امسال از سوی مقام معظم رهبری به سال «تولید دانش‌بنیان اشتغال‌آفرین» نامگذاری شده است. یکی از بخش‌هایی که در فرمایشات نوروزی رهبر معظم انقلاب 

مورد تاکید قرار گرفت دانش بنیان نمودن بخش کشاورزی است که متاسفانه کشور در این موضوع با چالش‌ها و ضعف‌های جدی مواجه است؛ به طوری که به گفته علیرضا عباسی نائب رئیس ‌کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی تقریبا از حدود 6 هزار شرکت دانش‌بنیان، تنها سه درصدشان در حوزه کشاورزی است و همین مقدار کم نیز همه عرصه‌های بخش کشاورزی را پوشش نمی‌دهد.

به گزارش تسنیم،مسلما دانش بنیان کردن بخش کشاورزی می‌تواند نقش بسیار بسزایی در جهش تولید در بخش کشاورزی و اشتغال‌آفرینی داشته باشد که در این گزارش به برخی از عرصه‌های بسیار مهم دانش‌بنیان در بخش کشاورزی و منابع طبیعی می‌پردازیم:

1- حفاظت از هدررفت آب‌ها

حفاظت از آب‌ها و جلوگیری از هدررفت آب‌ها در بخش کشاورزی از عرصه‌های بسیار مهم دانش‌بنیان در بخش کشاورزی و منابع طبیعی محسوب می‌شود. متاسفانه در وضعیت کنونی 70 درصد نزولات آسمانی به سبب تبخیر و تعرق از دسترس خارج می‌شود و در صورتی که بتوان این میزان تبخیر را با آبخیزداری و آبخوانداری به حداقل نصف کاهش داد، آب قابل برنامه‌ریزی کشور به بیش از 2 برابر (یعنی حدود 200 میلیارد متر مکعب) خواهد رسید که می‌تواند نقش بسزایی در تولید محصولات کشاورزی و همچنین سایر مصارف مثل شرب و صنعت داشته باشد.

نکته حائز اهمیت و بسیار مهم در این باره، دانش‌بنیان کردن استحصال و بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی است که به اذعان بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران بزرگترین چالش زیست محیطی کشور محسوب می‌شود؛ چرا که منابع آب‌های زیرزمینی 55 درصد نیاز آبی کشور را تامین می‌کند و بسیاری چالش‌های زیست محیطی مثل ریزگردها، خشکسالی، فرونشست و غیره ناشی از عدم توجه جدی به آب‌های زیرزمینی است.

2- افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی

یکی دیگر از عرصه‌های دانش‌بنیان بخش کشاورزی افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی است. در حال حاضر بهره‌وری پایین عملکردها در تولیدات کشاورزی در مقایسه با کشاورزان نمونه یا میانگین عملکرد در کشورهای پیشرفته در کشاورزی از چالش‌های دیگر بخش کشاورزی است. این چالش به همراه نارسایی در سرمایه‌های انسانی باید موضوع محوری در دانش بنیان کردن بخش کشاورزی باشد. در این باره بررسی‌ها نشان می‌دهد برای نمونه متوسط عملکرد کشور در تولید گندم آبی کشور 3.5 تا 4 تن در هر هکتار است که با دانش بنیان کردن این عرصه می‌توان این میزان را تا بیش از 3 برابر افزایش داد (در حال حاضر بعضی کشاورزان با دانش‌بنیان کردن زراعت خود توانسته‌اند تا 13-14 تن در هکتار تولید گندم تولید داشته باشند.) به گفته مسئولان بهره‌وری آبی محصولات کشاورزی در کشور35 درصد است و این در حالی است که بهره وری کشورهای دنیا تا 65 درصد می‌رسد.

3- حفاظت از خاک

از عرصه‌های بسیار مهم دانش‌بنیان بخش کشاورزی حفاظت از خاک در کشور است؛ یکی از چالش‌های اساسی بخش کشاورزی و منابع طبیعی کشور فرسایش و نابودی خاک است که متاسفانه این نعمت الهی به راحتی از دسترس خارج می‌شود و سالانه میزان قابل توجهی از خاک کشور با فرسایش تخریب می‌شود. طبق بررسی‌ها سالانه حدود 2 میلیارد تن فرسایش خاک در کشور برآورد شده است، که خسارت ناشی از آن، رقمی حدود 56 میلیارد دلار را شامل می‌شود. کاهش تولید محصول در اراضی کشاورزی، هدررفت آب، پر شدن سدها از رسوب، به خطر افتادن سلامتی در میان افراد جامعه و آلودگی آب‌ها تنها برخی از خساراتی است که با فرسایش خاک ایجاد می‌شود و دانش‌بنیان نمودن حفاظت از خاک می‌تواند نقش موثری در پیشگیری از این مخاطرات داشته باشد.

4- تولید بذرهای هیبریدی

یکی دیگر از عرصه دانش‌بنیان بخش کشاورزی، تولید بذرهای هیبریدی در داخل کشور است. متاسفانه یکی از وابستگی‌های کشور در بخش کشاورزی، بذرهای هیبریدی است که میزان بسیار زیادی از بذرهای سبزی و صیفی‌جات کشور از خارج کشور و از طریق واردات تأمین می‌شود که حمایت از مراکز دانش‌بنیان می‌تواند تا حد بسیاری از عقب‌ماندگی کشور در این عرصه مهم کاهش دهد.

5- مدیریت ضایعات یا پسماندهای کشاورزی

 از عرصه‌های دیگر دانش‌بنیان در بخش کشاورزی، وجود ضایعات یا پسماند بخش کشاورزی است. پسماند کشاورزی معادل حدود 30 درصد از محصولات تولیدی کشور و سرمایه بسیار ارزشمندی است که ایجاد و تکمیل زنجیره‌های ارزش می‌تواند منشا تحول عظیمی در ارزش افزوده بخش کشاورزی گردد. برای نمونه گاس و برگ‌های نیشکر می‌تواند برای تولید خوراک دام و نئوپان و کاغذ و سرشاخه‌های خرما برای خوراک دام و نئوپان مورد استفاده واقع شود. نکته قابل ملاحظه اینکه متاسفانه در ساختار وزارت جهاد کشاورزی برای مدیریت و پیگیری این موضوع مهم اهتمام جدی وجود نداشته است.

6- اصلاح نظام توزیع محصولات کشاورزی

یکی دیگر از عرصه‌های دانش‌بنیان در بخش کشاورزی، اصلاح نظام توزیع در بخش کشاورزی است. در وضعیت کنونی، وجود واسطه‌های غیرضرور در فرآیند بازاریابی و بازاررسانی محصولات کشاورزی از چالش‌های بخش کشاورزی است که این مسئله علاوه‌بر اینکه موجب گرانی محصولات کشاورزی شده است باعث شده منفعت اصلی این بخش به تولید‌کننده واقعی نرسد؛ لذا دانش‌بنیان نمودن نظام توزیع کشاورزی و حذف واسطه‌های غیرضرور به انحای مختلف در این بخش، امری ضروری به نظر می‌رسد.