دلایل مسمومیت و خفگی با وسایل گرمایشی معیوب و راه‌های مهار آن-بخش نخست
پنجه قاتل خاموش بر گلوی غفلت شهروندان
گالیا توانگر
کاهش دمای هوا و برودت موجب افزایش استفاده از وسایل گرمایشی می‌شود و این امر احتمال وقوع گازگرفتگی با مونوکسید کربن را افزایش می‌دهد. چنانچه شهروندان در این روزها نسبت به روشن‌کردن وسایل گرمایشی دارای نقص اقدام کنند و یا وسایل به‌صورت ایمن نصب نشوند، جان افراد به خطر می‌افتد. بی‌احتیاطی و ناآگاهی در راه‌اندازی وسایل گرمایشی موجب می‌شود که این وسایل به‌درستی کار نکند و
عدم کارکرد صحیح آن بسیار خطرساز است؛ بنابراین این وسایل حتماً باید از سوی افراد متخصص نصب شود.
بخاری‌های گازی، نفتی، شومینه، پکیج، آب‌گرم‌کن، موتورخانه و... می‌تواند منجر به تولید مونوکسیدکربن و گازگرفتگی شوند. خودرویی که به مدت طولانی در محیط بسته روشن بماند نیز می‌تواند باعث تولید این گاز کشنده شود. این گاز به دلیل کاهش اکسیژن در محیط به وجود می‌آید، پس اگر یک وسیله شعله‌دار در محیطی وجود داشته باشد و راه مناسبی برای ورود هوا نباشد به‌زودی در آن محل گاز مونوکسید کربن تولید و منتشر می‌شود.
نشانه‌های اولیه این گاز ایجاد حالت ضعف و سستی در بدن و در ادامه سردرد، درد شکمی، سرگیجه، تهوع و استفراغ، ایجاد حالت دوبینی و تنفس‌های سریع و کوتاه است. اگر افراد در این محیط آلوده باقی بمانند، دچار حالت تشنج و بیهوشی شده و حتی دچار کما یا مرگ می‌شوند.
سکوت قناری
راز مرگ زن 70 ساله را فاش کرد
زمانی که همسایه‌ها متوجه شدند برخلاف روزهای قبل صدای آواز قناری همسایه‌شان به گوش نمی‌رسد به موضوع ظنین شدند و به سراغ صاحب قناری که زنی 70 ساله بود رفتند، اما هرچه در زدند کسی جواب نداد. با این‌حال احتمال دادند وی همراه خواهرزاده‌اش که میهمان خانه وی بود بیرون رفته باشد.
اما ساعتی بعد زنگ خانه یکی از همسایه‌ها به صدا درآمد. دختر پیرزن نگران و مضطرب گفت: «هر چه با مادرم تماس می‌گیرم جواب نمی‌دهد به خانه‌اش آمدم اما در را هم باز نمی‌کند خیلی نگرانم شما مادرم را ندیده‌اید؟»
زن همسایه که خود نیز به ماجرا شک کرده بود، بلافاصله با پلیس تماس گرفته و زمانی که مأموران وارد خانه شدند با جسد پیرزن در اتاق پذیرایی و جسد خواهرزاده‌اش در آشپزخانه مواجه شدند. با اعلام موضوع به اورژانس و آتش‌نشانی در نخستین بررسی‌ها مشخص شد که هر دو نفر بر اثر گازگرفتگی جان باخته‌اند.
این در حالی بود که قناری آنها نیز جان باخته بود.
با مرگ زن 70 ساله و خواهرزاده 32 ساله‌اش، تحقیقات برای علت حادثه آغاز شد.
در بررسی‌های کارشناسی مشخص شد که گازگرفتگی به دلیل نقص فنی دودکش آب‌گرم‌کن بوده است.
بدین ترتیب خانواده دو قربانی این حادثه به دادسرای امور جنایی تهران رفته و با شکایتی در شعبه یازدهم دادسرای امور جنایی از صاحب‌خانه شکایت کردند.
افزایش آمار فوتی‌ها با گاز مونوکسید کربن
در سال جاری
سال گذشته حدود ۹۶۰ نفر بر اثر گازگرفتگی با مونوکسید کربن جان خود را از دست دادند. حالا نیز آمار نشان می‌دهد که نسبت به سال گذشته تعداد افراد بیشتری دچار مسمومیت شدند.
مجتبی خالدی سخنگوی سازمان اورژانس کشور با استناد به آمار موجود برایمان تبیین می‌کند: «مهرماه سال گذشته ۲۷ نفر بر اثر مسمومیت با مونوکسید کربن جان خود را از دست دادند، اما اعلام شده که این آمار طی مهرماه سال جاری ۲۹ نفر بوده است. ازاین‌رو مشخص است که آمار کمی افزایش پیدا کرده؛ درحالی‌که طی مهرماه هنوز هوا سرد نشده بود.»
سخنگوی سازمان اورژانس کشور با بیان اینکه در آبان‌ماه یک خانواده شش‌نفره را به علت مسمومیت با گاز مونوکسید کربن از دست دادیم، می‌گوید: «فکر می‌کنم که اگر روند مسمومیت با مونوکسید کربن از طریق اطلاع‌رسانی و آگاه‌‌سازی مردم نزولی نشود، ممکن است با افزایش آمار گازگرفتگی روبه‌رو شویم.»
وی در ادامه می‌افزاید: «متأسفانه مسمومیت با مونوکسید کربن با حواس پنج‌گانه قابل احساس نیست؛ همچنین علائمی که دارد شبیه به سرماخوردگی است و متأسفانه برخی آن را با سرماخوردگی اشتباه می‌گیرند.»
سخنگوی سازمان اورژانس کشور با بیان اینکه زمانی که هوا سرد می‌شود مردم به‌صورت شتاب‌زده وسایل گرمایشی خود را راه‌اندازی می‌کنند، هشدار می‌دهد: «وسایل گرمایشی باید استاندارد باشد و برای راه‌اندازی آن نیز از متخصصان استفاده شود. همچنین باید حین جابه‌جا کردن آن به نکات ایمنی توجه کنیم.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «یکی از راه‌های تشخیص وجود گاز مونوکسید کربن دتکتورها (سنسور تشخیص گاز مونوکسید کربن در هوا) هستند. اگر فردی به مسمومیت با مونوکسید کربن مشکوک شد، ابتدا باید وسیله گرمایشی را خاموش کند و در صورت امکان پنجره را باز کند. باید با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرد و از محل خارج شود. یکی از مواردی که اتفاق می‌افتد این است که افراد دچار مسمومیت با مونوکسید کربن می‌شوند، اما از محل خارج نمی‌شوند.»
سنسور تشخیص
گاز مونوکسید کربن در هوا
با کمی دقت می‌توان از وقوع مسمومیت با مونوکسید کربن جلوگیری کرد. اگر شهروندان از وسایلی که دارای شعله است استفاده می‌کنند، باید به این مورد توجه داشته باشند که حتماً یک راه برای گردش هوا در نظر بگیرند. همچنین شهروندان می‌توانند از هشداردهنده‌های مونوکسید کربن استفاده کنند تا در صورت افزایش مونوکسید کربن در محل دستگاه دتکتور (حسگر) در این باره هشدار دهد.
آتش‌نشانان توصیه می‌کنند که یک حسگر دود و یک حسگر گاز مونوکسید کربن تحت نظارت در هر اتاق خانه خود قرار دهید. حسگر گاز مونوکسید کربن تحت نظارت مزایای بسیاری برای ایمن نگه‌داشتن خانه فراهم می‌کند. بسیار مهم است که سیستمی وجود داشته باشد که بتواند قبل از واردشدن هرگونه خسارت به منزل یا خانواده، نشت گاز مونوکسید کربن را به شما هشدار دهد. اگر زنگ هشدار روی حسگر گاز شما به صدا درآمد، فوراً همه پنجره‌ها و درهای ورودی را باز کنید تا هوای تازه در خانه شما گردش کند. سپس از خانه خارج شده و بلافاصله با آتش‌نشانی تماس بگیرید.
رضا اوحدی یک فروشنده سنسور تشخیص گاز مونوکسید کربن در هوا برایمان در مورد این ابزار هشدار توضیح می‌دهد: «متأسفانه سالانه نشت گاز سمی مونوکسید کربن از بخاری، شومینه، پکیج و یا سایر وسایل گازسوز منجر به مرگ عده زیادی از هم‌وطنان عزیز ما می‌شود که در صورت استفاده از این سنسور با رسیدن میزان گاز سمی در محیط به غلظت خطرناک، دتکتور شروع به آژیر زدن می‌کند که باید سریعاً با بازکردن درب و پنجره محیط را پاک‌‌سازی کرد. با وجود گاز CO به غلظت ppm 50 به مدت یک ساعت در محیط و یا غلظت ppm 100 به مدت
10 تا 40 دقیقه در محیط و یا غلظت ppm 300 به مدت
3 دقیقه در محیط، سنسور آژیر می‌زند.»
میثم حاجیلو یک شهروند می‌گوید: «برای خانه‌هایی که وسیله گرمایشی گازسوز داخلی دارند و در و پنجره‌ها را کیپ کرده‌اند، لازم است. این سنسور پرتابل است. با یک باطری تا 9 ماه راحت کار می‌کند. باید اول پاییز باطری‌اش نو بشود و در فاصله 5 متری از وسایل گرمایشی گازی نصب شود.»
لیلا هاشمی با گلایه از کیفیت پایین برخی از انواع سنسورها توصیه می‌کند: «باید در انتخاب سنسورها دقت کنید. امروزه شرکت‌های بسیاری که در پی سودجویی بیشتر هستند، اقدام به تولید سنسورهای بی‌کیفیت می‌کنند و یا افرادی برای منافع خودشان دست به واردات کالای بی‌کیفیت می‌زنند و با تبلیغاتی پررنگ و لعاب سعی در فروش اجناس بی‌کیفیت خود دارند.»
احمد حکیمی شهروند دیگری می‌گوید: «هزینه خرید این سنسورها بعضاً بالاست. در سایت آنلاین خرید یکی از انواع حسگر مونوکسید کربن قیمت کالا 460 هزار تومان معین شده است. باید برای ایمنی خانواده‌های کم‌برخوردار حمایت‌هایی صورت پذیرد.»
نشانه‌های مسمومیت
با گاز مونوکسید کربن چیست؟
با توجه به جمعیت بالای شهر تهران، این استان در مقایسه با استان‌های دیگر، سردمدار آمار مسمومیت با گاز مونوکسید کربن است.
شاهین شادنیا، فوق‌تخصص مراقبت‌های ویژه، نسبت به افزایش مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن در فصل سرما هشدار داد. وی با اشاره به اهمیت رعایت نکات ایمنی در استفاده از وسایل گرمایشی، توضیح می‌دهد: «گاز سمی مونوکسید کربن بر اثر نبود اکسیژن کافی هنگام سوختن مواد سوختنی از جمله بنزین، نفت، گاز و گازوئیل تولید می‌شود.»
وی با اشاره به اینکه وجود گاز مونوکسید کربن در فضا هیچ علائم تنفسی در فرد ایجاد نمی‌کند، ادامه می‌دهد: «این گاز، بدون بو و رنگ است و تحریک‌پذیر نیست؛ به‌عبارت‌دیگر نشانه‌های ظاهری برای اثبات حضور آن وجود ندارد.»
شادنیا، گاز مونوکسید کربن را قاتل خاموش خوانده و می‌گوید: «گاز CO در بدن، به هموگلوبین خون که مسئول انتقال اکسیژن به سلول‌هاست، متصل شده و به ارگان‌های مختلف بدن همچون مغز و بافت‌های قلب آسیب می‌رساند. همچنین میل ترکیبی هموگلوبین به مونوکسید کربن ۲۰۰ تا ۲۵۰ برابر میل ترکیبی آن به اکسیژن است.»
وی غلظت گاز مونوکسید کربن و زمان حضور افراد در محیط آلوده را مهم‌ترین عامل تعیین شدت مسمومیت اعلام کرده و هشدار می‌دهد: «اگر فرد در محیط با غلظت بالای گاز سمی برای مدت کوتاه یا در محیط با غلظت پایین گاز سمی برای مدت‌زمان زیاد حضور داشته باشد، دچار مسمومیت شدید می‌شود.»
شادنیا علائم اولیه مسمومیت را مشابه علائم سرماخوردگی و آنفلوآنزا دانسته و عنوان می‌کند: «سردرد، بی‌حالی، خستگی و کوفتگی بدن نشانه‌های اولیه مسمومیت با گاز مونوکسید کربن است که در بیشتر مواقع افراد به علت سرما، تصور می‌کنند به سرماخوردگی مبتلا شده‌اند.»
به گفته عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در صورت ادامه تماس با محیط آلوده، فرد دچار تهوع، استفراغ، خواب‌آلودگی و در نهایت کاهش سطح هوشیاری و تشنج می‌شود که این علائم نهایتاً مرگ فرد را در پی دارد. مشاهده علائم مشابه، همزمان در همه افراد خانواده یا بهبود علائم در افراد با تغییر محیط، از علت‌های عمده مراجعه افراد به مراکز است.
شادنیا درباره درمان این نوع مسمومیت، توضیح می‌دهد: «بهترین درمان، خروج فرد از محیط آلوده و تجویز کپسول اکسیژن است، البته همواره پیشگیری مهم‌ترین اقدام است. افراد باید از وسایل گرمایشی استاندارد استفاده کنند و برای سرویس و راه‌اندازی آن از صاحبان صلاحیت و متخصصان در این زمینه کمک بگیرند. بازگذاشتن درزهای پنجره‌ها برای ورود اکسیژن و خروج گازهای سمی نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است.»