نگاهی به فیلم «احمد جوان» محصول بلژیک
تصویر کلیشه‌ای از مسلمانان در اروپا
فاطمه قاسم‌آبادی
نگاه به مسلمانان در بیشتر فیلم‌های اروپایی و آمریکایی، در حدود چند دهه گذشته، نگاه منفی و تاریکی است. در فیلم‌های غربی معمولا مسلمانان همیشه در قامت عرب زبانان تروریست معرفی می‌شوند و در سریال‌هایشان هم مسلمانان در بیشتر مواقع، پناهندگان آواره و فقیر هستند که به لطف غربی‌های مهربان، از فلاکت مملکت‌هایشان نجات پیدا کرده‌اند و پناه داده شده‌اند.
حالا سؤال این‌جاست که پس سهم آن دسته از مسلمانان که اتفاقا از قشر تحصیل کرده یا حتی متمول اروپا و آمریکا هستند و به خاطر سبک زندگی و تبلیغاتشان، توانسته‌اند مردم زیادی را به سمت اسلام دعوت کنند، چه می‌شود؟ تا کی غرب می‌خواهد این بخش را کتمان کند و رویش سرپوش بگذارد؟
فیلم «احمد جوان» به کارگردانی «برادران داردن»، محصول سال 2019 کشور بلژیک است. این فیلم برای رقابت در بخش اصلی جشنواره کن ۲۰۱۹ انتخاب شد و جایزهٔ بهترین کارگردانی را نصیب کارگردانانش کرد.
داستان بی‌هویتی
داستان فیلم احمد جوان، در مورد پسر نوجوانی به نام احمد است که سیزده سال دارد و به خاطر عقده‌هایی که در زندگی شخصی اش دارد، قصد دارد خانم معلم مدرسه شان را بکشد، چرا که با روش‌های متعصبانه روحانی وهابی محله احمد، مخالف است.
درگیری احمد و این زن که گویا از 5 سالگی به احمد درس داده است، کم کم بیشتر می‌شود تا اینکه معلم متعصب احمد، او را به مبارزه در راه خدا(عضویت در داعش) دعوت می‌کند و به او قول می‌دهد که روزی برای آموزش او را به مدینه بفرستد.
در نهایت مدت کمی بعد از تصمیم احمد و معلم متعصبش، او سر خود در اقدامی ناشیانه و بدون هماهنگی، سعی می‌کند معلمش را به قتل برساند که البته موفق نمی‌شود و معلم متعصب احمد هم بعد از فهمیدن این قضیه، به خاطر اینکه نمی‌خواهد پناهندگی اش لغو شود، احمد را به ایستگاه پلیس می‌برد و از آنجا احمد دستگیر می‌شود و به آسایشگاه روانی فرستاده می‌شود ولی در آسایشگاه هم فکر کشتن معلم از سر احمد خارج نمی‌شود و در نهایت احمد با فرار از آسایشگاه و رفتن به سراغ معلم، از پنجره پرت می‌شود و در صحنه آخر هم گویا فلج می‌شود و از معلمش معذرت می‌خواهد.
کدام اسلام و کدام شرعیات؟
«احمد جوان»، فیلمی بی‌سر و ته است که مثلا خواسته، مسلمانان متعصب را به تصویر بکشد ولی با توجه به دیدگاه بسیار محدود و اطلاعات ناقص سازندگانش شخصیت خانواده احمد و مخصوصا خود احمد را به شدت مصنوعی و غیر قابل باور خلق کرده‌اند.
در فیلم، مخاطبین معلم متعصبی را می‌بینند که هیچ ارتباط روحی و کاریزمایی برای تاثیرگذاری بر نوجوانی مانند احمد که تا حدودی به خاطر نبود و کمبود پدرش، به سمت او رفته، ندارد و سازندگان گویی خواسته‌اند موجودی بی‌روح را به تصویر بکشند که قاتل به دنیا آمده است و به همین دلیل به دنبال شر می‌رود.
در فیلم «احمد جوان»، مخاطبین تنها اسلام وهابی را می‌بینند که پرورش دهنده افکار خطرناکی است. این در حالی است که جمعیت قالب مسلمانان دنیا که سنی مذهب یا شیعه هستند، این فرقه را قبول ندارد ولی در این فیلم، مخاطبین محله‌ای را می‌بینند که گویی حتی یک سنی و یا شیعه در آن زندگی نمی‌کند و هیچ کس در مقابل این معلم متعصب نمی‌ایستد....
در نهایت در فیلم احمد جوان، سازندگان با سقوط نمادین احمد و فلج شدن و پشیمانی
یک مرتبه‌ای و بی‌سر و تهش، مثلا حرف آخرشان را زده‌اند و مسلمان تروریست را زمین گیر و محتاج بخشش معلم اروپایی اش کرده‌اند....
اینکه غرب سعی می‌کند تصاویر اسلام واقعی و مسلمانان را سانسور کند و تنها نسخه خود ساخته داعشی از اسلام، که مارک خودشان را دارد، به عنوان اسلام واقعی جا بزند، تازگی ندارد ولی با توجه به شدت گسترش اسلام در قاره اروپا و آمریکا، اینکه فکر می‌کنند این تصاویر همچنان خریدار دارد، جای تعجب دارد.
از ابتدای فیلم احمد جوان، سازندگان مسئله رعایت شرعیات اسلامی، مخصوصا موضوع دست ندادن احمد با معلم خانم مدرسه اش را مورد هدف قرار داده‌اند و طوری این قضیه را به تصویر کشیده‌اند، گویی رعایت این شرعیات به منزله پیش رفتن به سمت ذهنی بسته و کور است.
جالب است که در مورد شرعیات دین، وقتی پای اسلام در میان باشد، این شرعیات حتما ترسناک و نشانه شروع سقوط انسانیت به تصویر کشیده می‌شود اما آیا اگر به‌جای مسلمانان پای یهودیان وسط باشد هم مسئله همین طور است؟
چندی قبل «یووال دایان»، خواننده اسرائیلی، هنگامی که در اقامتگاه اسحاق هرتزوگ، رئیس‌رژیم صهیونیستی در اورشلیم اجرا داشت، پس از پایان برنامه‌اش، از دست دادن با جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا خودداری کرد.این ویدئو بازتاب گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی اسرائیل و دنیا داشت. دایان به دلیل اینکه یک یهودی ارتدوکس است عنوان کرد که نمی‌تواند با بایدن دست بدهد. بسیاری از یهودیان ارتدوکس طبق قوانین شرعی شان، اجازه ندارند جنس مخالف را لمس کنند مگر اینکه همسر یا عضو نزدیک خانواده شان باشد....
رسانه‌های جهان در مورد این حرکت هیچ موضع منفی نگرفتند و به جایش این زن یهودی را که موقع خواندن (شنیدن صدای زن در یهودیت طبق شرعیات این دین، توسط نامحرمان عملی غیر قانونی است) شرعی نمی‌شناسد ولی در دست دادن شرعیات را رعایت می‌کند، با تقدیر و ستایش رو‌به‌رو شد!
شیعیان در اروپا
طبق آمار، اسلام دومین دین بزرگ در فرانسه است. فرانسه به عنوان یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای مسلمان نشین اروپایی محسوب می‌شود.
با اینکه تعداد فرانسویان غیرعرب که به اسلام تغییر دین داده‌اند نیز مشخص نیست ولی بعضی آمارها نشان می‌دهد که بیش از ۳۰ هزار نفر از فرانسویان در چند دهه گذشته، اسلام آورده‌اند. بعضی نیز از درون جوامع مسلمان مدعی آماری ده برابر این عدد شده‌اند.
در جمعیت مسلمانان فرانسه اکثر افراد نماز می‌خوانند، روزه ماه رمضان را به‌جا می‌آورند، گوشت خوک نمی‌خورند، مشروب هم نمی‌نوشند....
با توجه به این اطلاعات، جالب است که تمام چیزی که برادران داردن، از مسلمانان در فیلم شان نشان داده‌اند، عکس اطلاعاتی است که در واقعیت وجود دارد و در احمد جوان، نسخه مسلمان‌ها دقیقا مجموعه‌ای از تمام نواقصی است که شاید در بعضی خانواده‌های مسلمان، آن هم نه تمام این مشکلات را یکجا، داشته باشند.
بی پدری به سبک فرانسوی
یکی از مسائلی که در فیلم احمد جوان، به آن اشاره شده است، خانواده در هم ریخته این نوجوان است که شباهت بسیار زیادی به یک خانواده بی‌دین فرانسوی دارد، نه یک خانواده مسلمان در محله‌ای که اغلب مسلمانان در آن با یکدیگر تعامل دارند.
پدر خانواده احمد، آنها را ترک کرده است و معلوم نیست کجاست. مادر خانواده یک الکلی است که مشکلات افسردگی شدید و پرخاشگری دارد و خواهر احمد هم دختری بی‌قید است و تنها برادر احمد که به اصطلاح با او هم فکر است و هر روز با او به مسجد می‌آید هم شخصیتی نچسب و عجیب دارد که علی‌رغم شباهت‌های دیدگاهی، هیچ رابطه عاطفی با برادر خود ندارد!
در احمد جوان کاملا مشخص است که سازندگان سعی کرده‌اند مسلمانان فیلم شان را فرانسوی کنند و در این تغییر نه تنها یک خانواده، که کل مسلمانان یک محله را به طرز مبهمی هم شکل به تصویر کشیده‌اند، گویی که اسلام کارخانه‌ای است که تنها یک مدل انسان می‌تواند بیرون بدهد و آن هم وهابیون هستند!
هنری که ته کشیده!
سازندگان فیلم «احمد جوان»، کارنامه‌ای پر از جوایز دارند، از فیلم «رزتا» در 1999 که جایزهٔ بهترین کارگردانی کن را نصیب کارگردانانش کرد.
با توجه به تیپ نگاه جشنواره کن در سال‌های اخیر، می‌توان با صراحت گفت، هر چه بیشتر می‌گذرد، کیفیت فیلم‌های جشنواره‌های غربی و به خصوص جشنواره‌های اروپایی، که مدعی دید هنری و عمیق بوده‌اند، اسفناک‌تر می‌شود و دیگر در چنین فیلم‌هایی، نه عمقی باقی مانده و نه حتی دید هنری.... برادران داردن، در فیلم آخرشان به سراغ مسئله‌ای رفته‌اند که اصلا با فضای شخصیت‌هایش آشنا نیستند و به خاطر همین هم مثلا خواسته‌اند، هنری سر و ته قضیه را هم بیاورند و بدون هیچ تحقیق و پژوهشی تنها یک فیلم سفارشی با موضوعی مد روز بسازند....
فیلم احمد جوان، به خاطر تمام نواقصی که داشت، مورد توجه منتقدین آمریکایی قرار نگرفت و مخاطبین هم این فیلم را پس زدند و نمرات بسیار پایینی به این فیلم، در سایت‌های معتبر فیلم دادند.