پرسش:
به‌طور کلی چه نیازی انسان به داشتن رهبر دارد؟ و چرا پیامبر اکرم(ص) برای اعمال رسالت و رهبری خود و برخلاف سایر پیامبران از مردم طلب مزد و پاداش کرد؟
پاسخ:
دلایل نیاز انسان به رهبری
انسان به‌طور قطعی و مسلم نیازمند رهبری است. اهمیت فوق‌العاده رهبری بر سه اصل مبتنی است:
1- اصل اول مربوط است به اهمیت انسان و ذخایر و نیروهایی که در او نهفته است که معمولا خود به آنها توجه ندارد. قرآن مجید می‌فرماید: انسان بر فرشتگان در تعلیم اسمای الهی پیشی گرفت(بقره-31) ای بشر! در تو ظرفیت‌ها و استعدادهای بالایی نهفته است و تو خیال نکن مشتی آب و خاک هستی! و تو خودت را با موجودات دیگر مقایسه نکن!
2- اصل دوم مربوط است به تفاوت انسان و حیوان. انسان با اینکه از جنس حیوان است، از نظر مجهز بودن به غرایز با حیوان تفاوت دارد، یعنی ضعیف‌تر از حیوان است. حیوانات به یک سلسله غرایز مجهز هستند و نیاز چندانی به مدیریت و رهبری از خارج ندارند، زیرا غریزه کارش راهنمایی و رهبری به صورت خودکار است. انسان با اینکه از نظر نیروها و استعداد مجهزترین موجودات است و اگر بنا بود با غریزه رهبری شود، می‌بایست صد برابر حیوانات مجهز به غرایز باشد، در عین حال از نظر غرایزی که او را در داخل خود هدایت و رهبری کنند، فقیرترین و ناتوان‌ترین موجودات است. لذا به رهبری، مدیریت و هدایت از خارج نیاز دارد. این همان اصلی است که مبنا و فلسفه بعثت انبیاء است.
3- اصل سوم مربوط به قوانین خاص زندگی بشر است. یک سلسله اصول و قوانین ثابت و متغیر بر رفتار انسان و جامعه بشری حکومت می‌کند که اگر کسی بخواهد بر بشر مدیریت داشته باشد و وی و جامعه او را رهبری کند، جز از راه شناخت اصول و قوانینی که بر حیات فردی و اجتماعی و روال زندگی بشر حاکم است میسر نیست.
چرا پیامبر(ص) برای انجام رسالت خود از مردم طلب مزد نمود؟
قرآن کریم وقتی سخن پیامبران گذشته را نقل می‌کند، می‌فرماید: همگان گفتند: ما از مردم مزدی نمی‌خواهیم، تنها اجر و مزد ما بر خدا است. اما وقتی به پیامبر خاتم(ص) می‌رسد خطاب آن حضرت به مردم توأم با درخواست اجر و مزد می‌باشد؛ «قل لا اسئلکم علیه اجرا الّا المودهًْ فی القربی» بگو (ای پیامبر!) از شما (مردم) مزدی را درخواست نمی‌کنم مگر دوستی با خویشاوندان نزدیکم(شوری-23) در اینجا جای سوال است که چرا سایر پیامبران هیچ اجر و مزدی را مطالبه نکردند، اما پیامبر اکرم(ص) برای رسالتش مطالبه مزد کرد و دوستی و قرابت خویشاوندان نزدیکش را به عنوان پاداش رسالت از مردم خواست؟ قرآن کریم خود به این سوال جواب می‌دهد: «قل ما سئلتکم من اجر فهو لکم، ان اجری الا علی الله» (ای پیامبر!) بگو: مزدی را که درخواست کردم چیزی است که سودش عاید خود شما می‌باشد. مزد من جز بر خدا نیست(سبا-47) یعنی در واقع آنچه را که من به عنوان مزد از شما خواستم، عاید خود شما می‌گردد، نه عاید من. این دوستی و قرابت اهل‌بیت(ع) کمندی است که برای اصلاح و تکامل روح خودتان. این اسم ظاهری‌اش مزد است و الا در حقیقت خیر دیگر و هدایت دیگری است که به شما پیشنهاد می‌کنم. از این نظر که اهل‌بیت و خویشان پیامبر(ص) مردمی هستند که هرگز گرد آلودگی و پلیدی‌ها نرفته‌اند و دامنی پاک و پاکیزه دارند. محبت و شگفتی آنان جز اطاعت از حق و پیروی از فضایل نتیجه‌ای به انسان نبخشد و دوستی آنان است که همچون اکسیر، قلب ماهیت می‌کند و انسان‌ساز و تکامل‌بخش است. مراد از «قربی» هرکه باشد، مسلما از برجسته‌ترین مصادق آن، امام علی(ع) است که فخر راضی می‌گوید: زمخشری در کشاف روایت کرده: چون این آیه نازل گشت، گفتند یا رسول‌الله! خویشاوندانی که بر ما محبت‌شان واجب است کیانند؟ حضرت فرمود: علی و فاطمه و پسران آنان(جاذبه و دافعه، شهید مطهری، ص88)