راهبردهای کلان برای خنثیسازی تحریمهای خصمانه علیه ایران
توانمندسازی کشور در حوزههای داخلی و خارجی یکی از الزامات اساسی است که باید بهطور جدی روی آن تمرکز کرد. در واقع ساختار جامع بینالملل به سمتی میرود که قدرت حرف اول و آخر را در کسب منافع ملی میزند. قدرت علمی، قدرت نظامی، قدرت اقتصادی، فرهنگ غنی و همگرایی داخلی و... لازمه بهدست آوردن منافع ملی از طریق دیپلماسی در جامعه بینالملل است. از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تا الان، آمریکا و همپیمانانش برای ضربهزدن به منافع جمهوری اسلامی ایران، سیاست تحریم را به دست گرفتند و هر از چند گاهی نیز با روشهای مختلف آن را بروز رسانی میکنند. سیگنال کارآمدی تحریمها از طریق دولت ناکارآمد قبلی، باعث تلاشهای غرب برای حفظ تحریمها شده است. درواقع اگر نگاه داخلی برای فعالسازی ظرفیتهای داخلی کشور با حساسیت بالایی وجود داشته باشد، بدون شک باید در آینده نهچندان دور بیاثر شدن کامل تحریمها را جشن گرفت. با عنایت به ضرورت تاریخی ایجاد دولت قوی و اقتدارآفرین با هدف ارتقای کارآمدی و ارتقای رضایتمندی عمومی در جهت افزایش سرمایه اجتماعی انقلاب اسلامی و رفع مشکلات و موانع پیشرفت و عدالت در ایران اسلامی، راهبردها و راهکارهای پیشنهادی هیئت اندیشهورز اندیشکده هویت اجتماعی انقلاب اسلامی در بررسی اولویتهای میانمدت دولت انقلابی با تمرکز بر موضوع مذکور، موارد زیر را جهت بهرهبرداری تصمیمگیران و تصمیمسازان دولت انقلابی مورد تأکید قرار میدهد.
تحریمهای موجود از سوی سازمان ملل، آمریکا، اتحادیه اروپا و نیز تحریمهای ناشی از اتهامات هستهای، حقوق بشر، منطقه، موشکی است که همگی مبنای سیاسی و محمل حقوقی پیدا نمودهاند. تاکنون برخوردهای مختلفی برای رفع تحریمها از سوی جمهوری اسلامی در پیش گرفته شده است.
اولین راهکاری که سالها مورد آزمایش قرار گرفته مذاکرات حقوقی و سیاسی در قالبهای مختلف بوده که مهمترین آن مذاکرات برجام بوده است. در اواخر دولت خاتمی(با محوریت حسن روحانی) در قالب توافقنامههای متعدد و ۸ سال در کل دولت آقای روحانی و اکنون قریب یکسال در دولت انقلابی(۱۲ سال تاکنون) هنوز به سرانجام مشخصی نرسیده است.
دومین رویکرد توانمندی درونی بهعنوان خنثیساز تهدیدات بوده است که در برخی موارد مورد آزمون قرار گرفته و کارآمدی خود را اثبات نموده است. از جمله مدیریت دفاع مقدس، دستیابی به فناوریهای بزرگ و پیشرفته هستهای، موشکی، نانو، بیو و... و هزاران رویکرد خرد و کلان که تاکنون جمهوری اسلامی با اتکا به آن سرافرازانه تداوم داشته است.
راهبردها و راهکارهای پیشنهادی
خنثیسازی حداکثری و مقابله با تحریمها، منوط به اتخاذ رویکردی فعالانه، ابتکاری و تحولی در مواجهه با تحریمها با بهرهگیری حداکثری از ظرفیتها و فرصتهای موجود از جمله در موارد زیر میباشد:
اول- تقویت تولید ملی و بهبود معیشت
۱. حمایت از کالای داخلی با مصرف جنس داخلی توسط مردم و فرهنگسازی در این مورد
۲. مبارزه با قاچاق به جز موارد صادر کردن و کولهبرها
۳. هدایت نقدینگی به سمت تولید و سازندگی
۴. تقویت اقتصاد دانشبنیان بهگونهای که بخشهای مهم کشاورزی، دامداری و صنعت دانشبنیان شود.
۵. تحرک پیشرانهای اقتصادی مثل مسکن، کشاورزی، خودرو، لوازم خانگی
۶. حل مشکل تورم و گرانی برای بهبود معیشت مردم
۷. بهبود فضای کسبوکار
۸. افزایش امید و خودباوری مردم
۹. گسترش عدالت اجتماعی در تمام شئون بهویژه عدالت توزیعی در سطح جامعه
دوم- اصلاحات کلان اقتصادی
۱. بهکارگیری الگوی اقتصادمقاومتی به مثابه نظریه پایه تحول اقتصادی کشور
۲. اصلاح ساختارها و فرآیندهای اداری به نفع تولید و کاهش واسطهگری و دلالی
۳. اصلاح شجاعانه نظام بانکی
۴. جلوگیری از رخنههای اقتصادی و مبارزه با مفاسد
۵. حفظ ارزش پول ملی در کوتاهمدت
۶. تامین امنیت تولید و سرمایهگذاری
۷. اصلاح ساختار بودجه
۸. اجرای صحیح اصل ۴۴ و جلوگیری از سوءاستفاده در واگذاری کارخانهها و کارگاهها
۹. رفع اشکالات حکمرانی و استحکام بخشی ملی با بازنگری در رابطهها، رویهها و ساختارهای اقتصادی موجود
۱۰. ایجاد مکانیسمی در شورای عالی اقتصاد بهعنوان قرارگاه اقتصادی کشور در ایجاد تمرکز و بهرهگیری از ظرفیت نهادهای عمومی غیردولتی در پشتیبانی از اولویتهای دولت انقلابی
۱۱. بالا بردن ظرفیت اخذ مالیات بهخصوص از مشاغل دلالی و واسطهگری و افزایش مالیات برسرمایه و جلوگیری جدی از فرار مالیاتی
۱۲. نظارت مستمر همراه با ضمانت اجرای موثر و اجرای قاطعانه قوانین در فعل و ترک فعل ارکان اداری و اقتصادی کشور
۱۳. ایجاد ساختار متمرکز، هوشمند و کارآمد در شناسایی، ارزیابی و رفع موانع و مشکلات پیشروی دولت
سوم- بهکارگیری حداکثری ظرفیتهای ملی
۱. ارتقا تابآوری مردم تا رسیدن به مرحله خوداتکایی نسبی کشور در مورد کالاهای اساسی
۲. بسترسازی برای توسعه نقش مردم در پیشرفت ملی و مقابله با تحریمها در پشتیبانی از سیاستهای ملی
۳. بهرهگیری حداکثری از ظرفیت انسانی کشور از جمله نخبگان، نیروهای تحصیلکرده و جوانان انقلابی، نیروهای متخصص بیکار و یا شاغل در غیر از حوزه تخصصی، توان نیروهای مسلح بهویژه بسیج مستضعفین و نیروهای بازنشسته متخصص
۴. تقویت صنایع تبدیلی ایجادکننده ارزش افزوده از جمله ساخت میکروپالایشگاههای پتروشیمی کوچک در ارتقای ارزش نفت و گاز و جلوگیری از خام فروشی
۵. توسعه و ارتقای صنایع کوچک و متوسط کشور از جمله فعالسازی حدود ۱۲ هزار واحد تولیدی تعطیل شده از گذشته
۶. توسعه ظرفیت گردشگری با توجه به برخورداری از جاذبههای فرهنگی، طبیعی و تاریخی بهعنوان ۵ کشور بالقوه توانمند در زمینه جذب گردشگر خارجی
۷. مدیریت تامین امنیت ترانزیت کالا و تقابل با راهزنی دریایی توسط نیروهای نظامی کشور با عملیات متقابل و بازدارنده
۸. بهکارگیری مناسب سرمایههای داخلی
۹. الزامات اجرایی مناسب در جهت توسعه مدیریت جهادی
۱۰. توسعه فرهنگ خودکفایی، مقاومت و قناعت و مقابله با فرهنگ اسراف، مصرفگرایی، ولنگاری اقتصادی و اشرافیگری در جامعه بهویژه در مسئولان
۱۱. تقویت انسجام و وحدت بین آحاد جامعه و حاکمیت با تأکید بر جهاد تبیین و روشنگری
۱۲. استفاده از ظرفیت سرمایههای کوچک مردمی در قالب ایجاد و توسعه تعاونیهای تولید، مسکن و کشاورزی
۱۳. بهرهگیری حداکثری از دانشگاهها و مراکز علمی کشور در راستای ارائه راهکارهای فنی، حقوقی، مدیریتی و خدمات مشاورهای در جهت تولید هرچه بیشتر و استفاده از ظرفیتهای تولیدی
۱۴. ایجاد قطبهای کشاورزی و تحول در تولیدات کشاورزی در جهت خودکفایی کشور و بهبود معیشت مردم
۱۵. بهرهگیری از معادن و مواد فسیلی و تبدیل آنها به مواد بالادستی و با ارزش صادراتی بیشتر
۱۶. انجام امور براساس تحقیق و توسعه، تخصصگرایی و پرهیز از سیاستزدگی و برنامهمحور بودن دستگاههای مختلف
۱۷. شفافیت در همه امور و توضیح و تشریح توام با صداقت در مسائل مهم کشور با مردم
چهارم- بهرهگیری از ظرفیتهای منطقهای و بینالمللی
۱. تقویت دیپلماسی اقتصادی و تعامل بهویژه با همسایگان
۲. برنامهریزی برای استفاده از تهاتر کالا و داد و ستد بدون دلار با تأکید بر فروش نفت با پول ملی و متقابل با سایر کشورها در جهت تحریم دلار، افزایش اعتبار پول ملی و رونق بخشی به فعالیتهای تجاری کشور
۳. توسعه راهها و شریانهای ریلی با همسایگان و مسیرهای ترانزیت و کریدورهای بینالمللی با مشارکت کشورهای همسود
۴. توسعه شعب ارزی- ریالی بانکی کشور در پایتختهای فعال تجاری برای ایجاد سامانه مبادلات بین آنها و دریافت مستقیم مطالبات کشور به جای فروش استقراضی زمان بر بهویژه در کشورهایی مثل عراق، هند، کره و حتی چین در تسهیل مبادلات از طریق سوئیفت ملی
۵. توسعه بازرگانی و صادرات کالا و حتی خدمات و افزایش سهم تجاری و اقتصادی ایران از ظرفیت ۱۲۰۰ میلیارد دلاری در بین ۱۵ کشور منطقه و همسایگان بهویژه عراق، افغانستان، پاکستان و ارمنستان
۶. توسعه بهرهبرداری از ظرفیت راههایترانزیتی کشور از شرق به غرب و شمال به جنوب و با کشورهای همسایه
۷. آزادسازی تجارت و مردمی سازی آن با حذف تمام محدودیتهای انحصاری، امتیازات ویژه و قوانین دستوپاگیر جاری
۸. ترویج محدود و کنترل شده استفاده از ارزهای دیجیتال معتبر بینالمللی توسط بخشهای غیردولتی
۹. تامین مدیریت شده خریدهای کلان دولتی با استفاده از ارزهای دیجیتال معتبر بینالمللی و با تبدیل محدود و موضعی مورد نیاز، بخشی از سپردههای دولتی ناشی از فروش نفت
۱۰. رونق دادن به انواع تولیدات داخلی و سرمایهگزاریهای خارجی، با حداقل 5 سال امتیاز ویژه و انواع معافیتهای مالیاتی و دیوانسالاری به فعالیتهای تولیدی جدید
۱۱. اعطای مجوزهای بدون محدودیت برای تولید برندهای معتبر بینالمللی با همان امتیازات و سلب محدودیتها با ملاحظه قوانین تجارت بینالملل
(هیئت اندیشهورز اندیشکده هویت اجتماعی انقلاب اسلامی 3/۲/1401»)
همانطوری که اشاره گردید لازمه تحقق موارد مطرح شده، توجه اساسی به ظرفیتهای همهجانبه کشور در جنبههای مختلف جغرافیایی، اقتصادی، نیروی انسانی، شرایط پیرامونی، فرهنگ و... میباشد. بهعنوان نمونه جمهوری اسلامی ایران برای سرمایهگذاری از مزیتهای بالایی برخوردار است که متأسفانه کمکاری در حوزه جذب سرمایهگذار باعث شده است تاکنون بهصورت کلان در کشور سرمایهگذاری صورت نگیرد و یا حوزه پیرامونی، شرایط به نحوی است که اکثرا کشورها بهعنوان بازار مصرفکننده شناخته شدند، کافی است با یک برنامه کوتاهمدت و با شناخت کامل از بازار مصرفی پیرامون، بزرگترین تجارت را با کشورهای منطقه رقم زد.
نکته پایانی این است که دمیدن بر آتش مذاکره بهعنوان تنها راهکار حل مشکلات تحریمی کشور، نه تنها هیچ نفعی برای جامعه ندارد، بلکه بازی در زمین دشمن است. در واقع این کار باعث خواهد شد که مهمترین و اصلیترین سیستم کارآمدی تحریمها که همان «شرطیسازی جامعه» است، در اختیار دشمن قرار داده شود. از نگاه آمریکایی مهمترین عامل اثرگذاری تحریم در جامعه یک کشور، تلاش برای تسخیر روانی آن جامعه در یک حوزه خاص میباشد. موضوعی که ریچارد نفیو در کتاب هنر تحریمها به صراحت آن را مطرح کرده است.
بصیرت