اشکان ممبینی
مذاکرات وین هشتم آذر ماه سال جاری با حضور طرف‌های حاضر در برجام مجددا و پس از یک دوره توقف که به‌دلیل تغییر دولت در ایران و نیز بازنگری در نحوه گفت‌وگوها و رایزنی دولت قبلی ایجاد شد از سر گرفته خواهد شد.
آمریکایی‌ها در حالی مدعی بازگشت به توافق هسته‌ای هستند که ظالمانه‌ترین تحریم‌ها را علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرده‌اند و به فشار حداکثری علیه اقتصاد ایران و محاصره کشورمان ادامه می‌دهند.
واشنگتن بسیاری از تعهدات خود را در قبال ایران در دوره‌ای که در برجام حضور داشت نقض کرد و طرف اروپایی نیز نقض عهدهایی علیه ایران انجام داده است.
تکرار این بدعهدی باعث شد تا ایران اقدامات متقابلی را در برابر اروپا و آمریکا انجام دهد که به کاهش تدریجی عمل به تعهدات از سوی ایران منجر شد و چالش بسیار بزرگی را برای طرف اروپایی در زمینه اعتبار بخشیدن به برجام ایجاد کرد. آمریکا برای بازگشت ایران به میز مذاکرات قائل به توافق موقت برای دستیابی به راهکاری به منظور حل مشکلات بعدی و کسب توافق دوجانبه است. نکته مهم اینکه توافق موقت بر چه مبنایی انجام می‌شود و آیا آمریکا شروط ایران را می‌پذیرد یا خیر؟
موضوعی که قابل تأمل به نظر می‌آید، این است که آمریکایی‌ها تاکنون به‌طور شفاف درباره پیشنهاد مطرح شده اعلام موضع نکرده‌اند و زوایای چنین طرحی مشخص نیست. ممکن است واشنگتن به وسیله این طرح می‌خواهد جمهوری اسلامی ایران را وارد چالش بزرگتری کند و نقشه‌ای باشد که دشواری‌های بیشتری را برای ایران به دنبال داشته باشد.
آمریکایی‌ها در طرح موضوعات خود به‌دنبال بندها و موادی هستند که ابهامات زیادی دارد و نمی‌توان زوایای آن را به‌طور مشخص ارزیابی کرد. علاوه‌بر این، با توجه به اینکه ایران و 4+1 وارد مذاکرات هشتم آذر نشده‌اند، مشخص نیست ایران و آمریکا بر سر چه موضوعات و برای دست‌یابی به چه اهداف و نتایجی می‌خواهند به‌صورت موقت، توافق کنند؛ لذا اجرایی شدن این موضوع همچنان محل بحث است.
ابهام دیگری که در زمینه توافق موقت با آمریکا وجود دارد، در زمینه غنی‌‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم است که آیا ایران می‌تواند اجرای آن را در دستور کار قرار دهد یا خیر. علاوه‌بر این، مشخص نیست آیا جمهوری اسلامی ایران، مطالبات آمریکا را اجرا کند و آیا آمریکایی‌ها تن به خواسته‌های ملت ایران می‌دهند یا خیر. با توجه به اینکه تاکنون مقام‌های رسمی آمریکا درباره این موضوع و جزئیات توافق صحبتی نکرده‌اند، مشخص نیست در مقابل آنچه رسانه‌ها اعلام می‌کنند که ممکن است بخشی از پول‌های بلوکه شده ملت ایران آزاد شود، مقدار آزاد ‌سازی منابع ارزی ایران به‌وسیله آمریکا چه میزان خواهد بود.
باید در هر توافقی با آمریکا مشخص شود آمریکایی‌ها با آزاد‌سازی منابع ارزی ایران موافقت می‌کنند یا اینکه همچون گذشته به‌دنبال این هستند که خواسته‌های خود را به ایران تحمیل کنند؟ آیا در ازای دلارهای ایران به ما کالا داده می‌شود یا پول نقد که تا‌کنون محل تردید است و پاسخ روشنی به این موارد داده نشده است.
پاسخ به این ابهام و چند ابهام دیگر در مذاکرات هشتم آذر مشخص می‌شود، ازجمله اینکه با بسته بودن سوئیفت بر روی ایران، آزاد‌سازی منابع ارزی چگونه انجام می‌شود و حساب‌های جمهوری اسلامی ایران در بانک‌های بین‌المللی چگونه باز خواهد شد. تجربه توافق با آمریکا در سال‌های اخیر ثابت کرده است، واشنگتن تلاش می‌کند با ترفندهای گوناگون روند غنی ‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم در ایران را متوقف کند و مانع از دستیابی ایران به منافع اقتصادی برجام شود.
آمریکایی‌ها برای اینکه خواسته خود را در برابر ایران به کرسی بنشانند، نیازمند گذر زمان هستند و لذا پیشنهاد طرح موقت از سوی آنها در راستای خرید زمان تلقی می‌شود تا بتوانند فشار‌های بیشتری را بر ایران وارد کنند و دستاورد بیشتری داشته باشند. با وجود این، مشخص است کاخ سفید تمایلی به توافق با ایران ندارد و باز هم خط مشی ایجاد اختلال در گفت‌وگوهای آینده با ایران را دنبال می‌کند.
اروپایی‌ها همواره در رابطه با ایران کنار آمریکا ایستاده‌اند و شریک اصلی نقض عهدهای آمریکا بوده‌اند. در پیشنهاد توافق موقت نیز به نظر می‌آید اروپایی‌ها تمایل دارند خود را به گوشه‌ای بکشند و ایران را در مقابل آمریکا قرار دهند؛ چه اینکه تاکنون اظهارنظر رسمی از آنها در حمایت یا رد این طرح بیان نشده است و مشخص نیست به طور واضح آنها چه رویکردی را دنبال می‌کند.
به نظر می‌آید آمریکایی‌ها بار دیگر به دنبال فریب‌دادن ایران هستند، لذا باید ابعاد مختلف طرح واشنگتن از سوی نهادهای تصمیم‌ساز و مقامات تصمیم‌گیرنده موشکافی شود. یکی از مواردی که جمهوری اسلامی ایران در برابر این طرح بیان کرده، شروط پنج‌گانه‌ای است که آمریکایی‌ها نتوانستند حتی بخشی از آن را در سال‌های اخیر عملی کنند. آنچه ایران به عنوان شرط خود مطرح می‌کند، مسئولیت‌پذیر بودن آمریکاست که باید تعهدات قبلی خود درباره برجام را بپذیرند و تمامی تحریم‌ها نیز لغو شود.