تربیت صحیح، مبنای رفتار الهی و انسانی(۲) (پرسش و پاسخ)
پرسش:
اعمال ارادی انسان در چه شرایطی می‌تواند بهترین ضامن سعادت فردی و اجتماعی انسان گردد؟
پاسخ:
در بخش نخست پاسخ به این سوال به مباحثی همچون: اقسام عمل انسان، سعادت یا شقاوت و نقش تربیت در انتخاب راه سعادت یا شقاوت پرداختیم. اینک در ادامه دنباله مطلب را پی می‌گیریم:
ما در بهداشت جسمی که بیشتر مربوط به محسوسات است می‌بینیم تا چه اندازه تحصیل و مطالعه و تجربه لازم است تا یک نفر آن هم در یک قسمت مخصوص متخصص شمرده شود. قطعا در بهداشت روحی، بیشتر فکر و تحصیل و مطالعه در رشته‌های مختلف علوم و تجربه لازم است تا یک نفر صلاحیت عهده‌داری این وظیفه خطیر را پیدا کند. همان‌طوری که کوچک‌ترین اشتباه برای یک طبیب گاهی زیان‌های جبران‌ناپذیری را برای یک فرد به وجود می‌آورد و گاهی حتی منجر به هلاکت مریض می‌شود، اشتباهات تربیتی و روحی نیز گاهی زیان‌های عظیم و غیرقابل جبرانی را در جامعه ایجاب می‌کند که یک ملت را حتی تا پرتگاه فنا و اضمحلال سوق می‌دهد. در موضوعات دینی این وظیفه دشوارتر است، زیرا هر مطلبی که به نام دین گفته می‌شود، تاثیرگذاری بیشتری دارد و اگر خدای ناکرده در یک دیدگاه و اندیشه دینی تحریفی بشود، موجب بزرگ‌ترین انحراف‌ها در جامعه می‌شود. این مطلب در گذشته تاریخ شواهد و امثال زیادی دارد، و متاسفانه یکی از دردهای مهم اجتماعی امروز ما نیز همین است، و لذا یکی از بزرگ‌ترین نیازهای امروز جامعه ما، هدایت و راهنمایی صحیح و بدون تحریف افکار در مسائل دینی است.
آموزه‌های وحیانی اسلام اگر خالی از هرگونه تحریفی، تعلیماتش اجرا شود و پایه برنامه تربیتی قرار گیرد، بهترین ضامن سعادت فرد و جامعه است.
عوامل تربیت و تعالی اخلاقی
1- زدودن جهل و نادانی
پایه اول تربیت، تعلیم است. مردم در حال جهالت از هیچ چیز استفاده کامل نمی‌کنند. علمای اخلاق و تعلیم و تربیت برای زدودن جهل و نادانی اهمیت زیادی قائل شده‌اند و جهل و نادانی را «ام الامراض» ما در همه دردها شمرده‌اند. علم از لحاظ حیات معنوی انسان نور است و جهل ظلمت. انسان در پرتو نور همه جا را می‌بیند، اشیاء را تشخیص می‌دهد، راه را از چاه تمیز می‌دهد، اما در تاریکی همه چیز از نظرها پنهان می‌شود. میدان برای وهم و خیال باز می‌گردد، خیالات در نظر به صورت اشباح مجسم می‌گردد. در ظلمات نادانی نیز حقایق امور و واقعیات مخفی می‌شود و نوبت افسانه می‌رسد. خیالات واهی به صورت عقاید خرافی و موهومات در جامعه منتشر می‌شود. قرآن کریم می‌فرماید: آیا کسی که از جنبه معنوی مرده بود و ما او را زنده گردانیدیم و برای او نوری قرار دادیم که با آن نور حرکت می‌کند، مانند کسی است که دائما در میان تاریکی‌ها است و هرگز بیرون نمی‌آید؟ (انعام- 122) منشأ بسیاری از بی‌دینی‌ها، ناآگاهی و آشنا نبودن به آموزه‌های وحیانی الهی است. قرآن کریم درباره کسانی که منکر قرآن بودند می‌فرماید: این گروه چیزی را منکر شدند و نسبت جعل و افترا به آن دادند که آن را به درستی ندانسته و نفهمیده‌اند و حقیقت آن چیز بر آنها کشف نشده است، گذشتگان هم که منکر نبوت انبیا بودند، روی همین جهت بود، یعنی اصل جهل و نادانی (یونس- 39) آری خرابی‌هایی که در دین واقع می‌شود، و بدعت‌هایی که داخل دین می‌گردد، یک قسمت مهمش از روی جهالت و ناآگاهی است. پیامبر اکرم(ص) فرمود: آفت و بلای دین سه چیز است که یکی از آنها را عمل کننده به دین از روی جهل و نادانی است (جامع‌الصغیر، ج 1، ص 4) همچنین آن حضرت فرمود: دو طبقه پشت مرا شکستند: یکی دانشمندان بی‌مبالات و بی‌پروا و هتاک و دیگری عبادت‌کنندگان نادان (بحار‌الانوار، ج 2، ص 106)
امام صادق(ع) نیز می‌فرماید: من دوست دارم با تازیانه بر سر اصحابم زده شود، تا در امر دین دانشمند و بابصیرت شوند. (المحاسن، ج 1، ص 358) آموزه‌های وحیانی اسلام محکم و حکیمانه و براساس عقل و علم استوار است.
ادامه دارد