زنگ خطر افزایش مصرف بی‌رویه گاز
گالیا توانگر
افزایش مصرف گاز در روزهای اخیر سر به فلک
گذاشته است، به‌طوری‌که گفته شده میزان هدررفت گاز به حدی است که به‌ناچار باید از سهم صنایع کاست و به سهم بخش خانگی افزود. این آمار گویای این است که تا چه حد بد مصرفی بر گردش چرخ صنایع و بازده اقتصادی تأثیر دارد. جای تعجب دارد که این میزان بد مصرفی در شرایطی روی داده که امسال هوا در بیشتر نقاط کشور چندان سرد نبوده است. برای مثال در شهری چون یزد مصرف گاز در بخش خانگی افزایش 7 الی ۱۰ درصدی یافته و علی‌رغم اعتدال هوا در روزهای اخیر، متأسفانه الگوی مصرف تغییر چندانی نداشته است!
این موضوع که زنگ خطر افزایش مصرف در بخش خانگی و به دنبال آن قطعی گاز نیروگاه‌ها و صنایع عمده را به صدا درآورده، باعث شد تا وزیر نفت با اعلام اینکه ۵۰ درصد از گاز بخش خانگی، توسط ۲۵ درصد از مشترکان پرمصرف و بد مصرف سوخت می‌شود، از اعمال جریمه برای این مشترکان خبر دهد؛ زیرا ادامه روند کنونی مصرف گاز در کشور، باعث می‌شود تا در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳، میزان تولید و مصرف گاز در کشور برابر شده و ناچار به واردات شویم.
شاخص شدت مصرف انرژی در ایران ۲ برابر متوسط جهان است و بر اساس بررسی‌های صورت‌گرفته تنها در بخش خانگی و اداری، معادل ۲ فاز پارس جنوبی
(۱۱۲ میلیون مترمکعب) اتلاف گاز اتفاق می‌افتد.
رشد ۴ برابری قبض گاز مشترکان بدمصرف
بر اساس مصوبه جدید، مشترکان بد مصرف که تعرفه مصرف گاز آنها در پله یازدهم و دوازدهم قرار می‌گیرد، هزینه قبض گاز آنها نسبت به قبل، ۳ تا ۴ برابر خواهد شد.
هیئت‌وزیران در جلسه مورخ 26 آبان 1400، به پیشنهاد مشترک وزارتخانه‌های نفت و نیرو و به استناد بند (ی) تبصره (8) ماده‌واحده قانون بودجه سال 1400 کل کشور، آیین‌نامه اجرایی مربوط به تعیین تعرفه‌های مصارف گاز در دوره سرما سال 1400 را به تصویب رساند.
به‌موجب این آیین‌نامه، نرخ تعرفه‌های مصارف خانگی گاز تعیین و از تاریخ یکم آذرماه 1400 لازم‌الاجراست. همچنین ماه‌های سرد سال از تاریخ
16 آبان‌ماه لغایت 31 فروردین‌ماه سال بعد و ماه‌های گرم سال از یکم اردیبهشت‌ماه لغایت 15 آبان‌ماه هرسال تعیین می‌گردد. نرخ‌های یاد شده بدون احتساب مالیات و عوارض دریافتی توسط شرکت ملی گاز ایران به‌موجب قوانین است.
مشترکان گاز طبیعی بخش خانگی که مصرف گاز آنها در دوره زمانی 16 آبان‌ماه تا 15 اسفندماه هرسال نسبت به دوره مشابه سال قبل کاهش یابد، به‌ازای هر یک واحد درصد کاهش، مشمول تخفیف
(پاداش صرفه‌جویی) معادل سه واحد درصد و تا سقف 45 درصد در گازبهای صورت‌حساب دوره خواهند شد.
درصورتی‌که مشترکان صنعتی گاز طبیعی با مصرف (5000) مترمکعب در ساعت و بالاتر با درخواست شرکت ملی گاز ایران در دوره زمانی (16) آبان‌ماه تا (15) اسفندماه هرسال، حداقل برای 5 روز متوالی، مصرف خود را به میزان 30 درصد نسبت به روزهای مشابه قبل کاهش دهند، متناسب با میزان کاهش مصرف گاز، مشمول تخفیف معادل 10 درصد گازبهای صورت‌حساب دوره خواهند شد.
در جدول 12 پلکانی برای تعرفه گاز بخش خانگی، طبق این مصوبه، از پله 4 تا 12، هر پله 40 درصد به مبلغ گازبها اضافه می‌شود.
نور موسوی مدیر امور گازرسانی شرکت ملی گاز در این باره توضیح می‌دهد: «در پله دوازدهم مبلغ هر مترمکعب گاز به 1995 تومان رسیده که نسبت به پله اول که 414 تومان است حدود 4 برابر تفاوت دارد.»
وی ادامه می‌دهد: «در کشور 5 اقلیم‌بندی داریم که بر اساس آن در اقلیم یک که سردترین منطقه کشور است، شرایط آسان‌تر در نظر گرفته شده است.»
این مقام مسئول تصریح می‌کند: «در اقلیم یک مشترکان تا 500 مترمکعب مصرف، بدون تغییر تعرفه گاز هستند، تعرفه گاز در اقلیم 2 تا 450 مترمکعب مصرف و در اقلیم 3 تا 400 مترمکعب مصرف بدون تغییر خواهد ماند.»
مقایسه تعرفه‌گذاری جدید با تعرفه‌ای که پیش از این
برای ماه‌های سرد سال 1400 تصویب شده بود، نشان می‌دهد که تعرفه گاز مصرفی برای 3 پله نخست در
5 اقلیم، تغییری نکرده، اما از پله چهارم تا پله دوازدهم، تعرفه گاز با رشد 8 تا 300 درصدی مواجه شده است.
در واقع مشترکان بدمصرف که تعرفه مصرف گاز آنها در پله یازدهم و دوازدهم قرار می‌گیرد، هزینه قبض گاز آنها نسبت به قبل، 3 تا 4 برابر خواهد شد.
بر اساس گفته‌های قبلی مسئولان شرکت ملی گاز ایران، به طور متوسط همواره میزان مصرف گاز 75 درصد مشترکان در سه پله اول مصرفی قرار می‌گیرد و مصرف گاز 25 درصد از مشترکان، در پله‌های چهارم تا دوازدهم قرار دارد؛ در صورت ادامه روند مصرف به‌صورت گذشته، با ابلاغ مصوبه جدید، یک‌چهارم از مشترکان گاز کشور در بخش خانگی باید منتظر افزایش هزینه قبوض گاز خود باشند، مگر آنکه در روند مصرف خود بازنگری کنند.
بهینه‌‌سازی مصرف گاز، راهکار یا ضرورت؟
بهره‌وری می‌تواند به معنای بیشترین استفاده از کمترین امکانات و منابع در راه رسیدن به رشد و شکوفایی همه‌جانبه زندگی انسان باشد. اگر می‌خواهیم در دنیای پررقابت امروز، رونق اقتصادی، اجتماعی و زندگی بهتری داشته باشیم، لازم است به بهره‌وری بالایی برسیم، زیرا ایستادگی و تداوم حیات در صحنه جهانی، سرعت و دقت افزون‌تری می‌طلبد.
حسن منتظرتربتی مدیرعامل اسبق شرکت ملی گاز ایران می‌گوید: «اکنون در بعضی کشورهای توسعه‌یافته با وجود محدودیت منابع، سرمایه‌گذاری‌های فراوانی در راه بهبود بهره‌وری در سطح ملی، منطقه‌ای، بخشی، سازمان‌ها، مؤسسه‌ها و حتی افراد انجام می‌شود. آنان پیشرفت روزافزون خود را مرهون توجه به اصل بهره‌وری می‌دانند. در این راستا، می‌توان گفت که نگهداشت و حفظ هدفمند کارکنان مستعد در یک سازمان که موجبات توسعه سازمانی را فراهم می‌آورد، تلاشی اثربخش است که در نهایت، به بهره‌وری سازمان می‌انجامد؛ اقدامی مهم که تلاش شده تا به‌خوبی در شرکت ملی گاز ایران اجرایی شود. این در حالی است که واژه «مصرف» و بالمآل، مصرف بهینه، درست و به‌اندازه در هر چیزی، پشتوانه بزرگی برای اقتصاد هر کشور است. پشتوانه‌ای که پیامد آن، بهره‌وری بیشتر و اقتصادی پویاتر خواهد بود.»
وی ادامه می‌دهد: «با این‌حال، می‌بینیم باوجودآنکه از منظر ذخایر گازی در دنیا، دومین کشور دارای ذخایر گازی هستیم، اما در مصرف نیز رکورد زده‌ایم! باید باور داشته باشیم که عنوان دارنده برترین ذخایر انرژی در دنیا، به آن معنا نیست که هرچقدر دوست داریم می‌توانیم مصرف کنیم، ضمن آنکه باید روی این طرز فکر ایجادشده در جامعه در این زمینه، به‌ویژه کار
کنیم.
ما اکنون چهار برابر میانگین جهان، انرژی مصرف می‌کنیم و خانوارهای ما تقریباً سه برابر میانگین جهانی مصرف گاز، آب و برق دارند. اینها مواردی هستند که باید برای آنها و به‌خاطر کشور و بهره‌مندی نسل آینده، فرهنگ‌‌سازی کنیم، زیرا از عواقب این نوع مصرف، آن است که به‌این‌ترتیب هیچ ثروتی را برای نسل آینده از خود به ارث نمی‌گذاریم و در این صورت باید پاسخگوی نسل آتی هم باشیم که چرا از این نعمات الهی به‌درستی استفاده نکردید؟! ضمن آنکه تداوم این روند افزایشی در مصرف، می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری به ذخایر گازی که باید برای دیگر نسل‌ها نیز حفظ شود، بزند.»
مدیرعامل اسبق شرکت ملی گاز ایران در تکمیل صحبت‌هایش توضیح می‌دهد: «باید بدانیم، بهینه‌‌سازی مصرف انرژی که با شدت انرژی نسبت مستقیم دارد، به مفهوم انتخاب الگوها و اتخاذ و به‌کارگیری روش‌ها و سیاست‌هایی در مصرف درست انرژی است که از نظر اقتصاد ملی مطلوب باشد و استمرار وجود و دوام انرژی و ادامه حیات و حرکت را تضمین کند. هم‌اکنون با توجه به
سرانه مصرف بالای انرژی در کشور و از همه مهم‌تر، اتلاف بی‌رویه آن، لزوم تلاش همگانی برای بهره‌وری و بهینه‌‌سازی مصرف انرژی به‌عنوان نیاز و ضرورتی ملی کاملاً مشهود است، بنابراین طرح توسعه پایدار برای بهبودبخشی به مصرف انرژی در جهان و کاهش مخاطرات پیش‌رو، از جمله گرم‌شدن کره زمین و افزایش گازهای گلخانه‌ای و ازدست‌رفتن منابع و ذخایر طبیعی، راهکاری مناسب و لازم در عصر فعلی است.
به علت بهره‌مندی کشور از نعمت ذخایر عظیم سوخت‌های فسیلی، بحران هزاره سوم چندان در ذهن عموم جدی به نظر نمی‌رسد. این در حالی است که ما به‌جد نیازمند حفظ زمین و ذخایر آن و مدیریت منابع انرژی برای نسل‌های آینده خود هستیم. من بر این باورم که سعادت، خوشبختی و بهروزی هر ملتی وابسته به کار و تلاش همه اقشار جامعه است و بهره‌وری که مدیریت منابع انرژی با مصرف بهینه و رسیدن به توسعه پایدار را در دل خود دارد، معیاری برای ارزیابی عملکرد این فعالیت‌ها و تلاش‌ها در بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. بر این اساس، طبیعی است جوامعی که مردمی سخت‌کوش، دلسوز، آینده‌نگر، فعال و تلاشگر دارند، از بهره‌وری بالاتری برخوردار خواهند بود.»
وی در پایان می‌گوید: «برای بهره‌ور بودن و رسیدن به توسعه پایدار در سایه‌سار امن انرژی پاک، باید باور و اعتقاد داشته باشیم که امروز، بهتر از دیروز و فردا بهتر از امروز می‌توان عملکرد و باور کنیم که بهره‌وری، در واقع چیزی جز استفاده مطلوب، مؤثر و بهینه از منابع موجود، برای رسیدن به رشد و شکوفایی نیست.
به هر روی، از این فرصت استفاده می‌کنم و اول خرداد، روز «بهره‌وری و بهینه‌‌سازی مصرف» را که برخاسته از تأثیر غیرقابل‌انکار بهره‌وری به معنای استفاده مؤثر و بهینه از ظرفیت‌های موجود و بهینه‌‌سازی مصرف به معنای جلوگیری از هدررفت منابع می‌دانم، به همه فعالان عرصه اقتصاد و صنعت کشور تبریک می‌گویم و معتقدم نهادینه کردن این مهم، عاملی راهبردی در توزیع عادلانه انرژی در سطح کشور، کمک به اقتصاد کشور و حفظ محیط‌زیست است.»
راهکارهای فوری برای مصرف بهینه
در بخش خانگی
یکی از بزرگ‌ترین دلایل اتلاف سوخت در منازل، استفاده نادرست از اجاق‌گاز است. زیاد کردن بیش از حد شعله، قرار دادن ظروف کوچک روی شعله‌های بزرگ و ظروف بزرگ روی شعله‌های کوچک، از مهم‌ترین اشتباهاتی است که برخی خانم‌های خانه‌دار مرتکب می‌شوند و باعث هدررفتن 40 درصد سوخت اضافی می‌شوند. در ضمن، حواستان باشد که شعله اجاق‌گازتان باید آبی بسوزد.
مهرداد مهدوی یک فروشنده وسایل گرمایشی توضیح می‌دهد: «برای صرفه‌جویی بیشتر در مصرف سوخت باید دمای آب‌گرم‌کن را روی 60 درجه سانتیگراد و حتی کمتر، تنظیم کنید. اگر درجه آب، آب‌گرم‌کن ما بیشتر از 75 درجه سانتیگراد باشد، یعنی شما دارید سوخت زیادی را هدر می‌دهید.
آب‌‌گرم‌کن‌های قدیمی و آن‌هایی که برچسب مصرف انرژی‌شان در رده C یا پایین‌تر است، سوخت زیادی را هدر می‌دهند.»
وی در ادامه می‌گوید: «برای جلوگیری از به هدررفتن سوخت و انرژی گرمایشی، لوله‌های آب گرم و رادیاتور مرکزی را عایق‌بندی کنید و هرچند وقت یک‌بار به شوفاژخانه سر بزنید تا از نبود هرگونه ترکیدگی یا شکاف در لوله‌ها مطمئن شوید. درجه رادیاتور مرکزی را هم خیلی زیاد نکنید و آن را بنا بر سرما یا گرمای هوا تنظیم نمایید.»
این فروشنده وسایل گرمایشی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «وقتی قصد خرید بخاری را برای منزلتان دارید، حتماً به بزرگی خانه‌تان توجه داشته باشید. بزرگ و پرقدرت بودن یک وسیله همیشه نشانه برتر بودن آن نیست. پس اولین راه صرفه‌جویی در مصرف انرژی، خریدن وسایل گرمایشی و سرمایشی، متناسب با اندازه منزل و اتاق‌هاست. سعی کنید از شومینه استفاده نکنید. در صورت عدم استفاده از شومینه پوشاندن درب شومینه بسیار کمک‌کننده است. این کار اثر دودکشی شومینه را شدیداً مهار می‌کند.»