رضا الماسی
کارشناسان اقتصادی بر این باورند؛ مهم‌ترین اقداماتی که منجر به آرامش بازار کالاهای اساسی می‌شود، تمرکز مدیریت در دو بخش تامین کالا (از طریق تولید و واردات) و زنجیره توزیع به همراه نظارت مستمر در سطح بازار است. در چنین حالتی تعیین قیمت کارشناسی شده از سوی دولت بر روی کالاهای اساسی، منطقی و قابل اجرا به نظر می‌رسد.
در دو شماره نخست این گزارش بررسی کردیم؛ علیرغم همه تلاش‌های دولت سیزدهم هنوز در بخش اقتصادی مشکلات جدی وجود دارد. درست است که دولت در سخت‌ترین شرایط اقتصادی پس از انقلاب کشور را تحویل گرفته اما مردم منتظر اقدامات عاجل هستند و تا زمانی که خروجی تصمیمات و عملکردهای مسئولان دولتی به سفره مردم نرسد موجب رضایت اجتماعی نخواهد شد.
مهم‌ترین اقدام دولت در تنظیم بازار کالاهای اساسی، تمرکز مدیریت در دو بخش تامین کالا (از طریق تولید و واردات) و زنجیره توزیع به همراه نظارت مستمر در سطح بازار است. اما قیمت‌های اعلام شده از سوی دولت در همه مراکز فروش رعایت نمی‌شود و سیاست ثبات قیمت‌ها با تامین کالا به مقدار مورد نیاز کشور و همچنین رصد و نظارت دقیق و مستمر بر مراکز فروش، نتیجه بخش خواهد بود.
ضرورت مدیریت واحد زنجیره تامین و توزیع
سوم آذر، محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور در جلسه ستاد تنظیم بازار که وزرای کشور، جهاد کشاورزی، دادگستری، صنعت، معدن و تجارت، راه و شهر‌سازی و اقتصاد و همچنین رئیس‌شورای اطلاع‌رسانی دولت حضور داشتند، بر ضرورت برخورد با برخی نابسامانی‌ها در بازار کالاهای اساسی تاکید و تصریح می‌کند: «باید فرآیند و زنجیره تامین و توزیع کالاهای اساسی از مبداء کنترل و کالاها به وفور با قیمت مصوب در مراکز رسمی توزیع شود.»
مخبر همچنین ارائه برخی اقلام ضروری مردم به صورت اینترنتی را اقدامی بسیار مناسب و ارزنده برای تنظیم بازار و اطمینان خاطر مصرف کنندگان ارزیابی کرده و می‌گوید: «باید ارائه کالاهای اساسی مردم با قیمت مصوب به صورت اینترنتی ادامه یابد و در صورت امکان فروش و توزیع برخی کالاهای دیگر نیز به این سامانه اضافه شود.»
استفاده از شبکه فروش اینترنتی
در نظام توزیع
از جمله خواسته‌های ثابت مردم برای تهیه مایحتاج روزانه خود علاوه ‌بر نظارت بر قیمت‌ها، دسترسی آسان به کالای مورد نیاز
است.
زهرا محمدی یک شهروند خانه دار در این باره به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم به خصوص خانم‌های خانه‌دار که در طول روز مشغول خانه داری و بچه داری هستند و فرصت خرید از بازار کمتر برایشان فراهم می‌شود، امکان خرید آنلاین از فروشگاه‌های اینترنتی با قیمت‌های مناسب است.»
او اضافه می‌کند: «در حال حاضر این امکان فراهم است اما نه با قیمت‌های مصوب. متاسفانه تقریباً در هیچ‌کدام از فروشگاه‌های اینترنتی کالاهای اساسی و مصرفی همچون برنج، روغن، مرغ و تخم مرغ با قیمت مصوب دولت توزیع نمی‌شود.»
حمید حیدری، شاغل در بازار آزاد نیز در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان اظهار می‌دارد: «خبرهایی که مسئولان وزارت جهاد کشاورزی در دو سه روز اخیر داده‌اند بسیار امیدوار‌کننده است. اگر تامین کالا به مقدار مورد نیاز مردم با قیمت‌های مصوب صورت بگیرد و توزیع این کالاها در بستر فروشگاه‌های اینترنتی ممکن شود، گام بلندی در بازگشت آرامش به بازار کالاهای اساسی برداشته شده است.»
حیدری می‌گوید: «مردم هم می‌توانند به دولت در زمینه نظارت بر این روش توزیع کمک کنند و تخلفات را در این حوزه به دستگاه‌های مربوطه گزارش دهند. امیدواریم با همت دولت و حمایت مردم روزهای خوبی در انتظار کشورمان باشد.»
بر اساس اعلام وزارت جهاد کشاورزی، توزیع هوشمند کلیه کالاهای اساسی در کنار مرغ و تخم مرغ از امروز پنجشنبه آغاز می‌شود و در میادین نیز به‌اندازه کفایت توزیع خواهد شد.
این وزارتخانه اعلام کرده؛ بازرسی هوشمند در تهران و شهر‌های مختلف کشور آغاز شده و کالاهای اساسی را رایگان به درب منزل مردم  می‌رساند، همچنین از طریق روستا بازار و سایر اپلیکیشن‌ها کالاهای اساسی را به صورت مستقیم از محل تولید و مزرعه به دست مصرف‌کننده می‌رسانیم‌.
کالاهای اساسی شامل شکر، روغن، برنج، مرغ بوده که با قیمت‌های مصوب از سوی سازمان حمایت از مصرف کنندگان و صنعت، معدن و تجارت اعلام می‌شود.
توزیع کالا به روش اینترنتی در برخی استان‌ها آغاز و سامانه‌ای برای اجرایی کردن این طرح طراحی شده است. اما هنوز در برخی استان‌ها زیرساخت اجرای این روش در توزیع کالاهای اساسی هنوز وجود ندارد. استان کرمانشاه یکی از این استان‌هاست.
ایرج صفایی، مدیر تعاون روستایی استان کرمانشاه به مهر می‌گوید: «در استان کرمانشاه درخواست آماده‌سازی زیر ساخت‌ها و معرفی نمایندگی‌ها برای اجرایی کردن این طرح از دو هفته گذشته به سازمان مرکزی تعاون روستایی ابلاغ شده است که امیدواریم با آماده ‌سازی شرایط این طرح در استان کرمانشاه نیز به مرحله اجرایی می‌رسد.
او با اشاره به شرایط و نحوه ثبت‌نام در این سامانه، توضیح می‌دهد: « در صورت تامین زیرساخت لازم، سرپرست خانوارها با وارد کردن اطلاعات اولیه می‌توانند کالاهای مورد نیاز خود را انتخاب و خریداری کنند و به صورت رایگان درب منزل تحویل آنها داده خواهد شد.»
استفاده از ظرفیت بسیج
برای مدیریت بازار
علاوه‌بر تامین کالای مورد نیاز مردم از طریق افزایش تولید و واردات، در راستای لزوم تقویت نظارت بر قیمت اجناس موجود در بازار، چندی قبل رئیس‌سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان خبر داده بود: « نیروهای بسیج طی سال‌های گذشته همواره در شرایط سخت بازار به میدان آمده و با کمک به بازرسان ما، زمینه افزایش نظارت بر واحدهای متخلف را فراهم کرده‌اند. انعقاد تفاهم‌نامه تقویت بازرسی میان معاون اول ریاست جمهوری و رئیس‌سازمان بسیج مستضعفین به منظور استفاده از توان نیروهای بسیج در کنترل و نظارت بر بازار انجام شد.»
عباس تابش با اشاره به مجوز ماده ۵۲ قانون نظام صنفی درخصوص به‌کارگیری نیروهای معتمد در بازرسی، در ارتباط با نحوه همکاری این نیروها می‌افزاید: «علاوه ‌بر اینکه همکاران بسیج سابقه فعالیت در این زمینه را دارند، آموزش‌های لازم نیز در اختیار این افراد قرار خواهد گرفت و بازرسان سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت استان‌ها هم همراه با این افراد تکالیف قبلی خود را انجام خواهند داد.»
او درخصوص واگذاری بازرسی و نظارت بر محصولات کشاورزی و فرآورده‌های دامی به وزارت جهاد کشاورزی توضیح می‌دهد: «حدود ۴۰ درصد از بازرسان سازمان‌های صنعت معدن و تجارت استان‌ها تا پایان سال به سازمان‌های جهاد کشاورزی مأمور خواهند شد تا ضمن ارائه تجربیات بازرسی خود، همکاری لازم را با کارشناسان جهاد کشاورزی به منظور نیل به نتیجه مطلوب انجام دهند. بازرسی از انبارها و مراکز نگهداری کلیه اقلام از جمله محصولات کشاورزی و مواد غذایی در حیطه صلاحیت سازمان حمایت و سازمان‌های صمت باقی خواهد ماند.»
مانور سراسری کنترل و نظارت بر بازار
در همین راستا مانور سراسری کنترل و نظارت بر بازار محصولات کشاورزی، از دوشنبه هفته جاری به دستور وزیر جهاد کشاورزی آغاز شده و این طرح در قالب گشت‌های روزانه انجام می‌شود.
در آغاز این طرح اکیپ‌های گشتی با همکاری نیروهای بسیج در قالب چندین خودرو و در حضور وزیر جهاد کشاورزی از بازار حکیمیه تهران به سطح شهر اعزام شدند.
وزیر جهاد کشاورزی علاوه ‌بر تهران به مراکز استان‌های کشور، نظارت و کنترل بازار را دستور داده و تاکید کرده است که این نظارت‌ها دقیق انجام شود.
ساداتی نژاد، وزیر جهاد کشاورزی در این باره توضیح می‌دهد: «وزارت جهاد کشاورزی باید این بازرسی و نظارت را با ایجاد گشت‌های ویژه و روزانه انجام دهد که این اقدام با همکاری بسیج و وزارت صمت انجام می‌شود.»
او درباره توزیع هوشمند محصولات غذایی می‌گوید: «برای بازرسی خوب و ایجاد نظم در بازار باید از روش‌های هوشمند در توزیع، ساماندهی و نظارت استفاده کنیم. سازمان مرکزی تعاون روستایی و شرکت پشتیبانی امور دام از تمام شرکت‌های دانش بنیان که در زمینه هوشمند‌سازی بازاررسانی محصولات غذایی فعالیت کنند، حمایت خواهند کرد.»
ساداتی نژاد تاکید می‌کند: «فرماندهی واحد، نظم بهتر و مطلوب تری را در اختیار شهروندان خواهد گذاشت‌. با توجه به اینکه مواد غذایی و کشاورزی، مصرف روزانه مردم محسوب می‌شود باید رصد و نظارت بر آن هم روزانه باشد به همین دلیل قرارگاه امنیت غذایی به صورت روزانه فعالیت می‌کند.
بازاررسانی هوشمند محصولات کشاورزی با 350 تن کالای اساسی در تهران شروع و این روند توزیع درکرج، اصفهان، خراسان رضوی و یزد هم آغاز شده است.
وزیر جهاد کشاورزی تصریح می‌کند: «تمام جوانانی که در زمینه پلتفرم‌های هوشمند فعالیت دارند با سازمان مرکزی تعاون روستایی همکاری کنند تا بازاررسانی مستقیم از مزرعه تا مغازه به خوبی انجام شده و مشکلی در تامین نهاده دامی نداشته باشیم و تولید به‌اندازه کافی انجام شود.»
حل مسئله کالاهای اساسی
با توزیع عادلانه
همه مردم افزایش قیمت‌ها را با گوشت و پوست خود لمس کرده‌اند و تنها راه‌حل، پای کار آوردن ظرفیت‌های مردمی در نظارت و بازرسی و جهش تولید است.
راهبرد دولت در پای کار آوردن ظرفیت بسیج مردمی باعث می‌شود مردم خود را از این قضیه جدا ندانند و پا به پای دولت در حل مشکلات کشور، خود را سهیم بدانند.
رضا زارعی، فعال اجتماعی در این باره به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «با مشارکت مردم و بسیج که یک مجموعه مردم نهاد است، نظارت مناسب بر روند تولید و توزیع کالاهای اساسی اتفاق می‌افتد و باعث می‌شود، کالا با قیمت مناسب به دست مصرف‌کنندگان برسد چرا که هیچ کمبودی در تولید کالاهای اساسی وجود ندارد.»
او می‌افزاید: «واقعاً کشور ما در تامین محصولات کشاورزی و مایحتاج روزانه مردم مشکلی ندارد و ما در طول سال‌های گذشته از بی‌تدبیری برخی مسئولان آسیب دیده‌ایم. اگر دولت به‌درستی به وظیفه‌اش عمل کند، تولید‌کننده و مصرف‌کننده هم پای کار می‌آیند و دست سودجویان و دلالان منفعت‌طلب قطع خواهد شد.»