گشایش درهای سبز دعا و برکت برای مؤمنین روزه‌دار
گالیا توانگر
پیامبر اکرم(ص) ماه رمضان را ماه ضیافت الهی دانسته و در خطبه شعبانیه فرموده است: «ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوی شما رو کرده است. ماهی که نزد خدا، بهترین ماه‌هاست و روزهایش بهترین روزها و شب‌هایش بهترین شب‌ها و ساعت‌هایش بهترین ساعت‌هاست. ماهی که در آن شما را به مهمانی خدا دعوت کرده‌اند و شما در آن از اهل کرامت خدا شده‌اید. نفس‌های شما در آن ثواب تسبیح و ذکر خدا دارد و خواب شما ثواب عبادت. اعمال شما در آن پذیرفته است و دعاهای شما مستجاب، پس، از پروردگار خویش با نیت های راستین و دل‌های پاک، بخواهید که توفیق روزه این ماه و تلاوت قرآن در آن را به شما عنایت فرماید...»
(بحارالانوار - جلد 96 - صفحه 157)
رمضان فرصت مناسبی برای تمرین بندگی و همچنین تزکیه نفس است، روزه‌داران نباید به راحتی از منزلت و مقام روزهای ماه رمضان غافل شوند، چرا که طبق حدیثی از رسول اکرم(ص) «درهاى آسمان در اولین شب ماه رمضان گشوده مىشود و تا آخرین شب آن بسته نخواهد شد». (بحارالانوار، ج 93، ص 344)
روزه گرفتن، خلق و خویی الهی به انسان هدیه داده و از این‌روست که در ماه مبارک رمضان این عمل مورد تاکید قرار گرفته است. همچنین در ماه مبارک رمضان ترک گناه بسیار مورد تاکید قرار گرفته است. روزه گرفتن راه‌های نفوذ شیطان را مسدود می‌کند. پرهیز از گناه، از جمله آثار و برکات ماه مبارک رمضان است.
امام صادق(ع) نیز در حدیثی در باب اهمیت روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان، فرموده است: «هر كس یك روز ماه رمضان را (بدون عذر) بخورد، روح ایمان از او جدا می‌شود». (وسائل الشیعه، ج 7 ص 181، ح 4 و 5 _ من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 73، ح 9)
دلایل برتری ماه مبارک رمضان
علی نیاکان یک دانشجو یکی از برکات ماه مبارک را تفکر درباره بهینه صرف کردن عمر بیان کرده و می‌گوید: «ما مثل یک شمعی می‌مانیم كه در شرف آب شدن و خاموش شدن هستیم. این شمع دارد تمام می‌شود. اگر با این شمع یک چراغ دیگری برای آن عالم روشن كردی، كردی. نكردی در ظلمات و تاریكی می‌مانی. از روزی كه ما به دنیا آمدیم با سرعت به طرف آخرت و مرگ می‌رویم. آخرت و مرگ هم به طرف ما می آید چه قدر زود به هم می‌رسیم. عن‌قریب است كه از ما اثری باقی نباشد. بیاییم به فكر آخرت باشیم. زاد و توشه تهیه كنیم.»
مریم محبی یک خانه‌دار می‌گوید: «برکت ماه مبارک بیشتر است، چرا که همین که اذان صبح گفته می‌شود، به اقامه نماز می‌ایستیم و نماز صبحمان را به موقع و اول وقت می‌خوانیم. وقتی نماز به ویژه نماز صبح اول وقت خوانده شود، نور به زندگی می‌افتد.»
صادق اهری یک استاد دانشگاه می‌گوید: «انسان افزون بر جنبه مادى و جسمى، داراى بُعد معنوى و روحى هم هست و هر کدام در رسیدن به کمال مطلوب خود، برنامههاى ویژه را نیاز دارند، یکى از برنامهها براى تقویت و رشد بُعد معنوى، تقوا و پرهیزگارى است؛ یعنى اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنوى رشد و پرورش دهد و به طهارت و کمال مطلوب برسد، باید هواى نفس خود را مهار کند و موانع رشد را یکى پس از دیگرى بر دارد و خود را سرگرم لذتها و شهوات جسمى نکند. یکى از اعمالى که در این راستا مؤثر و مفید است روزهدارى است.»
سودابه حشمتی یک کارشناس علوم تغذیه می‌گوید: «امروزه در علم پزشکى و از نظر بهداشت و تندرستى نیز در جاى خود ثابت شده که روزهدارى تأثیرهاى فراوانى بر آرامش روح و روان و سلامتى جسم و بدن دارد، دفع چربىهاى مزاحم، تنظیم فشار، قند خون، و... نمونه آن است.»
ماه رمضان، ماه فرصت‌ها
ماه فرصت آشتی با خدا است؛ ماه ازدیاد تقوا و ماه تقویت اراده است. آنهایی که می‌گویند: به خدا قول می‌دهیم که دیگر گناه نکنیم، اما زیرش می‌زنیم؛ می‌توانند در این ماه عزیز اراده خود را تقویت کنند. شما که اراده‌ات، اراده است به خصوص هنگام غروب که چشمت سیاهی می‌رود، نزدیک آب نمی‌روی! پس می‌توانی دنبال مواد مخدر نروی، می‌توانی دنبال لقمه حرام نروی و... نروی.
حدیث از پیامبر(ص) است که می‌فرماید: هرگاه «صائم» و روزه‌دار در جواب کسی که به او فحاشی می‌کند، بگوید: «ببخشید من جوابت را نمی‌دهم» فرمود: این در واقع حجابی از نور است که به شکل مانع و سدّی از رحمت خدا می‌آید و او را از آتش باز می‌دارد. (کافی، ج 4، ص88)
می‌گوید: او خودش را کنترل کرد. ماه رمضان فرصت تقویت اراده، فرصت حسن خلق و حسن برخورد است.
لیلا موسوی یک فرهنگی می‌گوید: « ماه رمضان فرصت نظم و برنامه‌ریزی است؛ به موقع بیدار شویم، به موقع بخوریم و به موقع بیاشامیم. چرا شیطان در این ماه دستش بسته می شود؟ دلیلش این است که آدم یا مستحب انجام می دهد یا واجب. می‌خوابی، خوابت عبادت محسوب می‌شود. نفست تسبیح محسوب می‌شود. مسجد می‌آیی، قرآن می‌خوانی و یا از تلویزیون سخنرانی گوش می‌دهی، چون در این ماه این گره‌ها را سفت می‌کنی شیطان نمی‌تواند به تو راه پیدا کند.»
خالص‌ترین عبادت‌ها
حجت‌الاسلام محمد اصلانی‌فر یک کارشناس مذهبی با تاکید بر درک عظمت و منزلت ماه مبارک رمضان خاطرنشان می‌کند: «حتی استقبال از ماه مبارک رمضان نیز توصیه شده و این ماه در جهت تقرب به خدا، بندگی و اطاعت از خداوند فضیلت بسیاری دارد و فرصت مناسبی برای دوری کردن از گناه و خالص شدن است.»
وی با تاکید بر اینکه روزه گرفتن تنها عبادتی است که هیچ‌گونه تظاهر و ریایی در آن وجود ندارد، می‌افزاید: «روزه‌داری می‌تواند جزو خالص‌ترین عبادات باشد.»
این کارشناس مسائل مذهبی با بیان این که کمترین آثار روزه‌داری مربوط به جسم بوده و بیشترین اثرات آن معنادار و مربوط به بعد معنوی انسان است، تاکید می‌کند: «اینکه می‌گوییم ماه مبارک رمضان ماه میهمانی خداست، به خاطر آثار معنوی و روحانی این ماه است، نه صرفا به خاطر جنبه‌ها و آثار جسمانی آن.»
وی با اشاره به اینکه ماه رمضان، آثار و برکات معنادار بسیاری دارد، برایمان تبیین می‌کند: «تقویت بردباری و مقاوم کردن انسان در برابر اطاعت از فرامین الهی و همچنین مقاوم کردن انسان در مقابل ناملایمات از جمله آثار معنادار روزه‌داری است. شرایط ظاهری روزه این است که انسان از خوردن و آشامیدن پرهیز کرده و مبطلات روزه را انجام ندهد، اما روزه‌داری یک سری شرایط باطنی هم دارد که رعایت این آداب و اخلاق نیز بسیار توصیه شده است. غیبت نکردن، دروغ نگفتن و... هرچند به ظاهر روزه را باطل نمی‌کند، اما با حقیقت روزه‌داری منافات داشته و اگر دوری از این موارد در حین روزه‌داری بیشتر مورد توجه قرار گرفته و مراعات شود، اخلاق آدمی نیز پسندیده می‌شود.»
اهمیت قرائت قرآن در ماه مبارک رمضان
ماه رمضان، ماه فضیلت‌ها و بخشندگی‌هاست، در این ماه پر از معنویت و رحمت، الطاف خداوندی از عرش به فرش نازل شده و سفره‌های بخشش و غفران در مقابل مومنان گسترانده می‌شوند
امام محمد باقر (ع) می‌فرماید: «هرچیز بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است».(اصول کافی / ج2)
صدقه دادن، برپایی سفره‌های افطاری(افطاری دادن)، قرائت قرآن و همچنین تدبر در آیات قرآنی و... جزو اعمال مستحبی ماه مبارک رمضان بوده و توفیق بزرگی است که انسان با ادب ماه مبارک رمضان را درک کرده و به استقبال آن برود.
امام رضا (ع) نیز در باب قرائت قرآن در ماه مبارک رمضان فرمود: «هر كس ماه رمضان یك آیه از كتاب خدا را قرائت كند مثل اینست كه در ماه‌هاى دیگر تمام قرآن را بخواند». (بحار الانوار ج 93، ص 346)
فاطمه پورحسن کارشناس علوم قرآنی با تاکید بر اینکه در ماه مبارک رمضان، بافضیلت‌ترین کارها بعد از ترک گناه، عمل واجب روزه‌داری است، خاطرنشان می‌کند: «در ماه مبارک رمضان، هر عملی(حتی خوابیدن) که شخص روزه‌دار انجام می‌دهد، ثواب است. قرائت قرآن و تدبر در آیات الهی در ماه مبارک رمضان آثار و برکات خاصی بر زندگی فردی و اجتماعی مومنین دارد.»
وی با اشاره به اینکه در ماه مبارک رمضان طلب غفران بسیار توصیه شده است، می‌گوید: «طبق احادیث، هر کس که در ماه رمضان از درگاه الهی طلب غفران و توبه کند، ملائکه نیز در حقش استغفار خواهند کرد.»
این کارشناس علوم قرآنی با تاکید بر اینکه دعا کردن به درگاه الهی، تنها عبادتی است که هیچ‌گونه شرایط و آداب خاصی ندارد، خاطرنشان می‌کند: انسان در هر کجا که اراده کند، می‌تواند دعا کرده و طلب مغفرت داشته باشد.»
وی ذکر گفتن، دعا کردن و نماز خواندن را نیز از دیگر اعمال توصیه شده در ماه رمضان دانسته و می‌افزاید: «در 10 روز آخر ماه رمضان نیز اعتکاف بسیار مورد تاکید قرار گرفته است.»
برخی آثار جسمی روزه‌داری
پزشکان معتقدند که روزه‌داری در یک ماه، سیستم بدن را بازسازی می‌کند. سلول‌هایی که درون دستگاه گوارش هستند از ریزش بالایی برخوردارند، چون به مدت یک ماه سیستم گوارشی بدن کمتر فعالیت دارد، در حال استراحت است و امکان تجدید این سلول‌ها وجود دارد، هم چنین میزان متابولیسم افزایش یافته و سوخت و ساز بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، درنتیجه، میزان فعالیت‌های متابولیسمی به حد نرمال می‌رسد، بنابراین دستگاه گوارش بعد از ماه رمضان بهتر به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
رضا طالبیان یک متخصص غدد و گوارش برایمان توضیح می‌دهد: «هنگامی که فرد سالمی بیش از حد غذا مصرف می‌کند، نوعی اختلالات در مغز او ایجاد می‌شود. با روزه داری، تغییرات شیمیایی‌ای در مغز رخ می‌دهد که به سلامت مغز کمک می‌کند. پروتئین‌هایی که به هنگام ورزش در مغز تولید می‌شود پروتئین‌های «نوروتروفیک» هستند، جالب است که این پروتئین‌ها با روزه‌داری نیز در مغز تولید می‌شوند و مدارهای عصبی مغز را فعال می‌کنند. رشد و فعال شدن آنها به تشکیل سیناپس‌های مغز کمک می‌کند. همچنین باعث تولید کتون‌ها، که یک منبع انرژی برای عصب هستند، می‌شود و در توانایی ارتباط انسان با دیگران و صبر و حوصله تأثیر مثبت می‌گذارد و از مبتلا شدن به بیماری‌های آلزایمر و پارکینسون جلوگیری می‌کند.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش هشدار می‌دهد: «با وجود این برخی افرادی که اضافه وزن دارند و می‌خواهند در ماه رمضان لاغرتر شوند، به جای اینکه به وزن ایده‌آل خود برسند، برعکس چاق‌تر می‌شوند. دلیل آن هم می‌تواند پرخوری در سحر و بعد از افطار و نیز کم‌تحرکی در ماه رمضان باشد. پزشکان توصیه می‌کنند که در ماه مبارک رمضان نباید وعدۀ سحری را حذف کرد، چون با حذف این وعده، میزان قند خون افت کرده و فرد تمایل به پرخوری و یا خوردن غذاهای پرکالری پیدا می‌کند. خوردن غذاهای پرچرب در سحری توصیه نمی‌شود. باید با آب ولرم افطار کرد. فاصله بین افطار تا شام زیاد نباشد. به شرطی که شام سبک باشد.»
وی در پایان متذکر می‌شود: «یکی از فواید مهم روزه‌داری بهبود سیستم قلب است و خطر ابتلای به سکته قلبی را کاهش می‌دهد، چون یکی از دلایل مهم سکته‌های قلبی افزایش افسارگسیخته میزان «هموسیستئین» در بدن می‌باشد و روزه داری میزان آن را در بدن کاهش داده و تنظیم می‌کند. همچنین، روزه‌داری با کاهش فشار خون و بهبود تپش قلب بیماری‌های قلبی و دیگر بیماری‌هایی که ناشی از فشارخون بالاست را کاهش می‌دهد.»