کمیت و کیفیت بازار لوازم‌التحریر در آستانه خرید مدارس (بخش نخست)
مجاهدت تولیدکننده داخلی و خریدار ایرانی در تقویت سلیقه وطنی
گروه گزارش
نوشت‌افزار، در شمار کالاهای حیاتی برای امروز و فردای هر کشور است. تولید باکیفیت آن نیز برای کشور تولیدکننده، مایه افتخار است. از این که مجموعه‌هایی در کشور ما بر این اقدام افتخارآفرین همت گماشته و گام‌های موفقیت‌آمیز برداشته‌اند، خرسندم و پایداری آنان در این راه را از خداوند متعال مسئلت می‌کنم. توفیقاتتان مستدام باد ان‌شاءالله. (بیانات رهبر انقلاب 1400/11/8)
رهبر معظم انقلاب در چند سال گذشته با تأکید بر حمایت از نوشت‌افزار ایرانی، خواستار رفع «سنگ‌اندازی‌ها» در جریان تولید این محصولات شده‌اند. نوشت‌افزار ایرانی که در یک دهه گذشته متولد شده، حالا به این ظرفیت رسیده است که با برداشته شدن موانع و رفع دغدغه‌های تولیدکنندگان آن، آماده ورود به بازارهای جدید و رقابت با محصولات دیگر کشورها چون چین و هند شود.
خنثی‌کردن نقشه دشمن برای تسلط بر خانواده‌ها
نوشت‌افزار ایرانی-اسلامی که کار خود را با دو برند آغاز کرده بود، حالا در دهه نخست حیاتش با بیش از 100 تولیدکننده مشغول به فعالیت است. تولیدکنندگان این حوزه توانسته‌اند با تنوع‌بخشی به محصولات، ارتقای کیفیت تولیدات، توجه به نیاز بازار و... جای خود را در سبد خانواده‌ها باز کنند و برای دهه دوم فعالیت خود، به صادرات بیندیشند.
مهدی طغیانی عضو هیئت‌رئیسه کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با اشاره به تأثیر نوشت‌افزار ایرانی اسلامی بر فرهنگ جامعه تأکید دارد: «این جریان، نقشه دشمن برای تسلط بر خانواده‌ها را به هم زد.»
عضو هیئت‌رئیسه کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، می‌گوید: «نوشت‌افزار ایرانی-اسلامی در حال به‌هم‌زدن نقشه فرهنگی دشمن برای تسلط بر خانواده و فرهنگ دیگر کشورها، از جمله ایران است. گرایش به سمت شخصیت‌های بومی یکی از برکات فعالیت‌های حوزه نوشت‌افزار ایرانی-اسلامی بود.»
وی توضیح می‌دهد: «اگر عزمی وجود داشته باشد، شخصیت‌های ملی و فرهنگی ما به‌اندازه‌ای جذاب هستند که بتوانند جریان‌ساز شوند و برای نسل آینده الهام‌بخش شوند.»
نماینده مردم اصفهان و ورزنه در مجلس شورای اسلامی نقش سیاست‌گذاران در حمایت از این تولیدات را مهم توصیف کرده و ادامه می‌دهد: «سیاست‌گذاران ازیک‌طرف باید جریان غالب غرب را ضعیف کنند و ازیک‌طرف به حمایت از تولیدکنندگان داخلی برخیزند. در حوزه نوشت‌افزار برخورد آگاهانه و رهایی از غفلت شرط موفقیت است.»
عرضه لوازم‌التحریر با طرح‌های ایرانی - اسلامی
محمد یقینی، مدیرعامل مجمع ایران نوشت از برگزاری نمایشگاه لوازم‌التحریر خبر داده و می‌گوید: «این نمایشگاه امسال بعد از تقریباً دو سال تعطیلی به دلیل کرونا، در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به‌عنوان یکی از مراکز اصلی و فعال در حوزه کودک و نوجوان برگزار می‌شود.
60 تولیدکننده داخلی در این دوره نمایشگاه محصولات نوشت‌افزار خود را با طرح‌های ایرانی اسلامی عرضه می‌کنند. نمایشگاه امسال از نظر تنوع، در قیاس با سال‌های گذشته، از تنوع محصول بهره‌مند است. در سال‌های پیش عمده تنوع در بخش دفتر و کیف دیده می‌شد، اما امسال علاوه‌بر این اقلام، در بخش تحریر نیز تلاش کرده‌ایم تا این تنوع محصول را در نظر داشته باشیم.»
وی در پاسخ به این پرسش که «آیا امسال در کاراکتر‌سازی برنامه و طرح جدیدی ارائه شده است یا خیر» می‌گوید: «متأسفانه کاراکتر خاصی در حال حاضر در تلویزیون عرضه نشده است؛ به همین دلیل شاید نتوان از کاراکتر خاصی نام برد. اما امسال محصولاتی با طراحی کاراکترهای انیمیشن «پسر دلفینی» عرضه می‌شود که همزمان با پخش این انیمیشن خواهد بود.»
بخش دیگر صحبت‌های یقینی به قیمت کالاهای عرضه شده در نمایشگاه ایران نوشت اختصاص دارد. او در پاسخ به این پرسش که «باتوجه‌به اینکه قیمت مواد اولیه از جمله کاغذ در چند هفته گذشته افزایش داشته است، برای قیمت تمام شده محصولات چه تدبیری‌اندیشیده شده؟ می‌گوید: «برای تولید نوشت‌افزار طی ماه‌های اخیر هم هزینه مواد اولیه بالا رفته است و هم دستمزدها بیش از 50 درصد افزایش داشته است. نوشت‌افزار نیز از جمله صنایعی است که با حضور نیروی انسانی پیش می‌رود و اشتغال‌زا است.»
وی ادامه می‌دهد: «عمده نیروهای تولیدی‌ها از قشر ضعیف هستند و تولیدکننده‌ها نیز مردمی و کارگاهی هستند، نه کارخانه‌ای. فضای صنعت نوشت‌افزار با آنچه در برخی دیگر از حوزه‌ها رخ می‌دهد و عده‌ای به سوداگری می‌پردازند، متفاوت است. ممکن است فضای تجاری در حوزه‌هایی مانند کاغذ یا مواد اولیه باشد، اما در صنعت نوشت‌افزار وجود ندارد.»
یقینی با بیان اینکه عرضه محصولات با قیمت مناسب همواره دغدغه تولیدکنندگان داخلی بوده است، می‌افزاید: «کاغذ از سال گذشته تا به امروز 70 درصد افزایش قیمت داشته است، اما قیمت دفتر به این میزان 10-15 درصد کمتر افزایش پیدا کرده است. تولیدکننده سعی می‌کند که میزان افزایش قیمت اقلام مختلف لوازم‌التحریر به همان میزان مواد اولیه نباشد.» به گفته مدیرعامل مجمع ایران‌نوشت؛ نمایشگاه ایران‌نوشت فرصتی است که خانواده‌ها محصولات مد نظر خود را مستقیماً از تولیدکننده خریداری کنند. ذکر این نکته نیز لازم است که ما بنا نداریم جای فروشگاه‌ها را برای عرضه محصولات بگیریم. در واقع نمایشگاه بستری است برای معرفی تولیدکنندگان.
دست تولیدکنندگان کیف مدرسه در پوست گردو
زمزمه‌های بازگشایی مدارس در سال جدید و احتمال ادامه آن، برای تولیدکنندگان نوشت‌افزار بهترین خبر است. هرچند انتظار می‌رفت که پس از این اقدام و اعلام این سیاست، تولید اقلام مختلف نوشت‌افزار به رویه سابق خود بازگشته و بازار از خمودگی و بیم و امیدهای این دو سه سال اخیر رها شود، اما تولیدکنندگان کیف و جامدادی که بیشترین کاهش میزان تولید در گروه‌های تولیدی نوشت‌افزار را داشتند، حرف دیگری می‌زنند.
آنها این روزها درگیر تأمین مواد اولیه برای ارائه محصول در شهریورماه هستند. گذشته از آن، نبود کارگر از دیگر دغدغه‌های آنهاست. کارگرانی که در تولیدی‌های کیف و جامدادی کار می‌کردند، پس از شیوع کرونا و رکود در تولید این محصولات، به کار دیگری روی آوردند؛ مسئله‌ای که حالا پس از دو سال در زمانی که باید میزان کار تولیدی‌ها به شکل سابق خود بازگردد، خود را نشان داده است.
عمده بازار نوشت‌افزار ایران در 10 سال گذشته را کالاهای چینی و بعضاً هندی تأمین می‌کرد. این موضوع در بخش کیف و جامدادی نیز صدق می‌کرد. بنا به گفته فعالان بازار لوازم‌التحریر؛ گاه بازار از اقلام چینی پر می‌شد که مواد اولیه آن از نازل‌ترین پارچه‌ها و گاه با مواد بازیافتی تهیه شده بود. طی یک دهه گذشته ایران توانسته با برند‌سازی و ارتقای کیفیت در حوزه تولید کیف و جامدادی، تا حدودی خلأهای موجود در این زمینه را برطرف کند.
سید احمد محمدی موسوی، از کودکی در بازار کیف و جامدادی مشغول به کار است، درباره وضعیت این بازار در دهه‌های گذشته می‌گوید: «پدرم سراج بود و ما از کودکی، یعنی از سن هفت، هشت‌سالگی وارد این بازار شدیم و از سال 86 جواز این کار را در شهر مشهد دریافت کردیم. در دهه 80، تولیدات چین به‌صورت گسترده وارد بازار می‌شد و بحث تولید چندان مطرح نبود. همه تولیدکنندگانی که در این حوزه هم کار می‌کردند، اعم از چمدان، کیف زنانه و... همه به‌واسطه واردات، متضرر بودند. در آن زمان واردات ارزان بود و همین موضوع همه را راغب کرده بود که به این سمت روی بیاورند.» وی ادامه می‌دهد: «وقتی واردات گسترده بود، ما تولیدکنندگان هیچ‌گاه به تنوع‌بخشی، برند‌سازی و ارتقای کیفیت کارهایمان فکر نمی‌کردیم. به نیاز بازار بی‌توجه بودیم؛ در نتیجه عمده کارها در یک سطح باقی می‌ماند. از سال 92 که دلار از هزار تومان به سه هزار تومان رسید و پس از آن روند افزایشی یافت، دیگر واردات مقرون‌به‌صرفه نبود؛ به همین دلیل بسیاری به سمت تهیه جنس خام پیش رفتند. برخی از کارخانه‌ها، دستگاه‌های موردنظر را برای تهیه این اجناس خام وارد کردند.» این تولیدکننده کیف و جامدادی، تأمین مواد اولیه را یکی از اصلی‌ترین مشکلات فعلی فعالان این عرصه می‌داند و می‌گوید: «در حال حاضر دو کارخانه عهده‌دار تولید این مواد اولیه در ایران هستند. دولت جلوی واردات را گرفت و تولید و تأمین مواد اولیه به این دو کارخانه سپرده شد، اما برخی از این موضوع سوءاستفاده کردند. آنها خلأ بازار را حس می‌کنند و بر اساس آن، قیمت‌ها را تغییر می‌دهند یا مواد اولیه را با هر کیفیتی که خود صلاح بدانند، وارد بازار می‌کنند. اگر هم اعتراضی از سوی تولیدکنندگان صورت بگیرد، آنها توجهی نمی‌کنند؛ چرا که سود خود را از خط تولید دیگری تأمین می‌کنند و به خط تولید مواد سراجی نیازی ندارند.»
محمدی موسوی با تأکید بر اینکه انحصارطلبی، مانع پاسخگویی شده است، می‌افزاید: «درست همان اتفاقی که در کارخانه‌های خودرو‌سازی رخ می‌دهد، در حوزه سراجی و تولید کیف نیز شاهد هستیم. در آنجا نیز محصولات آن دو کارخانه را پیش چشم مشتری می‌گذارند و اوج نقطه انتخاب یک مشتری، کالایی به کیفیت پراید است. در کنار کیفیت پایین برخی از مواد اولیه، ما با کمبود عرضه نیز مواجه هستیم. به‌عنوان‌مثال، آنها در ماه 100 تن مواد اولیه را عرضه می‌کنند؛ درصورتی‌که میزان مصرف ما هزار تن است. مابه‌التفاوت را باید به قیمت آزاد تأمین کنیم.»
به گفته این تولیدکننده؛ در حال حاضر کشورهایی مانند چین که در عرصه تولید نوشت‌افزار، حرفی برای گفتن دارند، روی سبک‌‌سازی کیف کار می‌کنند؛ یعنی از پارچه و موادی استفاده می‌کنند که وزن کیف را برای استفاده کودکان پایین بیاورد و بعد به لحاظ‌کردن آپشن‌هایی مانند جا عینکی و... فکر می‌کنند. تولیدات ایرانی در صورت داشتن مواد اولیه مناسب، قابلیت صادرات دارد، اما تا وقتی تولیدکننده درگیر تأمین مواد اولیه باشد، نمی‌تواند به خلاقیت فکر کند. برای ارزیابی یک کیف، ابتدا رویه و پارچه کیف، سپس یراق و بعد دوخت آن را بررسی می‌کنند.
سنگ‌هایی پیش پای تولیدکننده داخلی
علیرضا پور صاحب یک برند داخلی کیف، یکی دیگر از مشکلات تولیدکنندگان در سال جدید را کمبود نیروی انسانی عنوان کرده و می‌گوید: «امسال نیروی انسانی کافی در خط تولید سراجی حضور ندارند. در این دو سال، پس از شیوع کرونا، کارگرانی که به‌صورت اجرتی کار می‌کردند، نتوانستند به حق‌وحقوق خود برسند؛ به همین دلیل یا دست از این کار کشیدند و رفتند راننده اسنپ شدند یا قیمت‌ها را چندبرابر کردند.»
وی معتقد است: «باتوجه‌به این تغییرات در بازار، ما با افزایش حداقل 30 درصدی در بازار کیف مدارس رو‌به‌رو خواهیم بود. طی دو سه سال گذشته اقلام مختلفی از سراجی‌ها مانند چمدان، کیف زنانه و کیف اداری با افزایش قیمت تدریجی مواجه بوده‌اند، اما کیف مدرسه به دلیل تعطیلی مدارس این امکان را نداشته است که قیمت خود را تغییر دهد؛ به همین دلیل برای بسیاری از خانواده‌ها قبول قیمت امسال سخت است.»
وی مانند دیگر تولیدکنندگان، تأمین مواد اولیه برای تولید محصول در سال جاری را یکی از مشکلات عمده فعالان بازار کیف مدارس می‌داند و تأکید می‌کند: میزان سهمیه‌ای که از سوی پتروشیمی به کارخانه‌های تولید مواد اولیه داده می‌شود، با میزان مصرفی که در بازار وجود دارد، برابر نیست؛ همین امر سبب شده تا سودجویان نیز از اوضاع استفاده کنند و در نهایت سود کار متوجه کسانی شود که در این بازار سهمی ندارند.
این تولیدکننده کیف با بیان اینکه بازار هنوز خودش را پیدا نکرده است، ادامه می‌دهد: «تولیدکننده در چنین چرخه‌ای جایگاه خود را پیدا نمی‌کند؛ چرا تولیدکننده ضعیف است؟ چون موانعی بر سر راه تولید وجود دارد که باید به آن توجه کرد. یکی از دلایل این است که مواد خام پتروشیمی صادر می‌شود، اگر غیر از این صورت گیرد، کارخانه‌های متعددی در داخل به‌منظور تولید مواد اولیه شکل می‌گیرد؛ در نتیجه ما با مشکل تأمین مواد اولیه مواجه نخواهیم بود.» به گفته این تولیدکننده؛ موانعی که در گمرک بر سر راه واردات تجهیزات صنعتی وجود دارد، از دیگر موضوعاتی است که با درایت و توجه دولت می‌تواند حل شود. در صورت نبود تجهیزات روز دنیا، نمی‌توان به ارتقای کیفیت کار فکر کرد.
این مدیر برند داخلی از تجربیات خود طی این سال‌ها در بحث صادرات به کشورهای همسایه می‌گوید. او با بیان اینکه جنس ایرانی به دلایل مختلف در منطقه می‌تواند حرفی برای گفتن داشته باشد، ادامه می‌دهد: «کیفیت محصولات و از سوی دیگر، ارزان‌تر تمام شدن این اقلام سبب شده تا جنس ایرانی در بازار منطقه حرفی برای گفتن داشته باشد. در حال حاضر، بازار عراق اقبال خوبی به سمت تولیدات کیف ایران نشان داده است. اگر موانع موجود بر سر صادرات برداشته شود، مطمئناً محصولات ایرانی می‌تواند با ورود به بازارهای جدیدی مانند کشورهای آفریقایی فکر کند.»