرو در دعای ماثور کمیل آمده است: کُنْتَ أَنْتَ الرَّقِیبَ عَلَیَ وَ الشَّاهِدَ لِمَا خَفِیَ عَنْهُمْ وَ بِرَحْمَتِکَ أَخْفَیْتَهُ وَ بِفَضْلِکَ سَتَرْتَه؛ تو تنها بر من مراقبی و گواه بر چیزیهایی هستی که بر آن فرشتگان مراقب پنهان است و به رحمت خودت آن را مخفی کردی و به فضل خودت آن را پوشاندی.(مصباحالمتجهد، شیخ طوسی، ج 1، ص 849)
پس برخی از چیزها بر فرشتگان نگارش اعمال نیز نهان است و نمیتوانند بنویسند؛ زیرا خدا نمیخواهد چنین اتفاقی بیفتد.