آیا امام عصر(عج) غایب است؟(پرسش و پاسخ)
پرسش:
چرا حضرت حجت(عج) در پس پرده غیبت هستند و مردم به او دسترسی ندارند تا از فیض وجودش بهره‌مند شوند؟ و آیا امام(ع) واقعا غایب است؟
پاسخ:
«اصل این سوال از آنجا ناشی می‌شود که امام چراغ هدایت است و بهره‌مندی از چراغ زمانی مقدور است که قابل دسترس باشد. ضمن اینکه سوال‌کننده خیال کرده فواید امام به مسئله‌گویی، پاسخ به پرسش‌های دینی، اجرای حدود و... خلاصه می‌شود و لذا غیبت ایشان مانع استفاده انسان‌ها است. در پاسخ می‌گوییم: نقش امام معصوم در نظام آفرینش بسیار فراتر از این امور است. تشبیه امام به چراغ فقط اشاره به یک منفعت اوست، بلکه تعبیر کامل‌تر، تشبیه او به آفتاب عالمتابی است که جهان را روشنایی می‌بخشد. همان‌طور که خود حضرت فرمود: کیفیت استفاده از من در زمان غیبتم، مانند استفاده از خورشید پشت ابر است.
در اینجا به برخی از لطایف این تشبیه اشاره می‌کنیم:
1) خورشید در منظومه شمسی مرکزیت دارد و کرات و سیارات به دور آن در حرکتند. چنانکه وجود امام نیز در نظام هستی مرکزیت دارد. در دعای عدلیه می‌خوانیم: بقای دنیا بستگی به ابقای امام دارد و به برکت او موجودات روزی می‌خورند و زمین و آسمان با وجود ایشان ثابت و برقرار است.
2) خورشید برای منظومه شمسی فواید فراوانی دارد: جاذبه زمین که مایه ثبات و بقای نظام است. گرما و حرارت که از پشت انبوه ابر غلیظ نیز به زمین می‌رسد. باران و باد، روییدن گیاهان و... از برکت تابش خورشید است که ابرگرفتگی در آن تاثیر مهمی ندارد. بله، نورافشانی از پشت ابر کمتر خواهد بود، لذا ابرگرفتگی فقط یکی از منافع آفتاب- آن هم در برخی نقاط- را تقلیل می‌دهد نه اینکه از بین ببرد.
3) پوشاندن ابر اختصاص به کسانی دارد که در زمینند نه آنها که بر فراز ابر حرکت می‌کنند. غیبت امام نیز بر آنانی است که به دنیا چسبیده‌اند، اما افرادی که بر اثر شهوات و غبار هواهای نفسانی پا می‌گذارند و در آسمان معنویت پرواز می‌کنند هر لحظه که بخواهند در حضور هستند.
4) آفتاب، لحظه‌ای از نورافشانی غفلت نمی‌کند. هرکس به اندازه ارتباطی که با خورشید دارد از نور آن بهره می‌برد، چنانکه امام عصر مجرای فیض الهی است و در این جهت فرقی بین بندگان خدا نمی‌گذارد ولیکن هرکس با اندازه ارتباط خود از او فیض خواهد برد.
5) اگر این آفتاب پشت ابر هم نباشد، شدت سرما و تاریکی، زمین را غیرقابل سکونت می‌کرد. اگر وجود آن حضرت در پس پرده غیبت نباشد سختی‌ها و تنگی‌های زندگی و کینه‌توزی دشمنان مجالی به شیعه نمی‌دهد و این عنایات ویژه را درباره شیعیان در آموزه چهارم بین کردیم.
6) درست است که امام با حضور و ظهور خود می‌تواند مایه نابودی دشمنان شود، لیکن وجود مقدس او در نظام آفرینش مثل مغناطیس زمین است که با وجود نامرئی بودن، همه قبله‌نماها و قطب‌نماهای کشتی‌ها، هواپیماها، عملیات نظامی و... را به حرکت درآورد و از برکت آن، میلیاردها انسان، جهت قبله یا مسیر حرکت خود را پیدا می‌کنند و به مقصد می‌رسند.
7) ابر هرگز آفتاب را نمی‌پوشاند بلکه ما را می‌پوشاند، در نتیجه ما را از دیدن آن محروم می‌کند نه آنکه در منفعت‌رسانی آن خلل ایجاد کند. چگونه می‌توان گفت کسی که عالم وجود در قبضه قدرت اوست و می‌تواند هر لحظه‌ای در هر جامعه حضور داشته باشد، غایب است.»(عصاره خلقت، آیت‌الله جوادی آملی، ص 91-82)
غیبت؛ از اسرار الهی
مرحوم دولابی می‌گوید: اولیای الهی پدران خلقند و دست خلایق را می‌گیرند تا آنها را به سلامت از بازار دنیا عبور دهند. غالب انسان‌ها مانند بچه‌ها جذب متاع‌های دنیا شده‌اند و دست پدر را رها کرده و در بازار دنیا گم شده‌اند. امام زمان(عج) گم و غایب نشده است، بلکه ما گم و محجوب گشته‌ایم.(مصباح‌الهدی، ص319) در اینجا سوال دیگری مطرح می‌شود که حکمت و راز اصلی غیبت چیست؟ باید گفت: راز اصلی آن را فقط خدا و اولیاء او می‌دانند. خدا حکیم است و کارهایش از روی حکمت انجام می‌شود. لذا ندانستن علت غیبت امام برای ما ضرری ندارد. همان‌طور که فلسفه و علت بسیاری از چیزها را نمی‌دانیم. در بعضی روایات می‌خوانیم که علت اساسی غیبت پس از ظهور آشکار می‌شود. امام صادق(ع) فرمود: برای صاحب‌الامر غیبتی خواهد بود که حکمتش همان حکمت غیبت‌های اولیاء گذشته است. مانند کارهای حضرت خضر در سوراخ کردن کشتی، کشتن جوان و... که بعد از جدایی از موسی(ع) آشکار شد. لذا موضوع غیبت از اسرار الهی است. در عین حال به برخی از فوائد آن در احادیث اشاره شده است. مانند 1) آزمایش مردم تا باطن بی‌ایمان‌ها ظاهر و ایمان مومنان راسخ‌تر و کامل‌تر شود. 2) محفوظ ماندن از کشته شدن توسط دشمنان 3) رهایی از بیعت طاغوت‌ها: بدین وسیله امام از بیعت با حاکمان جور محفوظ می‌ماند و بی‌پرده حق را بیان می‌کند.
لازم است تاکید شود که در واقع علت اصلی غیبت خود ما انسان‌ها هستیم. ما باید برای تحقق حکومت واحد جهانی زمینه‌ها و بسترهای آن را فراهم کنیم و خود نیز آماده شویم. زیرا خداوند امام را برای هدایت مردم فرستاده است ولی این خود مردمند که مانع ظهورند.(درس‌هایی از اصول دین، ص456-451 و امام مهدی موجود موعود، ص 134-127)
محمدمهدی رشادتی