كجاي كار برجام ايراد داشت؟
اخيرا مقام معظم رهبري درباره نقص‌هايي كه در برجام وجود داشت و برطرف نشد و موجب خسارت‌هاي سنگيني به كشور شد فرمودند: «در قضاياي برجام در سال ۹۴ و ۹۵ ايرادي كه بنده مي‌گرفتم اين بود كه يك نكاتي بايد در برجام رعايت مي‌شد كه مشكلات بعدي پيش نيايد. اعتراض من عمدتاً به اين بود. من مي‌گفتم اين نكات را بايد در نظر بگيريم. در تذكرات هم آن را مكرر گفتم. خب بعضي از اين‌ها در نظر گرفته نشد، مورد توجه قرار نگرفت اين مشكلات بعدي پيش آمد كه خب همه مشاهده مي‌كنند.»
مشكلاتي كه در ماجراي برجام پيش آمده و همه شاهد آن هستيم از اين قرار است:
1. خروج آمريكا از برجام و ناديده گرفتن تعهدات برجامي‌اش
قرار بر اين بود كه وقتي ايران همه تعهداتش را انجام داد آمريكايي‌ها و اروپايي‌ها نيز بلافاصله همه تحريم‌هاي ظالمانه‌شان را لغو كنند ولي متأسفانه ايران همه تعهداتش را به‌طور كامل و با عجله انجام داد و سانتريفيوژهاي خود را جمع‌آوري و تا 5 هزار دستگاه تقليل داد و در قلب راكتور اراك سيمان ريخت و اورانيوم با غناي 20 درصدش را نابود كرد و اورانيوم با غناي 5 درصد را نيز به خارج فرستاد ولي غربي‌ها پس از راستي‌آزمايي اقدامات ايران، به هيچ يك از تعهدات خود عمل نكردند و هر روز در برابر تذكر ايران بهانه‌اي تراشيدند! مقام معظم رهبري كه غربي‌ها را به‌خوبي مي‌شناخت و از عهدشكني‌ها و پيمان‌شكني‌هاي آنان در طول تاريخ اطلاع داشتند خطاب به رئيس‌جمهور وقت آقاي حسن روحاني فرمودند: «از آن‌جا كه پذيرش مذاكرات از سوي ايران اساساًً با هدف لغو تحريم‌هاي ظالمانه اقتصادي و مالي صورت گرفته است و اجرائي شدن آن در برجام به بعد از اقدام‌هاي ايران موكول گرديده، لازم است تضمين‌هاي قوي و كافي براي جلوگيري از تخلّف طرف‌هاي مقابل، تدارك شود، كه از جمله آن اعلام كتبي رئيس‌جمهور آمريكا و اتّحاديه اروپا مبني بر لغو تحريم‌ها است. در اعلام اتّحاديه اروپا و رئيس‌جمهور آمريكا، بايد تصريح شود كه اين تحريم‌ها به‌كلّي برداشته شده است. هرگونه اظهاري مبني بر اين‌كه ساختار تحريم‌ها باقي خواهد ماند، به‌منزله نقض برجام است.» متأسفانه آقاي روحاني با خوش‌بيني مفرطي كه به غرب و به ويژه آمريكا داشت «امضاي كري» را كافي مي‌دانست و هيچ‌گونه تضميني نه از آمريكا و نه از اروپا نگرفت و بدون تضمين به تعهدات برجامي‌اش اقدام كرد و در نتيجه زمينه نقض عهد براي غربي‌ها فراهم كرد.
2. وضع تحريم‌هاي جديد
يكي ديگر از مشكلاتي كه به‌وجود آمد اين بود كه آمريكايي‌ها بعد از انجام كامل تعهدات از سوي ايران، علاوه‌بر تمديد تحريم‌هاي گذشته، تحريم‌هاي جديدي بر ضد ايران وضع كردند، در حالي كه اگر به تذكرات جدي رهبري اهميت داده بودند اين اتفاق صورت نمي‌گرفت؛ ايشان خطاب به رئيس‌جمهور وقت فرمودند «در سراسر دوره هشت‌ساله، وضع هرگونه تحريم در هر سطح و به هر بهانه‌اي(از جمله بهانه‌هاي تكراري و خودساخته تروريسم و حقوق بشر) توسّط هر يك از كشورهاي طرف مذاكرات، نقض برجام محسوب خواهد شد و دولت موظّف است طبق بند ۳ مصوّبه مجلس، اقدام‌هاي لازم را انجام دهد و فعّاليّت‌هاي برجام را متوقّف كند.»ولي دولت روحاني در برابر نقض عهدهاي مكرر آمريكايي‌ها و اروپايي‌ها به جاي اعتراض به نقض برجام، به توجيه نقض عهدهايشان از جمله تحريم‌هاي جديد مي‌پرداخت و اين‌گونه شد كه به جاي رفع تحريم صدها تحريم ديگر نيز بر تحريم‌هاي قبلي اضافه شد.
3. سوءاستفاده از واژه‌ها و عبارت‌هاي مبهم
يكي ديگر از مشكلات پيش آمده در برجام اين بود كه غربي‌ها و آمريكايي‌ها با زرنگي سياسي و شيطنتي كه دارند سعي كردند از عبارت‌ها و واژه‌هاي مبهم و غيرشفاف و چندپهلو استفاده كنند تا در آينده بتوانند براي فرار از تعهداتشان راهي داشته باشند. لذا از ابهام‌هاي موجود در برجام سوءاستفاده كرده، تفسيرهاي خودشان را مبنا قرار مي‌دهند آنها مي‌گويند ما هيچ‌گاه قول «لغو تحريم» نداده‌ايم آنچه نسبت به آن تعهد داده‌ايم تنها «تعليق تحريم»ها بوده است به همين دليل اكنون از تعليق خارج شده دوباره تحريم‌ها را فعال كرده‌ايم. در حالي كه مقام معظم رهبري بارها بر اين نكته تاكيد فرموده بودند كه سعي كنيد كلمات و عباراتي كه در قرارداد گنجانده مي‌شود هيچ‌گونه ابهامي نداشته باشد تاجلوي هرگونه سوءاستفاده‌اي گرفته شود ايشان فرمودند:«وجود پيچيدگي‌ها و ابهام‌ها در متن برجام و نيز گمان نقض عهد و تخلّفات و فريب‌كاري در طرف مقابل به‌ويژه آمريكا، ايجاب مي‌كند كه يك هيئت قوي و آگاه و هوشمند، براي رصد پيشرفت كارها و انجام تعهّدات طرف مقابل و تحقق آنچه در بالا بدان تصريح شده است، تشكيل شود. تركيب و وظايف اين هيئت بايد در شوراي عالي امنيّت ملّي تعيين و تصويب شود.» ولي مع‌الاسف به‌رغم آن همه تاكيد بر شفافيت، باز هم از همان واژه‌هاي بسيار مبهم استفاده شد. به طوري كه همين اخيرا طرف آمريكايي اظهار داشت كه ما تلاش كرديم از واژه‌اي استفاده كنيم كه مفيد «تعليق» باشد نه «لغو» و موفق هم شديم، چون ايراني‌ها فرق ميان لغو و تعليق درست تشخيص نمي‌دادند!
4. اميدواريم تجربه گذشته درس عبرتي باشد براي تيم جديد مذاكره كننده و توصيه‌هاي رهبري نصب‌العين خويش قرار دهند تا ديگر چنين اتفاقاتي شومي براي كشور رقم نخورد و حقوق ملت ايران پايمال نشود. بيانيه اخير نمايندگان مجلس مبني بر ضرورت رعايت شرايط 5 گانه، و توضيحات وزير خارجه ايران نشانگر اين است كه دولت در مذاكرات جاري بسيار هوشمندانه عمل مي‌كند و ان‌شاءالله نتايج خوبي نيز نصيب ملت ايران خواهد شد.
5. مهم‌ترين توصيه‌اي كه رهبري در دولت سابق به تيم مذاكره‌كننده داشتند و رعايت نشد اين بود كه در مذاكرات و اجراي برجام شتاب نكنند. بي‌ترديد ايران امروز بسيار قوي‌تر از ديروز است و غربي‌ها بسيار شكننده‌تر از ديروز، چنانچه دولت رئيسي بر مواضع خودش بايستد غربي‌ها مجبورند كوتاه بيايند. ما نبايد به هيچ وجه در برابر زياده‌خواهي‌هاي غرب تسليم شويم اورانيوم‌هاي توليد شده تا مرز 60 درصد نيز نبايد به خارج از كشور ارسال كنيم بلكه بايد در ايران در زير دوربين آژانس نگهداري كنيم و به‌عنوان يك تضمين مهم از آنها استفاده كنيم به‌طوري كه اگر دوباره نقض عهدي پيش آمد ما از همان جا كارمان را ادامه بدهيم. وجود چنين تضميني است كه موجب عدم تكرار عهدشكني‌ها خواهد شد.
منبع: پرتو سخن