دویچه‌وله با اشاره به رسیدن قیمت جهانی نفت به بالای 95 دلار نوشت: متوسط قیمت نفت برنت در سال 2020 که شیوع کرونا باعث افت 10 درصدی مصرف جهانی نفت شده بود، حدود 42 دلار بود، اما پارسال روند صعودی گرفت و میانگین قیمت حدود 72 دلار شد. ژانویه امسال این رقم نسبت به دسامبر پارسال 12 دلار افزایش یافت و به 87 دلار رسید و اکنون به حدود 95 دلار اوج گرفته است. اوج‌گیری قیمت نفت بر رشد جهانی اقتصاد و ترمیم زیان‌های ناشی از شهربندان‌ها و قرنطینه‌ها در دوره کرونا سایه انداخته و به همین خاطر، کشورهای مصرف‌کننده نفت، خصوصا آمریکا، خواستار افزایش تولید نفت اوپک برای فرونشاندن قیمت‌های جهانی نفت هستند.

در این میان گزارش‌هایی از اوج‌گیری قیمت نفت در بازارهای جهانی به‌خاطر بحران اوکراین و حمله احتمالی روسیه به این کشور نیز منتشر شده که به دو دلیل چندان موجه به نظر نمی‌رسد؛ اول اینکه حمله احتمالی روسیه به اوکراین تولید نفت روسیه را کاهش نخواهد داد و دوم اینکه اوکراین کشور تولیدکننده نفت نیست که اخلال در تولید آن باعث اوج‌گیری قیمت نفت شود. وانگهی، شتاب در رشد قیمت نفت به هفته‌های پیش از آغاز بحران اوکراین برمی‌گردد که علت آن، کاهش چشمگیر ذخایر استراتژیک جهانی نفت است.

اوپک و کشورهای هم‌پیمان به رهبری روسیه با افت قیمت نفت برنت به زیر ۲۰ دلار در ماه مه ۲۰۲۰، تصمیم به کاهش نزدیک به ۱۰ میلیون بشکه‌ای تولید نفت گرفتند تا قیمت نفت را افزایش دهند. آمارهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان می‌دهد، با افت چشمگیر تولید نفت اوپک و کشورهای هم‌پیمان، از نیمه چهارم سال ۲۰۲۰، تقاضا بر عرضه جهانی نفت پیشی گرفته است.

بدین ‌ترتیب، نه تنها نفت مازاد تولید شده در سال ۲۰۲۰ جذب بازار شده، بلکه ذخایر استراتژیک نفت جهان در ژانویه امسال به کمترین میزان از سال ۲۰۱4 رسیده و میزان تزریق نفت از ذخایر استراتژیک جهان به بازارها طی چهار ماه گذشته نصف شده است.

 طبيعتا، اوپک و کشورهای هم‌پیمان به رهبری روسیه می‌دانند که چند ماهی است نفت مازاد تولید شده در دوران قرنطینه‌های سخت کرونا در سال ۲۰۲۰ نه تنها جذب بازار شده، بلکه هم اکنون روزانه ۹۰۰ هزار بشکه از ذخایر نفت جهان برای ایجاد توازن به بازار تزریق می‌شود و وقت آن است که تولید خود را افزایش دهند.

با این حال آمارهای جدید اوپک نشان می‌دهد پارسال که نیاز جهانی به نفت تولیدی این سازمان روزانه 27/9 میلیون بشکه بوده، اعضای اوپک به‌طور متوسط 26/3 میلیون بشکه تولید نفت انجام داده‌اند و در ژانویه امسال که طبق توافق اعضای متعهد اوپک (منهای لیبی، ایران و ونزوئلا) بایستی روزانه ۲۵۰ هزار بشکه به تولید خود اضافه می‌کردند، تنها 121 هزار بشکه رشد تولید نفت داشته‌اند.

آنچه در هاله‌ای از ابهام است و می‌تواند امنیت انرژی جهان را در معرض بحران قرار دهد، احتمال اختلال بازار گاز است، روسیه تا چند سال پیش نیمی از گاز صادراتی به اروپا را از طریق خاک اوکراین انجام می‌داد. اما در دو سال گذشته هم خط انتقال گاز «ترک استریم» از ‌ترکیه به اروپا را راه‌اندازی کرده و هم خط لوله «نورد استریم۲» را که مستقیما از طریق دریای بالتیک به آلمان وصل می‌شود. تکمیل کرده است ظرفیت این دو خط لوله به همراه افزایش چشمگیر ظرفیت صادرات گاز مایع روسیه باعث شده که نقش حیاتی اوکراین در انتقال گاز روسیه به اروپا از بین برود.

صادرات گاز روسیه به اروپا در سال گذشته به ۱۶۸ میلیارد مترمکعب رسید، در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۹ حدود ۱۹۱ میلیارد مترمکعب بود. همچنین‌ ترانزیت گاز روسیه به اروپا از طریق اوکراین کمتر از نصف شده و به 40 میلیارد مترمکعب در سال گذشته رسیده است. 

روسیه با کاهش فروش گاز به اروپا و نصف کردن انتقال گاز از اوکراین باعث شد در زمستان امسال قیمت گاز در بازارهای اروپایی به حدود ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ دلار برای هر هزار مترمکعب برسد که سه برابر سال ۲۰۱۹ است و شهروندان اروپایی مجبور به پرداخت بهای سنگین قبض‌های گاز و برق شدند.

در واقع به‌نظر می‌رسد روسیه با کاهش صادرات گاز به اروپا پیامی غیرمستقیم درباره وابستگی انرژی اروپا به روسیه، همچنین لزوم اجرایی شدن هرچه زودتر خط لوله «نورد استریم2» که با خطر تحریم آمریکا مواجه است، می‌دهد. 

 روسیه هفته گذشته قراردادی ۲۵ ساله با چین امضا کرد که براساس آن سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز اضافی راهی چین خواهد کرد. روسیه قبلاً هم قرارداد فروش سالانه ۳۸ میلیارد متر مکعب گاز به چین داشت که از سال ۲۰۱۹ آغاز شد و به تدریج افزایش می‌یابد. آمریکا و برخی کشورهای اروپایی طی هفته‌های گذشته مذاکرات گسترده‌ای با دیگر تولیدکننده‌های گاز جهان، از جمله قطر و آذربایجان آغاز کرده‌اند تا جلو بحران احتمالی گاز در بازارهای اروپایی را بگیرند، اما مشکل اینجاست که قطر سالانه کمتر از ۱۱۰ میلیارد متر مکعب صادرات گاز دارد که تنها یک سوم آن راهی اروپا می‌شود و قراردادهای بلندمدت دیگر با کشورهای آسیایی دارد که امکان افزایش چشمگیر صادرات گاز به اروپا را نمی‌دهد. همچنین اگر همه گاز صادراتی قطر نیز راهی اروپا شود. باز هم نمی‌تواند جایگزین کافی برای گاز روسیه باشد.

آذربایجان نیز پارسال برای اولین بار صادرات گاز به اروپا را آغاز کرد و متعهد است که در سال جاری تنها ۱۱ میلیارد مترمکعب تحویل اروپا دهد.