آثار مخرب کم‌توجهی به حقوق پرستاران
رضا الماسی
پرستار وقتی با بیمار رو‌به‌رو می‌شود همانند نزدیک‌ترین افراد خانواده اش با او رفتار کرده و در مسیر خدمت‌رسانی کمترین مضایقه‌ای نمی‌کند. چنین روحیه‌ای ناشی از فطرت پاک انسانی و روح بلند این فرشتگان زمینی است که با هیچ امتیاز مادی قابل مقایسه نیست. و اگر صحبت از احقاق حقوق این قشر بی‌ادعا می‌شود، هدف، تامین حداقل نیازهای آنهاست. چرا که پاداش حقیقی زحمات پرستار به عهده خداوند است.
آیت‌الله العظمی جوادی آملی در فرازهایی از کتاب مفاتیح الحیات به بیان اجر و پاداش کسانی که از بیماران نگهداری و مراقبت می‌کنند پرداخته است.
شخصی به نام مرازم بن حکیم می‌گوید:
«با محمد بن مصادف در سفر حج بودم که در مدینه بیمار شدم. وی مرا تنها رها می‌کرد و به مسجد می‌رفت. من نزد پدر او از فرزندش گله کردم. او هم ماجرا را با امام صادق (ع) در میان گذاشت. آن حضرت به محمد بن مصادف پیغام داد که اگر در خانه می‌ماندی و از بیمار پرستاری می‌کردی ثوابش از عبادت در مسجد بیشتر بود. »
پاداش پرستاری از بیمار
رسول گرامی اسلام درخصوص پاداش پرستاری از بیمار می‌فرمایند: «هرکس یک شبانه‌روز از بیماری مراقبت کند خدا او را با ابراهیم خلیل(ع) برانگیزد، آن‌گاه از صراط همچون برق جهنده تابان بگذرد.»
رسول خدا(ص) درروایت دیگری می‌فرمایند:
«... هرکس برای برآوردن نیاز بیمار بکوشد و آن را برآورد، همانند روزی که از مادرش زاده شده از گناهان خود خارج شود. مردی از انصار پرسید:ای رسول خدا! اگرچه بیمار از خانواده‌اش باشد؟ رسول خدا(ص) فرمود: از دارندگان بزرگ‌ترین پاداش کسی است که در برآوردن نیاز [بیمار] خانواده خود بکوشد....»
همچنین رسول خدا (ص) می‌فرمایند: «کسی که در جهت تأمین نیاز بیماری بکوشد، برآورده شود یا نشود، از گناهانش، به سان روزی که از مادر متولد شده بیرون آید.»
خدمت صادقانه و بی‌منّت
سختی و مشقت‌های حرفه پرستاری بر کسی پوشیده نیست، آنان بی‌وقفه با عشق و علاقه وصف ناشدنی بدون توجه به وعده‌های مسئولان، همچنان در بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی به مراجعان خدمات رسانی می‌کنند. شغل پرستاری حرفه‌ای است که قبل از هر آنچه که نیاز به یادگیری‌اش باشد عشق، محبت و علاقه‌ای خالصانه می‌طلبد. اگر فردی در خانواده‌ای با مشکلات روحی بسیار دست و پنجه نرم کند و یا ریشه‌هایی از غرور در شخصیتش داشته باشد نمی‌تواند در این حرفه موفق باشد چرا که پرستاری یعنی مرهمی بر التیام افرادی که تو را پناهگاه خود می‌دانند. به طور مثال شما باید بتوانید حتی اتفاقات ناگوار را که در شرایط جسمانی یک بیمار بروز می‌کند را خوب ببینید و نه تنها آن اتفاق برایتان ناگوار نباشد بلکه آن را به نشانه رخدادی خوب تلقی
کنید.
به گفته این گروه تلاشگر عرصه سلامت و از دید کارشناسان، پرستاران با مشکلاتی از قبیل ساعات کاری طولانی، کمبود نیروی کاری، تفاوت فاحش درآمد پزشکان و پرستاران، شیفت‌های زیاد به خصوص شب کاری‌ها و حتی از برخورد نه چندان مناسب همراهان و بیماران مواجه هستند. با آنکه کارشناسان و متولیان حوزه سلامت بر این باورند که پرستاری در مقایسه با گذشته وضعیت
رو به رشدی را طی کرده است، اما جایگاه واقعی آنان در سیستم خدمات بهداشتی کشورمان به خوبی تبیین نشده و این موضوع مشکلاتی را ایجاد کرده است.
خدمات پرستاران در روزهای کرونایی
حدود دو سال از همه‌گیری ویروس کرونا می‌گذرد و مدافعان سلامت و پرستاران از قشرهای زحمتکشی هستند که در این بحران با پذیرش آمار بالایی از بیماران بستری در بیمارستان‌ها مواجه شدند و در ابتدای شیوع این ویروس بسیاری از آنها به صورت مدوام و شبانه‌روزی و در شیفت‌های طولانی مشغول ارائه خدمات به بیماران کرونایی بودند.
این تلاشگران عرصه سلامت در حال حاضر نیز با وجود فشار کاری مورد اشاره و خستگی طولانی مدت، دست از تلاش برنداشته و وظیفه نوع‌دوستی خود را در اولویت زندگی روزمره قرار‌داده و با دوری از خانواده همچنان شیفت‌های خدمتی را در بیمارستان‌ها برای بهبودی بیماران کرونایی طی می‌کنند.
خانم شیما صفازاده، از مسئولان سازمان نظام پرستاری استان اصفهان در گفت وگویی اظهار می‌دارد: «انسان علاوه‌بر نیازهای زیستی و تغذیه‌ای نیازمند حمایت‌های روانی، روحی، معنوی و فرهنگی است. بنابراین یک پرستار وظیفه دارد که به همه جنبه‌ها و نیازهای یک انسان بیمار توجه کند. بر همین اساس در دانشکده و در زمان تحصیل تاکید ویژه‌ای روی همه این نیازها می‌شود و از پرستار انتظار می‌رود در محیط‌های بالینی و زمان حضور در جامعه و در کنار خانواده‌ها به این نیازها توجه کند. شاید همه پرستار را به عنوان فردی بشناسند که نیازهای جسمی را تأمین کند، در حالی که لبخند یک پرستار دارد به بیمار کمک می‌کند تا از لحاظ روحی مقاوم‌تر شود.»
او ادامه می‌دهد: «پرستاران تنها در بیمارستان‌ها خدمت نمی‌کنند بلکه در کلینیک‌ها، در مراکز خدمات مشاوره و مراقبت‌های پرستاری نیز حضور فعالی دارند اما بخش اعظمی از خدمات پرستاران در محیط‌های بیمارستانی ارائه می‌شود. انتظار ما از مراجعه کنندگان، مددجویان و خانواده‌های آنها این است که در مرحله اول نقش پرستار و موارد مداخله او در امور بیمار را بدانند. مسئولیت بسیاری از اتفاقاتی که در بیمارستان‌ها می‌افتد با همکاران پرستار نیست.»
صفارزاده تصریح می‌کند: «در مرحله اول وظیفه یک پرستار حضور بر بالین بیمار و بررسی وضعیت مشکلات اوست که بر اساس آن مشکلات برنامه‌ریزی‌های درمانی لازم می‌شود که در یک شیفت کاری و حتی در چندین شیفت متوالی اقدامات پرستاری برای بیمار انجام شده و در نهایت ارزیابی صورت می‌گیرد. برای مثال در ابتدای شیفت وقتی همکار پرستار ما علائم حیاتی بیمار را کنترل کرده و متوجه تب بالای او می‌شود بخشی از انجام اقدامات لازم برای کاهش تب بیمار بر عهده همکار پرستار بوده و بخشی هم بین حرفه‌ای و نیازمند حضور پزشک است. بنابراین در بیمارستان‌ها فعالیت‌های بین حرفه‌ای و اجرای این نوع اقدامات به وسیله پرستاران صورت گرفته و روند بهبودی بیمار حاصل می‌شود. گاهی اوقات کاستی‌هایی نیز اتفاق می‌افتد که مسئولیت آن
برعهده پرستار نیست، گروه پرستاران در طول ۲۴ ساعت شبانه‌روز در حال ارائه خدمت هستند و در بیمارستان خالصانه و با انرژی مضاعف به فعالیت ادامه می‌دهند.»
پرستاری، علاقه می‌خواهد
تصور کنید هر روز به محلی پا گذاشته که قرار است شاهد بسیاری از بیماران مختلف و درد و رنج بسیاری از افراد باشید، بوی مواد ضد عفونی کننده به مشام‌تان برسد و صدای فریادهای روزانه افرادی را بشنوید، اما با وجود این کمبودها باید سعی کنید همچنان با عشق و علاقه به کار خود ادامه دهید و مرهمی بر زخم افرادی باشید که به شما نیازمندند این خلاصه‌ای از یک روز کاری پرستاران است. یکی از پرستاران کادر درمانی بیمارستانی در اراک که ۱۵ سال است در این حرفه مشغول است می‌گوید: «من از دوران کودکی خود را در قامت یک پزشک و یا پرستار می‌دیدیم و از همان دوران با مهر و محبت خاصی با خواهران و یا برادرانم رفتار می‌کردم و رفته رفته این روحیه درون من تقویت شد و باعث آن شد که حرفه پرستاری را نه فقط به عنوان یک شغل بلکه به عنوان بخشی از زندگی‌ام انتخاب کنم.»
به گفته این پرستار شیفت‌های کاری که در بیمارستان مشغول خدمت است بین ۷ تا ۸ ساعت است. اما او می‌گوید این حجم کاری برای کسی است که مانند من چند سال سابقه خدمت دارد و همکارانی که سابقه خدمت کمتری دارند گاه مجبورند تا ۱۲ ساعت و یا بیشتر را مشغول به خدمت در شیفت‌های کاری باشند البته به این حجم کاری باید کمبود نیرو را نیز اضافه کرد.
او ادامه می‌دهد: «به دلیل کمبود نیروی انسانی مورد نیاز برای تکمیل شیفت‌های کاری بیشتر من و همکارانم مجبور هستیم شیفت‌های بیشتری را در بیمارستان حضور داشته باشیم آن هم به این دلیل که ممکن است شیفت‌های کاری به دانشجویان و افرادی که از تجربه کمتری برخوردار هستند سپرده شود و این کار را برای ما فشرده‌تر و سخت‌تر می‌کند.»
کارانه 5 برابری پزشکان و مهاجرت پرستاران
مشکل کمبود نیروی انسانی تنها یک بخش کوچک از مشکلات پرستاران است. مشکل اصلی بسیاری از آنها عدم وصول مطالبات‌شان است.
مهر در این باره می‌نویسد: «شغل پرستاران به‌اندازه کافی سختی‌های خود را دارد اما اکثر آنها هر روز با عشق و علاقه به آن ادامه می‌دهند و اگر از پرستاران بپرسید که بازهم حاضر به انتخاب این شغل هستند یا خیر جواب مثبتی را خواهید شنید، اما در حال حاضر پرستاران مانند دیگر مشاغل از امکانات رفاهی زیادی برخوردار نیستند. همین مشکل سبب می‌شود بسیاری از پرستاران اقدام به کار در مراکز درمانی خصوصی برای تامین هزینه‌های خود کرده و بیمارستان‌های دولتی را با مشکل کمبود نیروی انسانی مواجه کنند.»
میرزابیگی، رئیس سازمان نظام پرستاری درباره حقوق پرستاران و اختلاف درآمد پزشکان و پرستاران می‌گوید: «حقوق پرستاران یا تابع قانون خدمات کشوری و یا تابع قانون کار است و آنچه باعث ایجاد اختلاف میان درآمد پزشک و پرستار است کارانه است که کارانه پزشک گاهی از 5 برابر تا چندین برابر بیش از پرستاران است و اختلاف زیاد بین کارانه پزشک و پرستار در هیچ جای دنیا وجود ندارد و این مسئله با اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری، تنظیم
می‌شود.»
این اختلاف ناعادلانه در حالی است که به گفته آرمین زارعیان، رئیس‌هیئت مدیره نظام پرستاری استان تهران؛ پرستاران ایرانی به لحاظ علمی و مهارتی جزو
۱۰ کشور برتر دنیا هستند و بی‌توجهی به خدمات آنها موجب سرخوردگی خواهد شد.
زارعیان می‌گوید: «پرستاران اصلاً امنیت شغلی ندارند؛ به ویژه این موضوع در بیمارستان‌های خصوصی زیاد است. با توجه به تمایل کشورهای اروپایی و خلیج‌فارس برای جذب پرستاران ایرانی، نباید پرستاران در داخل کشور نادیده گرفته شوند. افزایش تخت‌های بیمارستانی باید همراه با افزایش پرستار باشد؛ ضمن اینکه طبق قانون، پرستاران طرحی باید استخدام شوند.
او با اشاره به هزینه یک میلیارد تومانی تربیت یک پرستار در نظام سلامت، خاطرنشان می‌کند: «۳ هزار پرستار طرحی وقتی بیکار می‌شوند چکار می‌کنند؛ در نتیجه به خارج می‌روند.»
رئیس هیئت مدیره نظام پرستاری استان تهران با بیان اینکه در ایام کرونا و یک سال اول آن تعداد درخواست تعیین صلاحیت پرستاری برای مهاجرت به ۵۰۰ مورد رسیده، اظهار می‌دارد: «در سال اول شیوع کرونا براساس برآور تخمینی ۵ تا ۸ هزار پرستار ایرانی مهاجرت کردند. در صورت عدم رفع مشکلات در سال آینده شاهد مهاجرت بیشتر پرستاران خواهیم بود.»